سفر اخیر آصف علی زرداری رییس جمهوری پاكستان به ایران و متعاقب آن سفر وی به عربستان، از نگاه برخی تحلیلران و ناظران برای میانجیگری و رفع اختلافات جاری بین ریاض و تهران است.
با وجودی كه برخی منابع دولت پاكستان در روزهای اخیر خبر میانجیگری خود بین ایران و عربستان را رد كرده و انگیزه سفر زرداری به تهران را صرفا مسایل دوجانبه دانسته اند، اما دیدار زرداری با سفیر عربستان در اسلام آباد یك روز قبل از انجام سفر به ایران و نیز سفر روز چهارشنبه ( 29 تیر) زرداری به ریاض برای دیدار با مقامات عربستانی(بعد از سفر تهران) بار دیگر ظن میانجیگری پاكستان در روابط تنش آلود ایران و عربستان را تقویت كرده است.
پاكستان یكی از معدود كشورهای منطقه است كه با هر دو طرف ( ایران و عربستان ) رابطه ای دوستانه دارد و به نظر می رسد حاضر نیست رابطه خود با تهران یا ریاض را فدای یكی از دو طرف كند.
پاكستان نگرانی های خاص خودش را از تشدید تنش در روابط ایران و عربستان و احتمال آغاز یك جنگ بین این دو قدرت منطقه ای دارد.
اسلام آباد همسایه ایران است و بزرگ ترین اقلیت مذهبی این كشور پرجمعیت ، شیعیان هستند و این مساله از نظر پاكستان نفوذ و برد منافع ایران در پاكستان را افزایش می دهد؛ از دیگر سو پاكستان نیازمند كمك های مالی آل سعود است.
اسلام آباد از دوران جنگ سرد به كمك های مالی عربستان وابسته بود و این مساله همچنان ادامه دارد. رقم دقیق كمك های مالی عربستان به پاكستان مشخص نیست اما به گمان بسیاری از ناظران دولت پاكستان سلاح های هسته ای امروز خود را مدیون پول عربستان است.
حتی مثلی وجود دارد كه می گوید: "پاكستان آزمایشگاه ساخت و زرادخانه نگهداری سلاح هسته ای عربستان است" و برخی گزارش های غیر رسمی حاكی است كه عربستان تعدادی كلاهك هسته ای از پاكستان دریافت كرده تا به زعم خود در موازنه قوا در برابر ایران هسته ای، عقب نباشد.
اما مشكل ایران و عربستان در حوزه های مختلف و متنوعی است:
ایران و عربستان هر دو ادعای رهبری جهان اسلام و ام القرا بودن دارند، عربستان خود را رهبر جهان اسلام سنی می داند و ایران خود را رهبر جهان تشیع كه قریب به 15 درصد از كل جمعیت مسلمانان جهان را تشكیل می دهد.
عربستان و ایران هر دو خواهان تسلط بر آبراه مهم خلیج فارس هستند.
دو كشور از زمان پیروزی انقلاب اسلامی در ایران درگیر یك جنگ سرد هستند و ایران هیچ گاه كمك های مالی و نظامی آل سعود و دیگر امیر نشین و شیخ نشین های كوچك خلیج فارس به صدام را در دوره جنگ تحمیلی هشت ساله فراموش نمی كند.
ایران و عربستان سیاست خارجی متعارضی دارند . عربستان به آمریكا و غرب تمایل دارد و ایران به دشمنی با جبهه استكبار جهانی به سركردگی آمریكا و صهیونیسم بین الملل مشهور است.
دو كشور منافع متفاوت و متضادی در دیگر كشورهای خاورمیانه از جمله در عراق ، فلسطین ، لبنان و...دارند و ایران و عربستان در این كشورها از نیروهای معارض همدیگر یارگیری كرده اند.
در لبنان ایران از حزب الله و جناح 8 مارس حمایت می كند در حالی كه عربستان حامی ائتلاف 14 مارس و جبهه حریری است، در فلسطین ایران از جنبش جهاد اسلامی و حماس حمایت می كند در حالی كه ریاض از تشكیلات خودگردان فلسطین،فتح و شخص محمود عباس پشتیبانی می كند و در نهایت در عراق ایران از دولت نوری مالكی حمایت می كند در حالی كه عربستان از ائتلاف مقابل یعنی از جناح ایاد علاوی و حامیانش پشتیبانی به عمل می آورد.
