دینانی همیشه در حال شدن است

ایکنا: 

مجید‌ مجید‌زاده و حجت‌الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه، رییس موسسه حکمت و فلسفه ایران، بعد از ظهر امروز ۲۷ آذر، در خصوص آثار غلامحسین ابراهیمی‌دینانی در موسسه حکمت و فلسفه ایران به سخنرانی پرداختند.

مجید حمیدزاده به معرفی کتاب اختیار در ضرورت هستی پرداخت. وی با بیان اینکه این اثر استاد با دیگر آثار استاد ارتباط دارد، گفت: تمام مطالب‌ ایشان در هر یک از آثارشان منعکس شده است، از این رو اندیشه ایشان دارای عنصر پویایی است.

وی ادامه داد: ما در عالم ضرورت زندگی می‌کنیم. هر چه هست اول باید وجوب یابد بعد وجود پیدا کند و وجوب و وجود با هم مساوق هستند، در این صورت اختیار چه معنایی دارد؟ این مسئله در این کتاب مورد تحلیل قرار گرفته است.

حمیدزاده افزود: یکی از بحث‌های اساسی در فلسفه مناط ثلاثه است و هر امری در این جهان واجب، ممکن و یا ممتنع است. ضرورت، حاکم بر این سه است. واجب، ممکن و ممتنع ضرورتا واجب، ممکن و ممتنع هستند. یکی از چهره‌هایی که ضرورت خود را نشان می‌دهد، اختیار است.

وی تصریح کرد: این وحدت است که خود را در کثرت نشان می‌دهد و همین طور این قدیم است که خود را در حوادث نشان می‌دهد. کمال ضرورت تحقق اختیار است و اگر اختیار نبود ضرورت محدود بود. اختیار وجوبا وجود دارد و بنابراین خود اختیار اختیاری نیست.

وی افزود: بحث دیگری که مطرح است، تفاوت میان آزادی و اختیار است. ایشان معتقدند که برخی آزادی را آزادی از شهوات می‌دانند و برخی آزادی را انتخاب شهوات می‌دانند. ایشان معتقدند که آزادی مانند یک شی نیست که ما آن را تملک کنیم. آزادی یکی از وجوه وجود انسان است. هر جایی که وجود و آگاهی تحقق داشته باشد، آزادی معنا می‌یابد که اوج آن در ذات مقدس ربوبی است. از نظر ایشان اختیار ملازم با مسئولیت و تکلیف است.

دینانی همیشه در حال شدن است

در ادامه این نشست، حجت‌الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه، رییس موسسه حکمت و فلسفه ایران به تجلیل از مقام غلامحسین ابراهیمی‌دینانی پرداخت. و در آغاز سخنانش گفت: برای بحث امروز نگاهی درجه دوم به مجموعه آثار استاد خواهم داشت. آثار استاد به دو دسته تقسیم می‌شود. دسته اول آثار استاد معرفی شخصیت‌های فکری جهان اسلام است. برای مثال ایشان سهروردی، غزالی و ابن‌رشد را در کتاب‌هایی مجزا معرفی کرده است. سوال‌ اینجاست که آیا ایشان این شخصیت‌ها را تصادفی انتخاب کرده است؟

خسروپناه ادامه داد: هر یک از این شخصیت‌ها در جهان اسلام تاثیر زیادی داشته‌اند. یکی از این شخصیت‌ها غزالی است که چون بزرگ است، هنوز هزار سال پس از تولدش، تاثیراتش ادامه داد. پیشنهاد می‌کنم، ایشان در خصوص ابن‌عربی و ملاصدرا نیز کتابی مستقل بنویسند. دکتر دینانی وقتی فیلسوفی را مطرح می‌کند، او را به چالش کشیده و استنطاق می‌کند و این کار نظام معرفتی را استخراج می‌کند.

وی افزود: دکتر دینانی با اشرافی که در اصول دارند، می‌توانند به تحلیل بپردازند. بسیاری به آراء ملاصدرا پرداخته‌اند، اما بسیار به ندرت دیده‌ام که او را استنطاق کنند. زنده بودن یک اندیشمند به اندیشه اوست.
رییس موسسه حکمت و فلسفه ایران تصریح کرد: در خصوص ابن‌عربی نیز مطالب ضد و نقیضی نوشته شده است. نگاه دکتر دینانی در خصوص ابن‌عربی بسیار ارزشمند خواهد بود.

وی با بیان اینکه دسته دوم کتاب‌های ایشان موضوعات حکمی است، گفت: عقلانیت‌، معنویت، ساحت سخن، از محسوس تا معقول، من و جز من، فراز و فرود فلسفی، اختیار در ضرورت هستی، موضوعاتی هستند که بعضا معرفت‌شناسانه، هستی‌شناسانه و دین‌شناسانه هستند. این موضوعات را نیز دکتر دینانی تصادفا انتخاب نکرده‌اند، بلکه ایشان به چالش‌های اساسی انسان معاصر پرداخته‌اند. جدی‌ترین بحث معرفت‌شناسی در جهان معاصر از محسوس تا معقول است. مسئله اختیار از جدی‌ترین مسائل روزگار ماست.

خسروپناه ادامه داد: بنده در این زمینه نیز درخواست می‌کنم در خصوص ربط عقل و دین ایشان کتابی را بنویسند. ایشان می‌توانند تعامل عقل و دین را با نگاه پرسشگرانه خود توضیح دهند.

رییس موسسه حکمت و فلسفه ایران تصریح کرد: ایشان می‌توانند در خصوص نسبت رئالیسم و ایده‌آلسیم کتابی مستقل بنویسند. من تا اینجا یک نگاه مختصری در خصوص آثار ایشان گفتم، حال می‌خواهم در خصوص شخصیت استاد نکاتی را بیان کنم. مهم‌ترین دغدغه استاد عقلانیت است. ما متفکران زیادی در کشور داریم. برخی به اخلاق، معنویت و مباحث دیگری تاکید می‌کنند، ما رفتار غیر اخلاقی در کشور داریم، اما منشا این بی‌اخلاقی در ضعف عقلانیت است. رسانه‌های مجازی این ضعف عقلانی را تقویت می‌کنند. کسی از طرق فضای مجازی عالم نمی‌شود.

وی افزود: عقلانیت خرافه‌ را می‌زداید. ما در عالم مدرن خرافه زیادی داریم. این همه عرفان‌های کاذب شکل گرفته است، این به ضعف عقلانیت باز می‌گردد. اکثر این گروه‌های معنویت‌گرا یا عقل‌گریزند یا عقل‌ستیز به همین خاطر مریدان زیادی دارند.

خسروپناه با بیان اینکه نکته دوم این است که استاد به دنبال تاویل خود بوده است، نه تاویل استادانش، گفت: بسیاری وقتی با اندیشه‌ای مواجه می‌شوند، تلاش می‌کنند آن را تاویل کنند. چنین انسانی همیشه در جا می‌زند، اما کسی که خود را تاویل می‌کند، مرتب تعالی پیدا می‌کند و همیشه در حال شدن است. دینانی امروز با دینانی دیروز متفاوت است. دینانی همیشه در حال شدن است چون همیشه در حال تاویل شدن است.

وی در پایان گفت: ایشان بسیار پرسشگرند. می‌توان گفت دینانی فیلسوف پرسشگر است. ایشان به معنای واقعی پرسشگرند و ادای این کار را در نمی‌آورند.