بشار اسد

عملیات نظامی گسترده اسرائیل در سوریه، با هدف بازتعریف امنیت مرز‌های شمالی و جلوگیری از دستیابی گروه‌های مسلح به تسلیحات پیشرفته، نشان‌دهنده راهبردی بلندمدت و از پیش برنامه‌ریزی‌شده است. هرچند اسرائیل برای تضعیف توان نظامی سوریه تلاش کرده است، این تحرکات با واکنش شدید کشور‌های منطقه و جامعه بین‌المللی روبه‌رو شده است.  

اسرائیل با استفاده از خلأ قدرت ناشی از سقوط بشار اسد ، اقدامات گسترده‌ای در بلندی‌های جولان و سوریه انجام داد، از جمله خلع سلاح سوریه جدید و لغو توافق ۱۹۷۴. هدف اسرائیل، تضعیف نظامی سوریه نوپا و تحمیل شرایط به نظام جدید است. چند سناریو برای آینده تعامل سوریه با اسرائیل مطرح است، از سازش و پذیرش شرایط اسرائیل تا مقاومت محلی و تشدید تنش‌ها.

دوربین ایندیپندنت عربی با ورود به بازداشتگاه اداره اطلاعات دولت بشار اسد ، صحنه‌هایی دیده نشده از اقامتگاه هزاران زندانی را ثبت کرد. سلول‌های انفرادی آنقدر کوچک که انسان به سختی می‌تواند در آن دراز بکشد با دیوار‌هایی که به رنگ‌های تندی، چون قرمز یا سیاه رنگ شده‌اند، با نوشته‌های روی دیوارهایشان بخشی از روایت هزاران انسانی که در آنها محبوس بودند را بیان می‌کنند؛ «پدر عزیزم»، «خدایا نجاتم بده».

چند روز پیش بود که حکومت بشار اسد در سوریه سقوط کرد تا نظام جدیدی در این کشور شکل بگیرد بر اساس اعلام مقامات روسیه، اسد ساعاتی پیش از سقوط دمشق، به مسکو سفر کرده و حالا در روسیه ساکن است. اما جالب اینکه یک شهروند ترکیه در شهر دیرباکیر تصاویری از بدل بشار اسد را با تلفن همراه خود ضبط و در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشت بعد از اشتراک این تصاویر در کمتر از چند ساعت، این ویدئو بیش از ۱۰۴ میلیون بار دیده شده است.

علی رغم جشن‌هایی که در سوریه برگزار می‌شود، نگرانی‌های امنیتی جدی، ساکنان دمشق را دربرگرفته است. تقریبا در هر زمانی می‌توان صدای شلیک گلوله را از خیابان‌های این شهر شنید. در این راستا، گزارش‌های مختلفی در مورد غارت اموال عمومی و مردم و همچنین ارتکاب به اقدامات خشونت آمیز در برخی مناطق پایتخت سوریه منتشر شده است. البته که در برخی مناطق از دمشق برق قطع شده و همین مساله سبب شده تا بسیاری در هوای سرد، در سرما و تاریکی باشند.

با فروپاشی نظام اسد، تغییری بنیادین در خاورمیانه رخ داده که هرچند فوراً منافع حیاتی آمریکا را تهدید نمی‌کند، اما بر نظم جهانی و سیاست‌گذاری واشنگتن تأثیر می‌گذارد. این رویداد به‌عنوان یک «قوی سیاه» پیش‌بینی‌ناپذیر، نیاز آمریکا به بازنگری در سیاست‌هایش، به‌ویژه در قبال ایران را برجسته می‌کند. در شرایطی که ترامپ هم رویکرد روشنی ندارد، سرنوشت سوریه و ایران برای ایالات متحده اهمیتی روزافزون دارد.

در شهر‌های مختلف سوریه پس از برپایی نماز جمعه، سرنگونی بشار اسد را در خیابان‌ها جشن گرفتند.

خبرگزاری رویترز در گزارشی در مورد فرار بشار اسد از سوریه مدعی شد: اسد حتی برادر و بستگان خود را از برنامه‌های خود برای فرار از دمشق مطلع نکرد.

بشار اسد همان زمان موضع خود درباره اسرائیل را اعلام کرد: "عقب نشینی اسرائیل از خاک سوریه و سپس صلح بین دو طرف".

قبر حافظ اسد رئیس‌جمهوری اسبق سوریه و پدر بشار اسد توسط مخالفان به آتش کشیده شد.

خبرنگار سی‌ان‌ان و همراهانش مردی را که هنوز در زندان صیدنایا دمشق محبوس بود، پیدا کردند که ظاهراً از سقوط حکومت بشار اسد آگاه نبود.

تصاویری از مراسم تشییع مازن حماده، کنشگر سوری در دمشق منتشر شده است. مازن حماده، پس از فرار از سوریه به اروپا در سال ۲۰۱۳ و پناهنده شدن در هلند در سال ۲۰۱۴، روایت‌های تکان‌دهنده‌ای از شکنجه در رژیم اسد را برای جهان غرب بازگو کرد و مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت. در ۲۰۲۰ پس از آن‌که از تمایل خود برای بازگشت به سوریه گفته بود، ناگهان مفقود می‌شود. گفته شده رژیم اسد با وعده عفو او را به سوریه کشانده بود. با سقوط بشار اسد ، پیکر او در زندان صیدنایا کشف و مشخص شد این فعال، در بازداشت حکومت بشار اسد بوده و کشته شده است. پیکر او همراه با چهل جنازه دیگر در سردخانه زندان صیدنایا، با آثار شکنجه کشف شده، به نظر می‌رسد او احتمالا در فاصله اندکی پیش از رسیدن شورشیان مسلح مخالف بشار اسد به زندان و آزاد کردن محبوسین، کشته شده باشد.

