گاردین: خطری که مذاکرات را تهدید می کند

نتیجه مذاکرات ایران و گروه 1+5 (آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) که در ماه آوریل در استانبول برگزار شد، آنهایی که گمان می کردند راه حلی برای مجادله هسته ای ایران وجود ندارد، امید را باز گرداند. اما یک ماه بعد، همچنان مشخص نیست که آیا غرب قصد دارد به تعهداتی که در استانبول آنها را مطرح کرده، عمل کند یا خیر.

کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، پس از مذاکرات استانبول از دور بعدی مذاکرات در بغداد خبر داد. اما آنچه از لحن گفتار وی برداشت شد، این بود که دیپلمات های غربی همچنان در تلاش برای درک تفکرات ایران هستند. جمهوری اسلامی بارها اعلام کرده که به دنبال تولید سلاح هسته ای نیست و اطلاعات سازمان های جاسوسی آمریکا و اسرائیل نیز تایید می کند که ایران هنوز سلاح هسته ای تولید نکرده و برای ساخت آن نیز تصمیم گیری نکرده است.

اشتباه های دیپلماتیک از این دست می تواند با مذاکره بیشتر از بین برود. اما عمل نکردن به تعهدات، روند مذاکرات را با پیامد های منفی مواجه می کند.

در مذاکرات ماه آوریل اعلام شد که گفت و گو ها بر مبنای عمل متقابل و رویکرد تدریجی پیش خواهد رفت. از نظر تحلیلگران، این به معنی برداشت حاصل مذاکرات به صورت وقفه ای است و هر برداشت نیز شامل دو سبد از امتیاز ها خواهد بود که از نظر ارزش مساوی هستند.

به بیان ساده تر، سبد ایران شامل اقداماتی فراتر از تعهداتی است که ایران به موجب عضویت در پیمان منع اشاعه هسته ای باید آنها را انجام دهد. هدف از این اقدامات کاهش نگرانی های غرب درخصوص ماهیت نظامی برنامه های هسته ای ایران است. در مقابل سبد غرب هم شامل تعدیل و حذف تدریجی تحریم ها خواهد بود که سازمان ملل، اتحادیه اروپا و آمریکا آنها را علیه ایران اعمال می کنند.

اما اکنون به نظر می رشد شرایط معامله تغییر کرده باشد. یکی از کارشناسان امور ایران در موسسه بروکینز در گفت و گو با روزنامه کریستین ساینس مانیتور خاطرنشان کرده که مقامات آمریکایی می گویند تعدیل تحریم ها تا زمانی که ایران امتیاز های قابل قبولی ارائه نداده باشد، روی میز قرار ندارد. اما این رویکرد بر خلاف چارچوب عمل متقابل است. از سوی دیگر گزارش ها از اتحادیه اروپا نیز نشان می دهد که دوستان آمریکا در آنسوی آتلانتیک نمی خواهند در قبال امتیاز های مقدماتی و ناچیز، تحریم ها را تعدیل یا حذف کنند.

این در حالی است که برای ایالات متحده، حذف تحریم ها همواره یک مساله دشوار بوده است. مسئولیت حذف تحریم ها بر عهده کنگره و نه دولت است و این در شرایطی است که اندیشه های ضد ایرانی در کنگره بسیار قوی است. به همین دلیل دستیابی به توافق کنگره برای حذف تحریم ها، روندی دشوار و طولانی است اما به هر ترتیب دولت این اختیار را دارد که پیشنهاد لغو تحریم ها را به کنگره بدهد.

با این وجود، روند لغو تحریم ها در اتحادیه اروپا آسان تر است. تصمیم گیری در این خصوص بر عهده شورای وزیران است که در 23 ژانویه تصمیم گرفتند واردات نفت از ایران را تحریم کنند.

اما آنچه وجود ندارد، انگیزه سیاسی برای پیشنهاد تعدیل تحریم ها در مراحل اولیه پس از نشست استانبول است. موضع گیری اتحادیه اروپا در 7 می تا حدودی به یک جایگزین اشاره می کند که تحت بررسی قرار دارد. در این بیانیه آمده است که ایران باید تمامی فعالیت های غنی سازی و پروژه های آب سنگین را به حال تعلیق در آورد. از آنجایی که اعضای اتحادیه اروپا می دانند ایران هیچگاه این فعالیت های را متوقف نخواهد کرد. این موضع اروپا می تواند یک هدف انحرافی داشته باشد و آن احتمالا ایجاد یک فضای مذاکره ای امتیازی است.

در مقابل ایران نیز اعلام کرده است که در مقابل ایجاد برخی محدویت ها در برنامه های غنی سازی اورانیوم و نه لغو آنها، به دنبال تعدیل تحریم ها از سوی غرب است. همچنین ایران سالهاست که با درخواست قطعنامه های شورای امنیت برای تعلیق عملیات غنی سازی مخالفت می کند و ادامه این روند برای جمهوری اسلامی چندان دشوار نخواهد بود.

چنین اشتباه های محاسباتی ادامه پندار بیهوده غرب را نمایان می کند. اظهارات مقامات و وزرای غربی پس از نشست استانبول نشان می دهد که آنها همچنان در استعداد ایرانی برای درخواست های دیپلماتیک از غرب، غلو می کنند.

در صورتی که غرب به دنبال توافق از راه مذاکره با ایران است باید درست عمل کند. غرب به عملکرد متقابل متعهد شده است و عمل نکردن به این تعهد یک فرصت از دست رفته دیگر را پدید می آورد.