با نزدیک شدن به زمان تزریق واکسن کرونا در برخی کشور‌های اروپایی و همسایگان ایران مانند عربستان و امارات متحده عربی، امید‌ها برای ورود واکسن خارجی کرونا به کشور نیز افزایش یافت. اما این امید با نوشته اینستاگرامی رییس کل بانک مرکزی کمرنگ شده است.
اعتماد در ادامه نوشت: همتی «به بن‌بست رسیدن طروق مختلف برای پرداخت و انتقال ارز» را مهم‌ترین مشکل کشور برای واردات واکسن کرونا دانست که علاوه بر تحریم امریکا، نپیوستن به FATF نیز بر آن تاثیر داشته است. با وجود آنکه لعیا جنیدی، معاون حقوقی رییس‌جمهور برای دومین‌بار در یک ماه اخیر، از تلاش‌ها برای احیای FATF و تسهیل نقل و انتقالات مالی و بانکی خبر داد، اما نوشته همتی گویای این موضوع است که ادامه یافتن قرارگیری ایران در لیست سیاه، جان مردم را تهدید می‌کند و چه بسا اگر نظر مسوولان همچنان بر نپیوستن به FATF باشد شمار تلفات نیز بالاتر رود.
سه شرکت دارویی «بیونتک-فایزر»، «مدرنا» و «آسترازنکا» در اروپا و امریکا توانستند واکسن‌هایی تا «صددرصد موفقیت‌آمیز» تولید کنند و انتظار می‌رود در ماه جاری میلادی و پیش از پایان یافتن سال ۲۰۲۰ وارد بازار شوند. هر چند مجموع تولید این سه شرکت تا میانه سال آینده به ۷ میلیارد دوز نمی‌رسد، اما ممکن است تا اوایل سال آینده میلادی بتوانند به اندازه جمعیت گروه‌های حساس و در معرض خطر تولید داشته باشند.
پیش‌تر رییس سازمان بهداشت جهانی متذکر شده بود که کشور‌های ثروتمند، از کشور‌های فقیر و حاشیه‌ای برای خرید واکسن سوءاستفاده نکنند. مشکلات نقل و انتقال پول «دولت» در حالی است که برخی فعالان بخش خصوصی با استفاده از رانت‌های اطلاعاتی و دریافت ارز دولتی میتوانند چند صد کانتینر لوازم خانگی وارد کشور کنند.
خرید سخت واکسن
همتی در یادداشت اینستاگرامی خود درخصوص عدم توانایی خرید واکسن کرونا برای کشور نوشت: «از آنجا که خرید واکسن کرونا (covax) باید از مسیر رسمی سازمان بهداشت جهانی انجام گیرد، تاکنون هر طریقی برای پرداخت و انتقال ارز موردنیاز، به خاطر تحریم غیرانسانی دولت امریکا و ضرورت اخذ مجوز اوفک، با مانع مواجه شده است.»
او در ادامه نیز خاطرنشان کرد: «اعلام خبر مربوط به توزیع واکسن کرونا توسط برخی کشور‌های همسایه بین مردم‌شان تلخ‌ترین پاسخ به این عده است. کره‌جنوبی، بابت انتقال پول از مسیر U-turn برای خرید‌های بشردوستانه، نتوانست تضمینی برای عدم مصادره پول بانک مرکزی ایران توسط دولت امریکا هنگام انتقال بدهد. صندوق بین‌المللی پول با فشار و تهدید امریکا و علی‌رغم اذعان به حق ایران و عدم وجود هیچ‌گونه مانع اقتصادی یا حقوقی، حتی جرات مطرح کردن وام بشردوستانه ایران در هیات مدیره صندوق را پیدا نکرد.»
هر چند او به این نکته نیز اشاره کرد که «انتقال پول از مسیر‌های دیگر تحت پیگیری است که ان‌شاءالله با همکاری و اقدام به‌موقع دستگاه‌های ذی‌ربط به نتیجه خواهد رسید.» مشکلات در نقل و انتقال پول در حالی است که حدود نیمی از جمعیت جهان که در کشور‌های با توانایی مالی اندک زندگی می‌کنند، در نوبت خرید واکسن قرار دارند.
