چرا آب دریاچه‌ها در زمین فرو نمی‌رود؟

مصطفی جرفی. فرارو- هرچند دریاچه‌ها نقش بزرگی در اکوسیستم طبیعت بازی می‌کنند، با این حال ممکن است برای بسیاری این سوال پیش بیاید که چرا آب آن‌ها به داخل زمین فرو نمی‌رود و تمام نمی‌شود؟

برای جواب به این سوال ابتدا باید اشاره کنیم که مقداری از آب دریاچه در هر صورت به داخل زمین نفوذ می‌کند. با این حال ما اغلب متوجه آن نمی‌شویم، زیرا آبی که از دست می‌رود به سرعت با منابع دیگر نظیر باران پر می‌شود.

این در شرایطی است که میزان آب جذب شده در بسیاری موارد خیلی زیاد نیست. دلیل را می‌توان با یک مثال نشان داد: تصور کنید که شخصی تکه‌ای تخته سنگ را در دست گرفته و شما مقداری آب روی آن می‌ریزید. همانطور که خواهید دید، آب قادر به عبور از سنگ نیست و در نتیجه نمی‌تواند به کف دست شخص نفوذ کند.

این همان وضعیت بستر دریاچه‌های کف‌سنگی است. اگر جنس کف دریاچه صخره‌ای باشد، آب زیادی نمی‌تواند از آن عبور کند و روانه سفره‌های زیرزمینی بشود. حتی در مواردی که میان سنگ‌های بستر دریاچه شکاف وجود دارد، رسوبات زیادی مانند ماسه، سیلت و خاک رس به مرور انباشته می‌شوند که به پر کردن آن فضا‌ها کمک می‌کنند.

دکتر جوآن وو، استاد هیدرولوژی در دانشگاه ایالتی واشنگتن، در این باره می‌گوید: «در طی یک زمان طولانی، بستر حوضچه خود تکامل می‌یابد و تغییر می‌کند. مواد به مرور زمان ته‌نشین می‌شوند و ذرات کوچک یا رسوبات، منافذ بزرگ را پر می‌کنند.»

با این حال، آب می‌تواند از راه‌های دیگری نیز نظیر تبخیر خارج شود. دکتر وو اضافه می‌کند: «در نهایت فرار آب از سطح دریاچه و نشت از ناحیه کف حوضچه می‌تواند باعث شود دریاچه خشک شود. ولی به لطف پدیده بیوژئوشیمیایی مفیدی که به عنوان ‘چرخه آبی’ شناخته می‌شود، هر میزان آبی که در اثر تبخیر از بین می‌رود به لحاظ نظری باید با بارش دوباره جبران شود.»

نحوه کارکرد چرخه آبی

در جریان چرخه آبی که نقطه آغاز و پایانی ندارد، آب از حالت مایع به بخار یا به یخ تبدیل می‌شود و دوباره به حالت اولیه بازمی‌گردد. این چرخه میلیارد‌ها سال است که در زمین در حال کار است.

این فرآیند باعث می‌شود مقدار آب بر روی سطح کره ما در نهایت تقریبا ثابت باقی بماند، اما شکل آن تحت تاثیر تحولات اقلیمی یا فعالیت‌های انسانی عوض شود و برای مثال از آب شیرین به آب شور، بخار آب در جو و یا یخ تبدیل شود.

یافته‌های یک مطالعه که در ماه مه سال گذشته منتشر شد نشان داده است که بیش از نیمی از دریاچه‌های بزرگ جهان (شامل دریاچه‌های طبیعی و مصنوعی) در حال خشک شدن هستند.

به گفته محققان، ۵۶ درصد از این نابودی دریاچه‌ها به دلیل فعالیت‌های انسان نظیر مصرف بی‌رویه منابع آبی و همین‌طور تغییرات اقلیمی از جمله گرم شدن هوا است که باعث افزایش مقدار آب از دست رفته در اثر تبخیر می‌شود؛ بنابراین هرچند ممکن است دریاچه‌ها با تبخیر یا نشت آب به زمین تخلیه نشوند، اما حدود ۲ میلیارد نفری که در سراسر جهان در نزدیکی دریاچه‌ها زندگی می‌کنند تهدید بزرگتری را برای موجودیت آن‌ها ایجاد می‌کنند.