دونالد ترامپ که پیش از این رویکرد فشار حداکثری به ایران را در پیش گرفته بود نیز حدوداً از دو هفته دیگر به کاخ سفید خواهد برگشت. در چنین شرایطی، طبیعی است که رسانههای جهان در جریان گفتوگو با وزیر امور خارجه کشورمان به موضوع مذاکرات هستهای و البته درگیری میان ایران و اسرائیل به عنوان یکی از مسائل تاثیرگذار بر روابط ایران و آمریکا توجه نشان دهند.
فرارو- وزیر امور خارجه ایران در جریان سفر اخیر خود به چین، گفتگویی با شبکه CCTV داشت. سیدعباس عراقچی که در برنامه Leaders Talk حاضر شده بود، در این گفتوگو به مسائل مختلفی از جمله روابط دوجانبه ایران و چین، بحران خاورمیانه و همچنین آینده مسئله مذاکرات هستهای پرداخت.
به گزارش فرارو، وزیر امور خارجه چندی پیش در گفتگوی ویژه خبری به ضرورت انجام مذاکرات هستهای با قدرتهای غربی و جلوگیری از فعال شدن مکانیسم اسنپبک اشاره کرده بود. ایران با چین و روسیه به عنوان دو عضو دائم شورای امنیت و توافق برجام مسئلهای نداشته و اصل مشکل پرونده هستهای با غرب بوده است. از کشورهای غربی دخیل در این موضوع، ارتباط با اروپا هرچند پیچیده و مبتلا به امنیتیسازی شده، اما برقرار است. دونالد ترامپ که پیش از این رویکرد فشار حداکثری به ایران را در پیش گرفته بود نیز حدوداً از دو هفته دیگر به کاخ سفید خواهد برگشت. در چنین شرایطی، طبیعی است که رسانههای جهان در جریان گفتوگو با وزیر امور خارجه کشورمان به موضوع مذاکرات هستهای و البته درگیری میان ایران و اسرائیل به عنوان یکی از مسائل تاثیرگذار بر روابط ایران و آمریکا توجه نشان دهند.
عراقچی در این گفتوگو، فرمول برجام را مبنای مذاکرات آینده اعلام کرد. او گفت: «ما برای ازسرگیری مذاکرات بر سر برنامه هستهای ایران آمادگی داریم. ما بیش از ۲ سال با کشورهای ۱+۵ با حسننیت مذاکره کردیم و نهایتا موفق شدیم به توافقی برسیم که تمام دنیا این توافق را بهعنوان یک دستاورد دیپلماسی قبول و تحسین کرد. ما با حسننیت آن را اجرا کردیم، اما این آمریکا بود که تصمیم گرفت بدون هیچ دلیل و توجیهی از آن خارج شود و شرایط را به این نقطه برساند. ما همچنان آمادگی داریم وارد مذاکرات سازنده و بدون تاخیر در خصوص برنامه هستهای خود شویم؛ مذاکراتی که با هدف رسیدن به یک توافق باشد. فرمولی که از نظر ما وجود دارد، همان فرمول سابق برجام است یعنی اعتمادسازی درباره برنامه هستهای ایران در مقابلِ رفع تحریمها. ما بر همین مبنا آمادگی مذاکره را داریم.»
وزیر امور خارجه مسیر پیش رو را اینگونه توصیف کرد: «یک دور مذاکره با کشورهای اروپایی صورت گرفته است. دور دوم این مذاکرات تعیین شده و ظرف کمتر از ۲ هفته آینده با سه کشور اروپایی انجام خواهد. در مورد آمریکا طبیعی است که دولت جدید باید سیاست خودش را تدوین کند و ما بر اساس آن تصمیم خواهیم گرفت. چین و روسیه ۲ عضو موثر مذاکرات در گذشته بودند و از نظر جمهوری اسلامی ایران همچنان باید به نقش سازنده خود در این مذاکرات ادامه دهند. این خواسته و اراده ماست.»
