کُرد‌های عراق چگونه جذب سپاه شدند؟

تسنیم نوشت: جبهه شمالی کشور عراق اگرچه مانند جبهه جنوبی عراق و بصره با اهمیت نبود، اما اهداف مهمی در آن مناطق وجود داشت که با ضربه زدن به آن، رژیم بعث عراق را می‌توانست تحت فشار قرار بدهد. ضمن اینکه ایران در آن منطقه می‌توانست از ظرفیت معارضان کُرد عراقی استفاده کند.

۱۹ مهر ماه سال ۱۳۶۵ اولین عملیاتِ نامنظمِ برون مرزی سپاه تحت امر قرارگاه رمضان و با همکاری معارضانِ کردِ عراقی اجرا شد. ایران در آن سال به دنبال اجرای یک عملیات سرنوشت‌ساز در جبهه‌های جنوب بود. از این رو عملیات‌های منظم و نامنظم محدود و کوچکی را در جبهه‌های جنوب و غرب طراحی و اجرا کرد تا عراق پس از شکست دفاع متحرک، همچنان تحت فشار و در موضع پدافندی باشد.

ضمن اینکه از گذشته نیم نگاهی نسبت به جبهه غربی کشور وجود داشت و به اعتقاد برخی قرار بود پس از اجرای عملیات بزرگ در جبهه جنوب، عملیات بزرگی در جبهه غرب اجرا شود تا رژیم بعث عراق تحت فشار جدی قرار بگیرد.

جبهه شمالی کشور عراق اگرچه مانند جبهه جنوبی عراق و بصره با اهمیت نبود، اما اهداف مهمی در آن مناطق وجود داشت که با ضربه زدن به آن، رژیم بعث عراق را می‌توانست تحت فشار قرار بدهد. ضمن اینکه ایران در آن منطقه می‌توانست از ظرفیت معارضان کُرد عراقی استفاده کند.

گروه‌های کُرد عراق یعنی حزب دموکرات کردستان عراق به رهبری بارزانی‌ها و اتحادیه میهنی کردستان عراق به رهبری جلال طالبانی، از ابتدای روی کار آمدن صدام حسین تحت شدیدترین فشار‌ها و کشتار‌ها قرار داشتند. ضمن اینکه مردم کُرد پس از کودتای عبدالسلام عارف و به قدرت رسیدن حزب بعث مورد حملات هوایی ارتش عراق قرار گرفتند. از این رو برای مقابله با صدام آماده همکاری با ایران شدند. کُرد‌های ایران نیز دل خوشی از صدام نداشتند، اما گروه‌های کومله و دموکرات ایران به دلیل وابستگی که به سازمان اطلاعاتی آمریکا داشتند و از سوی آنان تامین و مامور به برهم زدن امنیت در شمال‌غرب کشور شده بودند، در همکاری اطلاعاتی و عملیاتی با صدام قرار داشتند.

قرارگاه رمضان با همکاری گروه‌های کُرد عراقی توانست پایگاه‌هایی را در داخل خاک عراق با هدف برقراری ارتباط با کُرد‌ها و شناساییِ عملیات‌ها ایجاد کند.

سپاه پاسداران از میانه جنگ ایران و عراق اقدام به راه‌اندازی قرارگاه برون‌مرزی رمضان در مناطق شمال‌غرب کشور کرد. این قرارگاه با هدف اجرای عملیات‌های نامنظمِ برون مرزی و با همکاری معارضان کُرد و شیعه عراقی تشکیل شد. قرارگاه رمضان به منظور محقق کردن این هدف دیپلماسی دفاعی را دستور کار قرار داد و از این رو اقدام به استقرار پایگاه‌های خود در کردستان عراق کرد.

نوزدهم مهر ماه ۱۳۶۵ اولین عملیات این قرارگاه با نام «فتح یک» اجرا شد. هدف از اجرای این عملیات نفوذ به عمق ۱۵۰ کیلومتری خاک عراق و انهدام مراکز اقتصادی، نظامی و... منطقه کرکوک بود. کرکوک به لحاظ برخوردار بودن از منابع عمده اقتصادی، از حیاتی‌ترین مناطق اقتصادی و نفتی عراق بود.

قرارگاه رمضان با هدف اجرای عملیات‌های نامنظمِ برون مرزی و با همکاری معارضان کُرد و شیعه عراقی تشکیل شد. این قرارگاه به منظور محقق کردن این هدف، دیپلماسی دفاعی را دستور کار قرار داد.

فرماندهی و هدایت این عملیات برعهده قرارگاه رمضان بود و یگان‌های ویژه پاسداران، تیپ هوابرد و دو گردان از اتحادیه میهنی کردستان عراق تحت امر این قرارگاه به اجرای عملیات پرداختند. نیرو‌های خودی چند روز قبل از شروع عملیات به سمت اهداف حرکت کردند. آن‌ها پس از عبور از مسیر‌های تعیین‌شده به مواضع مورد نظر رسیدند و سپس در بامداد روز ۱۹ مهر عملیات را آغاز کردند. آن‌ها ماموریت داشتند چند هدف مهم نظامی و اقتصادی عراق در این منطقه همچون پالایشگاه کرکوک، پایگاه هوایی، قرارگاه‌های سپاه یکم و لشکر هشتم، پایگاه‌های سایت موشکی به اضافه مرکز استراق سمع و پایگاه‌های سازمان مجاهدین خلق (منافقین) را هدف قرار دهند.