در دیگر كشورهای منطقه از جمله در بحرین و یمن نیز ایران و عربستان از جبهه بندی های مقابل یكدیگر حمایت می كنند. ایران عربستان را به سركوب شیعیان بحرین متهم می كند و عربستان نیز در مقابل ایران را به تحریك شیعیان و جاسوسی از دیگر كشورهای عربی حاشیه خلیج فارس متهم می سازد.
در یمن نیز سال گذشته عربستان برای مقابله با شبه نظامیان زیدی حوثی وارد عملیات نظامی شد. آل سعود زیدیهای حوثی را فتنه ایران در یمن می دانند و مدعی اند كه ایران می خواهد با نا امن كردن یمن تهدیدی در مرزهای جنوب غرب عربستان ایجاد كند.
در زمینه قیمت نفت و رقابت های نفتی نیز ایران و عربستان دو شیوه كاملا متفاوت دارند و در حالی كه عربستان با سوء استفاده از تحریم های بین المللی علیه ایران می خواهد بازارهای ایران در آسیا را به چنگ خود در آورد ، ایران نیز با پایین نگهداشتن سطح تولید در اجلاس اخیر اوپك در وین مقابل عربستان ایستاد.
اما مقامات ریاض می گویند كه بیش از ظرفیت صادرات نفت ایران ظرفیت تولید نفت اضافی دارند و در صورتی كه كل نفت صادراتی ایران از بازارهای جهانی حذف شود، ریاض قادر خواهد بود تا با صادرات اضافی نفت آن را جبران كند.
در زمینه " مساله هسته ای " نیز سیاست ریاض همگام با غرب تشدید فشار به ایران است. اسناد اخیر منتشر شده از سوی ویكی لیكس نشان داد كه ملك عبدالله پادشاه عربستان در یك گفتگو با مقامات آمریكا به صراحت با گفتن عبارت "سر افعی ( ایران ) را قطع كنید" خواهان حمله نظامی آمریكا به ایران می شود.
با وجودی كه ایران اعتبار اسناد ویكی لیكس را زیر سوال برده اما بر همگان مشخص است كه عربستان خواهان تشدید فشار آمریكا و غرب به تهران برای جلوگیری از هسته ای شدن ایران است و نتایج یك نظر سنجی اخیر "موسسه عرب آمریكا" نشان داد كه عربستانی ها تنها ملت منطقه هستند كه درخواست اصلی شان از اوباما و دولت اوباما متوقف كردن ایران هسته ای است.
با این تفاسیر مشخص است كه عمق اختلافات میان ایران و عربستان بسیار گسترده تر از آن است كه بشود با یك میانجیگری ساده همه مسایل و اختلافات مابین طرفین حل و فصل شود، اما به نظر می رسد ورای اختلافات دیرینه و عمیق بین ایران و عربستان، ورود پاكستان به اختلافات میان ایران و عربستان ریشه در تشدید این اختلافات در ماه های گذشته دارد كه اسلام آباد را نگران كرده است.
با توجه به تشدید رقابت های منطقه ای ایران و عربستان در بحرین و نیز مساله نفت ، پاكستان از درگیری احتمالی بین عربستان و ایران به شدت بیمناك است و با توجه به روابطی كه با ایران دارد و نیز كمك های ویژه ای كه از عربستان دریافت كرده و می كند، بی طرف بودن خود در منازعه احتمالی بین این دو را بسیار دشوار می بیند، از این رو مقامات اسلام آباد می كوشند تا آنچه در توان دارند به كار گیرند تا از تشدید تنش در روابط تهران – ریاض بكاهند.
پاكستان وابسته به امنیت مرزهای غربی و نیز دلارهای سعودی است و این كشور فقیر و پرجمعیت می خواهد همچنان با نداشتن دغدغه امنیتی در غرب خود به كار اصلی خود كه همان دلمشغولی در جبهه شرقی و با هند است بپردازد.
