از وین تا مسقط:
ایران و آمریکا پس از هفت سال دوری یک بار دیگر طرف گفتگوهای دیپلماتیک قرار گرفتند تا شاید راهی برای حل اختلافات خود پیدا کنند. از هفت سال پیش اما دنیا تغییرات زیادی کرده است و این گفتگوها هم از آن بینصیب نبوده است.
برخی رسانهها بهویژه در فضای مجازی درحالی تصویری از صبح روز شنبه، ۲۳ فروردینماه، با مضمون تیم مذاکرهکننده ایران در عمان را منتشر کردهاند که راستیآزماییها نشان میدهد این تصویر مربوط به بازگشت مسعود پزشکیان رئیس جمهوری اسلامی ایران و تیم همراه وی در مهرماه ۱۴۰۳ از نیویورک است.
حسن روحانی، رئیسجمهور ایران در دورههای یازدهم و دوازدهم، گفت: «اینکه مذاکره مستقیم باشد یا غیرمستقیم، در شرایط مختلف متفاوت است. من در تجربه خودم همواره دیدهام که مذاکراتی مفیدتر است که مستقیم باشد. من در تجربه خودم همواره دیدم مذاکراتی مفیدتر است که مستقیم باشد. اصل هم بر مذاکره مستقیم است. ما در کار روزمره صبح تا شب همه با هم مذاکره و صحبت میکنیم، مگر غیرمستقیم صحبت میکنیم و یکی را واسطه میکنیم میگوییم به فلانی بگو نظر من این است؟ زمانی ممکن است شرایطی پیش بیاید که طرف بخواهد مذاکره غیرمستقیم کند. در مذاکرات شرایط فرق میکند. مذاکرات مستقیم میتواند مفیدتر باشد. در بعضی از شرایط اگر بخواهیم به مسائل راهبردی و مهم دست پیدا کنیم، هرچه سطح مذاکره بالاتر باشد، مفیدتر است.»
هزینههای امنیتی سفر هیئت دیپلماتیک ایران به عمان نسبت به کشورهای غربی پایینتر است. تیمهای امنیتی داخلی ایران که از نیروهای متخصص ایرانی تشکیل میشوند، مسئول تأمین امنیت مقامات هستند و هزینه کمتری نسبت به تیمهای خارجی دارند. علاوه بر این، دولت عمان نیز بخشی از خدمات امنیتی را به رایگان پوشش میدهد، به ویژه برای تأمین امنیت محل اقامت. در مجموع، هزینههای اقامت هیئت دیپلماتیک ایران در عمان برای یک شب بهطور تقریبی بیش از ۱۵ میلیارد تومان برآورد میشود.
محمد توسلی انجام مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا را با درایت در راستای منافع ملی دانست و بر لزوم جلوگیری از دادن هرگونه بهانهای به دست نیروهای افراطی منطقه و داخلی تأکید کرد.
باربارا اسلاوین:
پژوهشگر برجسته اندیشکده استیمسون معتقد است آنچه قرار است امروز ۲۳ فروردینماه در مسقط انجام شود، گفتوگوهای مقدماتی است و من انتظاری ندارم که در این گفتوگوها تحول غیرمنتظره و توفیق فوقالعادهای رخ دهد. بهترین نتیجه گفتوگوهای امروز مسقط میتواند این باشد که سیدعباس عراقچی و استیو ویتکاف بر فرآیندی برای ادامه گفتوگوها در آینده توافق کنند.»
مدیرمسئول یک روزنامه اصولگرا نوشت: «بهره آمریکا از مذاکره غیرمستقیم ۲۳ فروردین، ناکامی در تحمیل آرزوهای باجخواهانه خود است و آنچه برای ایران اسلامی میماند، تجربه دیگری از اعلام غیرقابل اعتماد بودن آمریکا به افکار عمومی جهانیان است. از این روی از هماکنون میتوان نتیجه مذاکرات غیرمستقیم شنبه با آمریکا را "یک، هیچ به نفع ایران اسلامی" رقم زد.»
«اگرچه نماینده ویژه رئیسجمهور ایالاتمتحده در امور خاورمیانه سعی در اعتمادسازی با ایران را نشان خواهد داد و کنار گذاشتن خواستههای فضایی و توهمی ترامپ و عقبنشینی در موضوع مذاکره تا انحصار در مذاکرات هستهای، اولین تاکتیک او است تا زمینه برای مذاکرات مستقیم با ایران را فراهم کند؛ لذا شاید در همین گام اول اقدام نمادین اعتمادساز نیز دیده شود. همچنین بازی با وعدههای همکاری اقتصادی و مشروط به اجرای تعهدات امریکایی که حتی برای مدت محدودی شکل میگیرد، از جمله روشهای اثرگذار در نگاه و تاکتیک مذاکراتی ویتکاف است که میتواند ابزار مناسبی برای افسار زدن بر رویکرد ماشه اروپایی هم باشد.»
دیپلمات پیشین ایرانی و عضو تیم مذاکرهکننده در مذاکرات ۲۰۱۵ گفت: «اگر هدف آمریکا برچیدن کامل برنامه هستهای ایران باشد، هیچ توافقی ممکن نخواهد بود. این نوع توافق اساساً مرده به دنیا میآید. در حقیقت، اگر ایالات متحده صرفاً بهدنبال جلوگیری از ساخت سلاح هستهای، افزایش شفافیت و محدودسازی غنیسازی باشد، میتوان به "تفاهمی اصولی" دست یافت؛ مشابه توافق موقت اولیهای که در مراحل ابتدایی مذاکرات سال ۲۰۱۵ حاصل شد.»
