بازار کار

با استناد به گزارش‌های رسمی نرخ بیکاری ۸.۹ درصد دومین رقم ثبت شده بیکاری زیر ۹ درصد پس از بهار سال جاری است. بالاترین رقم ثبت شده برای کشور به زمستان سال ۹۰ اختصاص داشت که نرخ بیکاری به ۱۴.۱ درصد رسیده بود.

جدیدترین گزارش پایش کسب‌وکار در تابستان ۱۴۰۰، نشان می‌دهد روند نامساعد شدن محیط کار که از ابتدای سال شروع شد، تداوم داشته است. نمره شاخص ملی محیط کسب‌وکار در تابستان به ۹۱/ ۵ (عدد ۱۰بدترین ارزیابی است) رسید.

بازار کار ایران، بسیار نامهربان است. آمار‌ها نشان می‌دهند که تنها حدود ۴۰ درصد از ایرانی‌هایی که در سن کار هستند و می‌توانند کار کنند، عملاً فعالیت اقتصادی دارند و ۶۰ درصدِ بقیه، از منظر اقتصادی «وابسته» به حساب می‌آیند. این نسبت در کشوری مانند ویتنام ۷۶ درصد به ۲۴ درصد است، به این معنی که «نرخ مشارکت اقتصادی» در ویتنام، ۷۶ درصد است و این کسر از جمعیتِ قادر به کار، در بازار کار حضور دارند.

در حالی که جمعیت غیرفعال کشور در سال ۹۸ برابر با ۳۴ میلیون و ۴۹۸ هزار و ۴۱۱ نفر بود، در سال ۹۹ به ۳۶ میلیون و ۶۳۸ هزار و ۶۲۵ نفر افزایش یافت؛ یعنی شاهد خروج ۲ میلیون و ۱۴۰ هزار و ۲۱۴ نفر از جمعیت فعال (شاغل و بیکار) از بازار کار بودیم که از این تعداد، سهم زنان یک میلیون و ۲۸۴ هزار و ۶۷۴ نفر بوده است.

برخی اقتصاددانان نگران هستند که همه‌گیری به ظرفیت تولیدی آمریکا ضربه وارد کرده باشد، چراکه اگر کسب‌و‌کار‌های بسیاری ورشکسته شوند آنگاه حتی با وجود تقاضای بالا بسیاری از آمریکایی‌ها شغلی ندارند که به آن بازگردند.

کرونا بازار کار ایران را با شوکی کم‌سابقه روبه‌رو کرد. اولین گزارش رسمی از تاثیر کرونا بر اشتغال و بیکاری نشان می‌دهد که نزدیک به یک‌ونیم میلیون شغل در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته تلف شده است. با این افت، تعداد شاغلان کشور در فصل گذشته به ۲۵ میلیون و ۴۶۸ هزار نفر رسیده است.

اتحادیه اروپا شامل ۲۷ کشور بلژیک، آلمان، استونی، ایرلند، یونان، اسپانیا، فرانسه، ایتالیا، قبرس، لتونی، لیتوانی، لوکزامبورگ، مالت، هلند، اتریش، پرتغال، اسلوونی، اسلواکی، فنلاند، بلغارستان، مجارستان، لهستان، دانمارک، سوئد، کرواسی، جمهوری چک و رومانی است.

مدرک تحصیلی پرطرفدار بازار کار چیست؟ شاید برخی در وهله اول پاسخ این سوال را لیسانس یا فوق‌لیسانس گویند. اما آمارها روایت دیگری دارند. داده‌های تفصیلی مرکز آمار از بازار کار در سال ۹۷ نشان می‌دهد که نرخ بیکاری برای دارندگان مدرک «دکترای تخصصی» و مدارک زیردیپلم، کمتر از ۱۰ درصد است و نسبت به باقی مدارک تحصیلی، در وضعیت بهتری قرار دارند. اگر از مدارک زیر دیپلم فاکتور بگیریم، دارندگان مدرک تحصیلی دیپلم نیز وضعیت بهتری نسبت به دارندگان لیسانس، فوق‌لیسانس و دکترای حرفه‌ای دارند. نرخ بیکاری افراد دارای مدرک دیپلم، ۳/ ۱۲ درصد اعلام شده است. این عدد با توجه به جمعیت فعال قابل‌ملاحظه دیپلمه‌ها که در حدود ۳/ ۶ میلیون نفر بوده، می‌تواند نشان دهد که دیپلم، مدرک پرطرفداری در بازار کار بوده است. نکته عجیب اینکه اگر فردی با مدرک فوق‌لیسانس در سال ۹۷ در جست‌وجوی شغل بوده، به احتمال ۳/ ۱۵ درصد بیکار مانده است؛ اما اگر فردی با مدرک زیر دیپلم به‌دنبال کار می‌رفت، احتمال بیکاری‌اش در حدود ۷/ ۸ درصد می‌بود. در بین تمام مدارک تحصیلی، بالاترین نرخ بیکاری را لیسانسه‌ها داشته‌اند. تقریبا یک پنجم از افراد لیسانسه در سال گذشته، از جست‌وجوی شغل به نتیجه‌ای نرسیدند. این داده‌ها می‌تواند از نزول کیفیت بازار کار ایران حکایت کند.