دیما عزالدین، خبرنگار سوری که سابقه همکاری با بی‌بی‌سی عربی را نیز دارد، بعد از ۱۳ سال دوری از کشورش، در مرکز دمشق جلوی دوربین رفت. تصاویر لحظاتی که عزالدین با بغض و اشک حضورش در دمشق را اعلام می‌کند، توجه بسیاری از رسانه‌های جهان را جلب کرد. اگرچه آمار دقیقی از تعداد روزنامه‌نگاران تبعیدی، زندانی و کشته شده در دوران حکومت بشار اسد در سوریه وجود ندارد، این کشور همواره از سوی کمیته حفاظت از خبرنگاران و سازمان گزارشگران بدون مرز، یکی از خطرناک‌ترین کشور‌ها برای خبرنگاران ارزیابی شده است. به گزارش سازمان گزارشگران بدون مرز، تنها در دوران جنگ داخلی سوریه، بشار اسد و متحدانش ۱۸۱ خبرنگار را به‌خاطر کارشان در این کشور به قتل رساندند. همچنین خبرنگاران متعددی پس از خروج از کشور از حبس و شکنجه خود خبر دادند.

ویدیویی از لحظه فرار علی مملوک، رئیس سابق سازمان اطلاعات عمومی و رئیس دفتر امنیت ملی سوریه، به همراه خانواده خود منتشر شده است. این افسر بلندپایه نزدیک به بشار اسد از طریق گذرگاه عریضه طرطوس و تحت حفاظت مقامات لبنانی از این کشور خارج شده است.

فرودگاه دمشق که در پی سقوط حکومت بشار اسد به دست نیرو‌های تحریر الشام بسته شده است، انتظار می‌رود در روز‌های آینده فعالیت خود را از سر بگیرد. مقامات به شدت در حال کار هستند تا اطمینان حاصل کنند که فرودگاه در سریع‌ترین زمان ممکن بازگشایی می‌شود.

اسرائیل با بهره‌برداری از سقوط نظام بشار اسد و بحران داخلی سوریه، عملیات «پیکان باشان» را با هدف تضعیف توان نظامی سوریه، گسترش نفوذ در جولان و تثبیت معادلات امنیتی جدید آغاز کرده است. این عملیات که شامل ۴۰۰ حمله هوایی به زیرساخت‌های نظامی سوریه بوده، بخشی از استراتژی «جلوگیری و ناکام‌سازی» اسرائیل است. همزمان، بحث‌هایی درباره تقسیم سوریه و حمایت از اقلیت‌های قومی توسط اسرائیل مطرح شده است.

پس از سقوط غافلگیرکننده بشار اسد ، سوریه با چالش‌های پیچیده‌ای در روند انتقال قدرت مواجه است. رقابت گروه‌های مخالف، نقش ژنرال‌های سابق اسد و دخالت قدرت‌های خارجی مانند ترکیه، روسیه و آمریکا، آینده این کشور را مبهم کرده است. تجربه جنگ ۱۳ ساله و درس‌های تلخ بهار عربی نشان می‌دهد که سوری‌ها باید میان خطر درگیری‌های جدید و فرصت بازسازی و همزیستی، مسیری مسالمت‌آمیز بیابند.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، طی بیش از یک دهه سیاست‌گذاری پرپیچ‌وخم در سوریه، از حمایت بشار اسد به تقابل با او رسید. او با ایجاد ارتش ملی سوریه و حمایت از هیئت تحریر الشام اهداف خود را دنبال کرد، اما شکست‌هایی، چون عملیات حلب و پیچیدگی روابط با شرکای شورشی، نفوذ ترکیه را تضعیف کرده است. حذف اسد، چالش‌های جدیدی برای نقش ترکیه در نظم آینده سوریه ایجاد می‌کند.

شورشیان سوری مقبره حافظ اسد، رئیس‌جمهور پیشین سوریه و پدر بشار اسد ، رئیس‌جمهور برکنارشده این کشور، را در زادگاه خانواده او تخریب کردند. در ویدیو‌هایی که از این اتفاق منتشر شده است، مردانی مسلح دیده می‌شوند که در حال سر دادن شعار در اطراف مقبره در حال سوختن در شهر قرداحه، واقع در شمال غربی منطقه ساحلی لاذقیه هستند. شورشیان به رهبری گروه اسلام‌گرای هیئت تحریر شام طی حمله‌ای برق‌آسا کنترل سوریه را به دست گرفتند و به حکومت ۵۴ ساله خاندان اسد پایان دادند. بشار اسد به روسیه فرار کرده است، جایی که به او و خانواده‌اش پناهندگی داده شده است. مجسمه‌ها و پوستر‌های حافظ اسد و پسرش در سراسر کشور پایین کشیده شده و سوری‌ها پایان حکومت آنها را جشن گرفته‌اند. حافظ اسد از سال ۱۹۷۱ تا زمان مرگش در سال ۲۰۰۰ در سوریه حکومت کرد و پس از او، قدرت به پسرش منتقل شد.

صحبت‌های منصوره معصومی اصل (سخنران) درباره وقایع سوریه و سرنگونی بشار اسد با واکنش‌های متفاوتی در فضای مجازی مواجه شده است.