آزادی مشروط چه شرایطی دارد و کدام مجرمان مشمول آزادی مشروط می‌شوند؟

فرارو- گاهی اوقات پیش می‌آید که مجرم قبل از خاتمه دوران محکومیت خود در زندان اصلاح می‌شود به طوری که از رفتار او در زندان می‌توان پیش بینی کرد که دیگر در آینده مرتکب جرم نخواهد شد.

 

در این حالت دیگر نیازی نیست که مجرم بقیه مدت محکومیت خود را در زندان به سر برد، چرا که هدف از مجازات که همان اصلاح و بازسازی فرد محکوم است، فراهم شده و منطقاً دلیلی بر ادامه حبس وجود ندارد. به همین جهت، شایسته است که زندانی به صورت مشروط آزاد شده و اگر در دوران آزادی، مرتکب جرم جدیدی نشود و به توصیه و دستورات دادگاه عمل کند، آزادی مشروط او قطعی می‌گردد والا مجدداً روانه زندان شده تا مابقی دوران محکومیت را تحمل کند.

 

بنابراین آزادی مشروط فرصتی است که پیش از پایان دوره محکومیت، به محکومان به حبس داده می‌شود تا چنانچه در طول مدتی که دادگاه تعیین می‌کند، از خود رفتاری پسندیده نشان دهند و دستور‌های دادگاه را اجرا کنند، از آزادی مطلق برخوردار شوند پس آزادی مشروط مرحله جدیدی بین زندان و آزادی کامل است.

لازم به ذکر است که اعطای آزادی مشروط زندانیان را تشویق می‌کند که در مدت مجازات به طور مستمر از خود حسن اخلاق و رفتار نشان دهند بر این اساس آزادی مشروط وسیله‌ای برای حفظ و تامین نظم در داخل زندان است. در نوشتار قصد داریم شرایط و نحوه اعطای آزادی مشروط را مورد بررسی قرار دهیم.

شرایط صدور حکم آزادی مشروط
۱- محکوم پیش از این از آزادی مشروط استفاده نکرده باشد بنابراین هرکس در طول زندگی فقط یک بار می‌تواند از آزادی مشروط استفاده کند.

۲- محکوم نصف مدت مجازات را در حبس بیش از ۱۰ سال و یک سوم مدت مجازات را در حبس کمتر از ۱۰ سال تحمل کرده باشد؛ بنابراین تا زمانی که محکوم، میزان مقررّه محکومیت خود را در زندان سپری نکرده باشد، حق استفاده از آزادی مشروط را نخواهد داشت. لازم به ذکر است که امکان اعطای آزادی مشروط در خصوص محکومان به حبس ابد وجود ندارد.

۳- محکوم در مدت اجرای مجازات حبس همواره از خود حسن اخلاق و رفتار نشان داده باشد، از حالات و رفتار وی مشخص باشد که پس از آزادی دیگر مرتکب جرم نمی‌شود همچنین به تشخیص دادگاه تا آن جا که استطاعت دارد ضرر و زیانی که مورد حکم یا مورد موافقت مدعی خصوصی است را بپردازد یا ترتیب پرداخت آن را بدهد.

۴- نوع محکومیت حبس تعزیری باشد حبس تعزیری یکی از مجازات‌های تعزیری است که میزان آن در شرع مشخص نشده است و تعیین میزان آن با قانون‌گذار است مجازات‌های تعزیری در مقابل مجازات‌های حدی قرار می‌گیرند منظور از مجازات حدی مجازاتی است که نوع آن، میزان و کیفیت اجرای آن در شرع تعیین شده است مثل مجازات جرم زنا که در مواردی اعدام، در مواردی سنگسار و در مواردی شلاق است در واقع این مجازات‌ها در شرع تعیین شده اند و قانون گذار آن‌ها را تعیین نکرده است.

در میان مجازات‌های حدی فقط یک نوع حبس وجود دارد که عبارت از حبس ابد است. برای نمونه یکی از مجازات‌های جرم محاربه، حبس ابد است منظور از محارب افرادی هستند که با در دست گرفتن سلاح و با قصد ایجاد ترس و وحشت در میان مردم امنیت جامعه را بر هم می‌ریزند به موجب قانون یکی از مجازات‌هایی که قاضی می‌تواند در خصوص محارب اعمال کند حبس ابد است.

اگر بخواهیم یک نمونه حبس تعزیری مثال بزنیم می‌توانیم به ماده ۷۱۴ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی اشاره کنیم به موجب این ماده هرگاه راننده در اثر بی‌احتیاطی موجب قتل غیرعمدی فرد دیگری شود، به شش ماه تا سه سال حبس محکوم می‌شود.

در این مورد که حبس از انواع حبس‌های تعزیری است، قاضی می‌تواند فرد را یا به شش ماه حبس، یا سه سال حبس یا برای مدتی میان این دو مثلاً دو سال حبس محکوم کند.

مدت آزادی مشروط
به موجب ماده ۵۹ قانون مجازات اسلامی مدت آزادی مشروط شامل بقیه مدت مجازات می‌باشد. به عنوان مثال اگر کسی محکوم به ۳ سال حبس شده باشد، پس از گذشت ۱ سال می‌تواند در صورت حصول شرایط از آزادی مشروط استفاده و ۲ سال باقیمانده را براساس تصمیم دادگاه به صورت آزادی مشروط سپری کند، اما دادگاه می‌تواند مدت آن را تغییر دهد در هر صورت آزادی مشروط نمی‌تواند کمتر از ۱ سال و بیشتر از ۵ سال باشد، جز در مواردی که مدت باقیمانده حبس کمتر از ۱ سال باشد که در این صورت مدت آزادی مشروط معادل بقیه مدت حبس است.

آیین اعطای آزادی مشروط
صدور حکم آزادی مشروط منوط به پیشنهاد دادستان یا قاضی اجرای احکام است براین اساس ابتدا شورای طبقه بندی زندانیان که رئیس زندان نیز عضوی از آن است در مورد شایستگی زندانی نظر خود را بیان می‌کنند.

 

پس از آن که حسن اخلاق و رفتار زندانی به تأیید قاضی اجرای احکام رسید و سایر شرایطی هم که برای اعطای آزادی مشروط لازم است محقق گردید نام زندانی در لیست محکومان واجد شرایط آزادی مشروط به دادگاه صادر کننده حکم قطعی پیشنهاد می‌شود.

دادگاه مختار است که درخواست آزادی مشروط را قبول یا رد کند و به این حکم دادگاه هیچ گونه اعتراضی وارد نیست البته رد درخواست آزادی مشروط مانع از درخواست مجدد نیست.

لغو آزادی مشروط
دادگاه می‌تواند با توجه به اوضاع و احوال وقوع جرم و خصوصیات روانی و شخصیت محکوم او را در مدت آزادی مشروط به اجرای دستور‌هایی که عموماً جنبه تربیتی دارند ملزم کند.

به موجب ماده ۶۱ قانون مجازات اسلامی هرگاه محکوم در مدت آزادی مشروط بدون عذر موجه از دستور‌های دادگاه تبعیت نکند برای بار اول ۱ تا ۲ سال به مدت آزادی مشروط او افزوده می‌شود در صورت تکرار یا ارتکاب یکی از جرائم عمدی مستوجب مجازات حد، قصاص، دیه یا تعزیر تا درجه ۷ علاوه بر مجازات جرم جدید مدت باقیمانده محکومیت نیز در خصوص وی اجرا می‌شود در غیر این صورت آزادی او قطعی می‌گردد.