محسن رضایی در جمع نیرو‌های تیپ ویژه هوابرد - این تیپ یکی از یگان‌های تحت امر قرارگاه رمضان در عملیات‌های برون‌مرزی بود

عملیات کمتر از سه ساعت به طول انجامید و حدود ساعت ۴ بامداد به پایان رسید و سپس نیرو‌های خودی بدون تلفات به سوی نوار مرزی بازگشتند.

اجرای موفق این عملیات موجب شد تا پس از پیروزی ایران در عملیات کربلای پنج و به بن‌رسیدن راهکاری عملیاتی جبهه جنوب، توجه فرماندهان سپاه بیش از گذشته به راهکار‌های عملیاتی قرارگاه رمضان و جبهه شمال‌غرب جلب شود.

تجربه قرارگاه رمضان در اجرای عملیات‌های نامنظم برون مرزی همراه با اقدامات دیپلماتیک موجب شکل‌گیری نیروی قدس سپاه در دهه ۷۰ شد.

قرارگاه رمضان در میانه جنگ تحمیلی و برای رهایی از بن‌بست جنگ پس از عدم‌الفتح در عملیات بدر با هدف هماهنگ‌سازی فعالیت‌های چریکی و اجرای عملیات‌های نفوذی در داخل خاک عراق و حمایت از نیرو‌های مسلح معارض با رژیم بعثی فعال شد. فرماندهان این قرارگاه محمدباقر ذوالقدر و مرتضی رضایی بودند. نیرو‌های یگان‌های تحت امر قرارگاه رمضان برای انجام عملیات‌های چریکی باید کیلومتر‌ها با پای پیاده، فراز و نشیب کوه‌ها را طی می‌کردند تا به نقطه هدف برسند و به انجام عملیات بپردازند.

در سال ۶۵ چند عملیات مهم توسط قرارگاه رمضان در خاک عراق انجام شد. همانطور که گفته شد در مهر ماه سال ۶۵، ۳۰۰ رزمنده ایرانی و ۲ هزار مبارز کُرد عراقی در عملیات فتح یک به پایگاه و تاسیسات نفتی کرکوک حمله کردند. عملیات فتح یک که با هدف حمله به پالایشگاه نفتی کرکوک انجام شد، نخستین و مهمترین عملیات از سلسله عملیات‌های فتح است. این عملیات با همکاری نیرو‌های اتحادیه میهنی کردستان عراق انجام شد و رزمندگان توانستند در عمق ۱۸۰ کیلومتری دشمن قسمتی از پالایشگاه کرکوک و پایگاه‌های نظامی عراق و منافقین را منهدم کنند.

هاشمی رفسنجانی فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء و رئیس وقت مجلس شورای اسلامی در خصوص عملیات فتح یک گفت: قله‌های پولادین [کرکوک]به سرعت سقوط کرد، بدون اینکه از نیرو‌های ما حتی یک نفر شهید بشوند.

این عملیات به فرماندهان و مسئولان جنگ، ثابت کرد که با کمک مردم و مساعدت گروه‌های معارض عراقی، عبور از خطوط مقدم و حرکت در پشت خطوط دشمن و مناطق عمقی عراق می‌تواند خسارات شدیدی را بر رژیم بعث وارد آورد.

هاشمی رفسنجانی در این رابطه گفت: «حتماً آقایانی که مایل بوده‌اند با منطقه کرکوک آشنا شوند، آنجا را مورد مطالعه قرار داده‌اند، جایی که از مدت‌ها پیش قله‌های پولادین نامگذاری شده بود و واقعاً هم اگر دست نیرو‌های کارآمد بود، باید قله‌های پولادین نامیده می‌شد. عراقی‌ها در آنجا حدود ۲۰ پایگاه نظامی ایجاد کرده و علاوه بر آن نیرو‌های احتیاط قابل توجهی هم در آنجا گذاشته بودند. حالا، قله‌های پولادین به سرعت سقوط کرد، بدون اینکه از نیرو‌های ما حتی یک نفر شهید بشوند و تنها چند نفر محدود از افراد طالبانی شهید شدند.»

عملیات‌های نامنظم ظفر نیز در ادامه عملیات‌های فتح توسط قرارگاه رمضان و با همکاری نیرو‌های کُرد عراقی انجام شد. از این سلسله عملیات‌ها، ۷ عملیات تا اسفند ۶۶ در خاک عراق انجام شد. سلسله عملیات‌های نامنظم فتح، ظفر و نصر توسط قرارگاه رمضان اجرا شد.

علاوه بر مجاهدان عراقیِ لشکر بدر، مجاهدان افغانستانیِ تیپ ابوذر نیز تحت امر قرارگاه رمضان در عملیات‌های برون مرزی سپاه حضور داشتند.

نیرو‌های تحت امر قرارگاه رمضان نیز یگان‌های ثابت و متغیری بودند که علاوه بر رزمندگان ایرانی، مجاهدان عراقی لشکر بدر و مجاهدان افغانستانی تیپ ابوذر در عملیات‌های این قرارگاه مشارکت داشتند.

پس از پایان جنگ ایران و عراق، بخشی از نیرو‌های قرارگاه رمضان در دیگر ماموریت‌های برون مرزی سپاه حضور پیدا کردند و سپس به نیروی قدس سپاه پیوستند. تجربه قرارگاه رمضان در اجرای عملیات‌های نامنظم برون مرزی همراه با اقدامات دیپلماتیک موجب شکل‌گیری نیروی قدس سپاه در دهه ۷۰ شد. نیرویی که چند سال بعد سردار سلیمانی فرماندهی آن را برعهده گرفت و در نبرد با گروه تروریستی داعش و حمایت از گروه‌های مقاومت پیروزی‌های بزرگی را کسب کرد.