مشکل نقل و انتقال مالی، مهم‌ترین عامل در نبود دارو
هر چند روی کاغذ، دارو جزو لیست تحریم‌ها نیست، اما مشکلات مالی که بیشتر آن به دلیل اقدامات سختگیرانه گروه اقدامات مالی برابر ایران بود، در خرید واکسن آنفلوآنزا و پیش‌خرید واکسن کرونا پیش آمد، باعث شده که در لیست تحریم بودن یا نبودن دارو آنچنان برای ایران موضوعیت نداشته باشد، چراکه کشور عملا توانایی نقل و انتقال پول را ندارد.
مهم‌ترین تاثیر تحریم و البته خودتحریمی بر خرید دارو به عدم ارسال محموله‌های دارویی از کره‌جنوبی به جای آزاد کردن ۷ میلیارد دلار پول بلوکه شده آن‌هم در شرایطی که کشور با کرونا درگیر بود، باز می‌گردد.
کره‌جنوبی پس از ارسال یک محموله نیم میلیون دلاری دارویی در خرداد سال جاری، قول داده بود در مردادماه نیز دومین محموله دارویی به ارز دو میلیون دلار را صادر کند که روز ۸ مرداد، سخنگوی وقت وزارت امور خارجه، سیدعباس موسوی، آب پاکی را روی دست مردم ریخت و گفت: «به اندازه کافی از این کشور وعده شنیده‌ایم و کسی منتظر محموله ۲ میلیون دلاری نیست.»
هر چند پیش از کرونا نیز کانال مالی که برای انجام تعهدات طرفین باقی مانده در برجام درنظر گرفته شده بود، تاثیر ناچیزی بر کاهش تبعات منفی تحریم بر دارو‌ها داشت، به‌گونه‌ای که عبدالناصر همتی در واکنش به واردات ۱۸۰ هزار بسته دارو توسط سفارت سوییس در بهمن سال گذشته، آن را «نمایشی» خواند که تاثیر زیادی بر کشور ندارد، چراکه میزان دارو و ملزومات پزشکی که توسط بانک مرکزی در ۱۰ ماهه نخست همان سال تامین ارز و وارد کشور شده، بیش از چهار میلیارد دلار یا ۲۰۰۰ برابر واردات انجام شده از کانال مالی سوییس بوده است، اما نگرانی درخصوص خرید دارو آن‌هم در شرایطی که کشور با موج‌های چندم کرونا دست به گریبان است و امید برای احیای FATF نیز کاهش یافته، محدود به واکسن کرونا نمی‌شود و واکسن آنفلوآنزا را نیز شامل می‌شود.
هفته گذشته علیرضا رییسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، در ارتباط با مشکل واردات محموله‌های بعدی واکسن آنفلوآنزا به کشور گفته بود: «تامین واکسن به دلیل تحریم‌ها دشوار است. هر چند که تامین واکسن بسیار سخت بود، اما توانستیم ۵ میلیون دوز واکسن خریداری کنیم که قرار بود از طریق ترکیه وارد کشور شود که متاسفانه به خاطر تحریم‌ها، واکسن‌ها را به ما ندادند.»
ناتوانی در خرید دارو، تبعات منفی مشکلات بانکی
بیش از ۹ ماه از قرارگیری مجدد ایران در لیست‌سیاه FATF می‌گذرد. هر چند در روزی که نام این به این لیست بازگشت، خبری از کرونا نبود. اما در روز‌های پس از آن و مشکلاتی که کشور در ورود کیت‌های تشخیص کرونا به کشور همچنین دارو‌های ضد کووید ۱۹ داشت نیز نتوانست نظر مساعد مسوولان برای تصویب و الحاق به آن را جلب کند.