ظهرهوند عضو کمیسیون امنیت ملی:
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی با بیان اینکه «در مذاکرات امروز ۲۳ فروردین بین ایران و آمریکا صرفاً عیار طرف مقابل سنجیده میشود»، گفت: «فعلاً دستور کار مذاکرات باید روشن شود و این اگرچه میز مذاکره است، اما دو طرف موضع مشخص مذاکراتی ندارند.»
مدیرمسئول یک روزنامه اصولگرا نوشت: «"مذاکره غیرمستقیم با آمریکا" بیرون و خارج از اشراف و اطلاع حضرت آقا صورت نمیپذیرد. از این روی چنانچه با آن موافق نبودند، از انجام آن جلوگیری میفرمودند و بدیهی است که این موافقت ـ یا عدم مخالفت ـ با ابلاغ دستورالعمل درباره چندوچون مذاکره و ترسیم خطوط قرمز آن نیز همراه بوده است؛ و اما، این که دستورالعمل مورد اشاره و خطوط قرمز یادشده از سوی تیم ایران رعایت بشود یا نه، موضوع دیگری است.»
«فردی که خود را حاکم مختار خراسان تلقی میکند، در قامت چهگوارا وارد میدان شده و معتقد است که "این مذاکرات خلاف غرور ملی و بیتوجهی به تکلیف شرعی و دینی است که باعث گرفتاری ما در محاصره دشمن خواهد شد. برای این برجام لعنتی هم رفتند، نشستند، حرف زدند، خندیدند و دست در دست هم دادند"، درصورتیکه سیاستمداران باید خود را از اسارت کینهها و نفرتها رها کنند؛ زیرا با چنین رویکردی نهتنها خود را در سراشیبی خطرناک قرار خواهند داد، بلکه زیان اصلی این نگاه متوجه مردم میشود.»
سخنگوی وزارت امور خارجه با اعلام عازم شدن هیئت ایرانی به مسقط به ریاست وزیر امور خارجه برای مذاکره با آمریکا نوشت: «مصمم به استفاده از همه ظرفیتها برای صیانت از اقتدار و منافع ملی ایران هستیم.»
«ایالات متحده باید این را بداند، هر اقدام خصمانهای علیه جمهوری اسلامی ایران، با واکنشی قاطع، دقیق و ویرانگر روبهرو خواهد شد. ایران امروز، ایران دوران سازش نیست. ما نه فقط آمادهایم، بلکه مشتاقانه در انتظار اشتباه بزرگ شما هستیم. ایران گزینههای راهبردی و پاسخهایی در اختیار دارد که در هیچ اتاق فکر پنتاگون قابل پیشبینی نیست. از تلآویو تا حیفا، از ناوهای آمریکایی در خلیجفارس، دریای مکران و اقیانوس هند تا پایگاههای نظامی در منطقه و تا دیگو گارسیا؛ همه در تیررس هستند و هیچکدام حاشیه امن نخواهند داشت.»
یک منبع آگاه ایرانی از موافقت ایالات متحده آمریکا به وضوح با انجام مذاکرات غیرمستقیم با ایران خبر داد و گفت: «اظهارات کنونی مقامات آمریکایی در این زمینه برای ایران تعجبآور است.»
در این ویدئو، مجری تلویزیون در برنامهای اعلام کرد: «مذاکره غیرمستقیم است و هیچ تصویر دو نفرهای از ویتکاف - عراقچی نباید منتشر شود.»
رسانه آمریکایی مسیر رئیسجمهور آمریکا برای دستیابی به توافق با ایران را بسیار دشوارتر از دوران «باراک اوباما» توصیف کرد و نوشت: «رئیسجمهور ترامپ اکنون فرصت دارد نشان دهد که میتواند به توافق بهتری با ایران دست یابد یا خیر.»
معاون اول دولتهای یازدهم و دوازدهم گفت: «تصمیمات اخیر از بررسی دقیق نامه رئیسجمهوری آمریکا تا نوع پاسخ به آن و در نهایت توافق برای آغاز مذاکرات، همگی دلالت بر هماهنگی و تدبیر در بالاترین سطوح تصمیمگیری نظام دارد. در این مقطع باید از این تصمیمات و تدابیر بهویژه سیاستهایی که رهبری انقلاب در این مسیر پیش گرفتهاند، حمایت کرد. علاوهبر آن، باید از تیم مذاکرهکننده حمایت کرد تا بتواند به نحو مطلوب مذاکره را پیش ببرد و از هر اقدامی جناحی و غیرملی هم که تضعیف سیاست کلان کشور باشد، پرهیز شود.»
در گفتوگو با ۳ فعال سیاسی محتوای گفتوگوی دو جانبه ایران و امریکا بررسی شد؛
یک فعال سیاسی اصلاحطلب گفت: «به نظرم مذاکرات عمان میتواند در کاهش دیوار بیاعتمادی دو کشور ایران و آمریکا اثرگذار باشد. معتقدم مذاکرات مستقیم میان ایران و امریکا برای دستیابی به منافع یک ضرورت غیر قابل انکار است. طبعاً محصول مذاکره غیر مستقیم در ادامه به مذاکرات مستقیم تغییر روش میدهد.» در مجموع، مذاکرات ایران و امریکا به هر شکلی که باشد، حقیقتاً حساس خواهد بود و به یک مرحله حساس در تاریخ ایران رسیده است.
دستیار رهبر انقلاب اسلامی و معاون اول رئیس جمهور در دولت رئیسی بر اینکه «در شهریور ۱۴۰۱ ما دو بار تا مرحله امضای توافق [با آمریکا] پیش رفتیم، پیش از شهادت شهید رئیسی هم به این نقطه رسیدیم، اما اسرائیلیها نگذاشتند توافق شود»، تأکید کرد.