نرخ بیکاری در استان‌های مختلف کشور بین ۱/ ۶ درصد تا ۷/ ۱۶ درصد در حال تغییر بوده است. مطابق داده‌های مرکز آمار نرخ بیکاری در ۱۳ استان کشور در فصل بهار تک‌رقمی بوده است.

در همه جوامع، درجاتی از نابرابری جنسیتی به نفع مردان دیده می‌شود که عوامل مؤثر بر آن را می‌توان در محیط اقتصادی، آموزشی و فرهنگی جست‌وجو کرد. کاهش این نابرابری‌‎ها، یکی از موارد مهم در سطح توسعه انسانی کشور‌ها است و برنامه توسعه ملل متحد (UNDP) در اندازه‌گیری شاخص توسعه انسانی کشورها، نابرابری جنسیتی را نیز در نظر می‌گیرد.

مهمترین برنامه انجمن صنفی کاریابی‌های بین‌المللی را تدوین نقشه راه سه ساله اشتغال خارج کشور عنوان کرد و گفت:با توجه به جایگاه اعزام نیروی کار به خارج در اسناد بالادستی و همچنین تاکیدات مقام معظم رهبری، ضرورت توسعه و تقویت اشتغال خارج از کشور به ویژه بحث صدور خدمات فنی و مهندسی از جمله سیاستهایی است که با همکاری دستگاهای اجرایی و سایر نهادهای مرتبط دنبال خواهیم کرد.

کارگران جامعه به دلیل انباشت کمتر دارایی‌های سرمایه‌ای بیشترین ضربه را از اوضاع کنونی می‌بینید و عملا قدرت خرید خود را از دست خواهد داد. این گروه‌ها که سبدهای کالایی محدودی دارند، در مقطع فعلی تنها به مورد خوراک و پوشاک محدود شده و در باقی موارد، کارگران چندان قدرت مانوری نخواهند داشت.

شکاف ٣ برابری هزینه نسبت به دستمزد، مهاجرت نیروی کار به کشورهای عربی را افزایش داده است.

دستمزدهای بالای دولتی با اعتراض صندوق بین‌المللی پول همراه شد.

آمارها حاکی از ماندگاری پایین مشاغل در بازار کار است. براساس گزارش مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار از هر ۱۰ شاغل، تقریبا ۷ شاغل کمتر از ۱۵ سال سابقه کار دارند و مدت اشتغال بیش از یک‌پنجم شاغلان کشور به ۳ سال نمی‌رسد.

امروزه بدون کسب تجربه، حتی اگر مدرک دانشگاهی هم داشته باشید، نمی توانید در هیچ حرفه ای مخصوصا حسابداری کار پیدا کنید اما باید چه کرد؟

مدیرعامل یک مرکز کاریابی مجازی از آغاز پنجمین ارزیابی سراسری حقوق و دستمزد کشور برای شاغلان در رده های مختلف شغلی در سال جاری خبر داد.

در دوره سال‌های 84 تا 90 تعداد دانشجویان ما به شدت افزایش پیدا کرده و تعداد کثیری از افرادی که باید به دلیل اقتضای سنی وارد بازار کار شوند، به دانشگاه پناه برده و تحصیل را جایگزین کار می‌کنند که این موضوع به معنی افزایش بیش از 2 میلیون نفر به تعداد دانشجویان در این دوره است. از سال 90 به بعد اما دانشگاه دیگر ضربه‌گیر بازار کار نیست و دانشجویان فارغ‌التحصیل شده به صف متقاضیان کار می‌پیوندند. شدت این فرایند به حدی است که اخیرا مدیرکل اشتغال وزارت کار، رفاه و امور اجتماعی اعلام کرد میزان متقاضیان کار در فاصله تابستان 95 تا تابستان 96 حدود 1.2 میلیون نفر افزایش یافته است. در واقع سدی که دانشگاه‌ها ایجاد کرده بودند وجلوی ورود نیروی جدید به بازار کار را می‌گرفت مدت‌هاست شکسته شده است.

براساس پژوهش های انجام شده توسط مرکز پژوهشهای مجلس حکایت از آن دارد که متوسط سن بازنشستگی در ایران در حدود 51 سال است که این سن 14 سال از سن معیار بازنشستگی در جهان کمتر تلقی می شود.

بازار کار ایران در سال‌های آتی از سه ناحیه تحت‌فشار قرار خواهد گرفت؛ گروه سنی جوان، زنان و افراد تحصیلکرده. این گفته مسعود نیلی، استاد اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف است. داده‌های این اقتصاددان حاکی از این است که نرخ بیکاری در این سه گروه از متوسط نرخ بیکاری بالاتر بوده و در واقع نقش بالابرنده نرخ بیکاری کل را دارند، از این رو اتخاذ سیاست‌های متناسب با این سه چالش، ضروری است.