ورود به لیست سیاه علاوه بر اینکه تجارت را سخت‌تر می‌کند، امکان جابه‌جایی پول نه‌تنها برای صادرات و واردات کالا بلکه برای خرید دارو را نیز تحت شعاع قرار خواهد داد. با وجود اینکه برخی مسوولان ادعا می‌کنند کشور‌های چین و روسیه در صورت نپذیرفتن FATF همچنان با ایران مراوده خواهند داشت، پدرام سلطانی، نایب رییس کنفدراسیون اتاق‌های بازرگانی و صنعت آسیا-اقیانوسیه گفته بود: «بخش بزرگی از تجارت ما با چند بانک کوچک در چین، هند، روسیه، عراق و ترکیه در حال انجام است. با قرار گرفتن در لیست‌سیاه FATF، این بانک‌ها همکاری خود را با ایران به‌شدت کاهش می‌دهند و شاید حتی متوقف کنند.»
محسن شریعتی‌نیا، استاد روابط بین‌الملل نیز در مصاحبه سوم آذر خود از مهم بودن FATF برای چین و امکان توقف مراودات مالی و تجاری به این کشور در صورت عدم تصویب آن خبر داده بود. هادی حق‌شناس، کارشناس اقتصادی معتقد است FATF بر مشکلات حاصل از انتقال پول آن هم در شرایط تحریمی افزوده است. حق‌شناس بر این بارو است که مهم‌ترین مشکلی که پیرامون خرید واکسن وجود دارد، عدم امکان نقل و انتقال قانونی بین بانک‌های ایرانی و خارجی‌هاست.
حق‌شناس ادامه داد: «قطعا FATF اثرگذار است و تردیدی در آن وجود ندارد. بانک مرکزی باید در این خصوص نیز پاسخ دهد. در شرایط فعلی حضور در لیست‌سیاه FATF و مشکلات در فروش نفت، باعث شده در خرید واکسن کرونا که مهم‌ترین و اصلی‌ترین گزینه برای پایان دادن به شرایط فعلی است، دچار مشکل شویم.
او در پاسخ به این پرسش که آیا شرکت‌های دارویی مشکول اقدامات تنبیهی امریکا درخصوص فروش دارو به ایران می‌شوند یا خیر، پاسخ داد: «در ظاهر و روی کاغذ شرکت‌های دارویی مشمول تنبیه‌های امریکا برای فروش محموله‌های دارویی به ایران نمی‌شوند. اما در عمل مشکلات دیگری وجود دارد، چراکه این شرکت‌ها در قبال دارو نمی‌توانند پولی از ایران بگیرند. به‌طور کلی شرط تجارت و تحقق صددرصدی آن، مبادله پول است که شرکت‌های دارویی نیز از آن مستثنا نیستند.»
او در ادامه تاکید کرد: «وقتی بانک‌های کشور در نقل و انتقال پولی دچار مشکل هستند یا برخی کشور‌ها دارایی‌های ایران را بلوکه می‌کنند که نمونه آن نیز بلوکه شدن دارایی‌های ایران در کره‌جنوبی است، فرقی نمی‌کند بخواهیم دارو وارد کنیم یا دان.»
این کارشناس اقتصادی در ادامه به دلایل افزایش قیمت مرغ اشاره کرد و گفت: «اینکه قیمت مرغ یا روغن به یک‌باره افزایش پیدا کرد به دلیل اختلالی بود که چند هفته قبل در واردات دان یا مواد اولیه ایجاد شد که آن‌هم به دلیل مشکلات نقل و انتقال پولی بود.»
حق‌شناس با تایید نوشته اینستاگرامی رییس کل بانک مرکزی افزود: «امروز مشکل این نیست که کشور پول ندارد. هرچه به دلیل محدودیت صادرات نفت طبیعتا منابع ارزی کاهش یافته، اما امکان نقل و انتقال یا حواله همین منابعی که دراختیار داریم به دلیل تحریم‌های ظالمانه امریکا وجود ندارد.» به نظر می‌رسد در شرایط فعلی مهم‌ترین اقدامی که می‌تواند شیوع کرونا در کشور را مدیریت کرده و شمار تلفات آن را کاهش دهد، اقدام سریع برای تسهیل در نقل و انتقال پول و خروج از لیست‌سیاه FATF است. چرا که در صورت ماندن در این لیست تنها راه دستیابی به واکسن کرونا، خرید نوع چینی یا روسی آن است.