او در بخش دیگری از صحبت خود نیز تاکید کرد: «بهعنوان یک دیپلمات اعتقاد دارم در سختترین شرایط هم میتوان به راهحلهای دیپلماتیک رسید»، اما این بستگی به این دارد که چقدر اراده سیاسی وجود داشته باشد و چقدر دیپلماتها از قدرت خلاقیت و ابتکار برخوردار باشند تا بتوانند راههای جدید پیدا کنند و به فرمولهای جدیدی برای توافق برسد. اگر اراده سیاسی در طرفهای مقابل وجود داشته باشد، پیدا کردن یک راهحل مشکل است، اما غیرممکن نیست.»
دستگاه دیپلماسی مجری سیاست خارجی کشور است که امری حاکمیتی محسوب میشود. بنابراین، به رغم این که برخی رسانههای داخلی خاص تلاش میکنند روندِ فعلی سیاست خارجی را خودسرانه تفسیر کنند، اعلام موضوع چندباره دیپلمات ارشد کشور نشان میدهد که این تبلیغات سیاسی پایه و اساس ندارد.
خط تماس با اروپا برقرار است و اظهارات مقامات وزارت خارجه نشان میدهد که فعلا در حال گفتوگو و تبادل نظر هستند. تجربیات پیشین نشان میدهد که چارچوب مذاکرات پیش رو در گفتوگوهای مقدماتی مشخص میشود. در خصوص آمریکا نیز آن طور که از صحبتهای عراقچی برمیآید، شخصِ ترامپ به عنوان خط قرمز مطرح نیست و راه مذاکره با آمریکا در این حوزه مسدود نشده است. پس از پیروزی ترامپ، تلاشهای زیادی صورت گرفت که دونالد ترامپ به عنوان یک خط قرمز مذاکراتی شناخته شود، اما تاکید چندباره وزیر بر عملکرد طرف مقابل نشان میدهد که این تلاش ناموفق بوده است.
با توجه به این که گفتگوی ایران و اروپا بعد از پایان تعطیلات زمستانی سال نوی میلادی ادامه پیدا خواهد کرد، به نظر میرسد که عزم جدی برای جلوگیری از عملیاتی شدن اسنپبک وجود دارد. ایران برای جلوگیری از افزایش فشار اروپاییها از طریق آژانس، گفتوگو با سه کشور به علاوه اتحادیه را پیگیری میکند و گفتوگو با آمریکا و شکل گرفتن احتمالی دوباره ۵+۱ احتمالاً مراحل بعدی باشد.
سیدعباس عراقچی موضع خود در خصوص مسئله اسرائیل و بحران میان تهران و تلآویو را نیز در پاسخ به سوالات مجری چینی مطرح کرد: «ما به صورت کامل آمادگی مقابله با تهدیدات مجدد رژیم صهیونیستی را داریم. امیدوارم که یک چنین دیوانگی توسط صهیونیستها انجام نشود، چرا که نتیجه آن یک جنگ فراگیر خواهد بود.» او در بخش دیگری از این مصاحبه اظهار داشت: «البته ما به مسیر دیپلماسی ادامه میدهیم، با کشورهای منطقه و دوستان خود مثل چین مرتب در تماس و رایزنی هستیم. تصور میکنیم نهایتاً عقلانیت غلبه خواهد کرد و اجازه تهاجماتی که میتواند تبعات سنگینی برای منطقه به همراه داشته باشد، نخواهد داد.»
به نظر میرسد از دل صحبتهای عراقچی میتوان دلیل تعویق عملیات وعده صادق ۳ را پیدا کرد. ایران به دنبال ایجاد یک جنگ فراگیر در منطقه نیست. آنچه پس از هفت اکتبر رخ داد با این که صرفاً یک کشور به صورت رسمی در یک طرف آن ایستاده بود، از لبنان تا یمن را درگیر خود کرده بود. جنگ میان ایران و اسرائیل بسیار گستردهتر خواهد بود. با توجه به تجربه هفت اکتبر میتوان تخمین زد که این جنگ فراگیر از ایران آغاز میشود، به جنوب خلیج فارس و دریای سرخ تا حوزه مدیترانه سرایت میکند. در این سناریو حداقل دو کشور که هر کدام در بخشی از حوزههای نظامی قدرتمند هستند محور درگیری خواهند بود. به همین دلیل است ایران از آغاز این جنگ اجتناب میکند.