فرارو- یک استاد دانشگاه با بیان این که نیت کسانی که خواستار تغییر و تحول در علوم انسانی هستند خیر بوده است گفت: «ولی چون هدف و انگیزه آنها سیاسی و ایدئولوژک است متاسفانه حاصلی در بر نداشته است.» این در حالی است که یک نماینده مجلس نظری خلاف این مسئله را دارد. وی بازنگری در متون علوم انسانی را یک نیاز توصیف کرد.
صادق زیبا کلام در گفت‌وگو با خبرنگار «فرارو» پیرامون بحث بازنگری در علوم انسانی گفت: «تجربه پس از انقلاب نشان داده که هر وقت مسایل سیاسی، جناحی و ایدوئولوژیک، انگیزه تغییر، تحول و دخالت در امور دانشگاهی و آمورش عالی شده حاصل کار متاسفانه بسیار منفی و بد از آب در آمده است.»
وی افزود: «هر چند نیت کسانی که خواستار تغییر و تحول هستند خیر بوده ولی چون هدف و انگیزه آنها سیاسی و ایدئولوژک است متاسفانه حاصلی در بر نداشته است.»
این استاد دانشگاه با اشاره به طرح این موضوع در زمان حاضر گفت: «بحث فعلی که به صورت جدی توسط وزارت علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی تحت عنوان بازنگری یا اسلامی کردن و یا بومی سازی علوم انسانی مطرح شده، مقدار زیادی پس از حوادث تلخ انتخابات ریاست جمهوری به وقوع پیوسته است.»
استاد دانشگاه تهران گفت: «با توجه به اینکه حدود 60 درصد از دانشجویان، در رشته‌های علوم انسانی در حال تحصیل هستند، بنابراین این فکر بعد از انتخابات در ذهن شماری از مسئولین دولت دهم و شورای عالی انقلاب فرهنگی شکل گرفت که اگر ما تغییراتی در علوم انسانی دهیم، در سال‌های آینده به جای آنکه منتقد تولید کنیم موافق تولید خواهیم کرد.»
زیباکلام با بیان اینکه اصل و اساس این فکر از پایه به بیراهه است، اظهار کرد: «برخی متوجه نیستند این محتوای علوم انسانی نیست که فارغ التحصیلان را اسلامگرا و یا منتقد وضع موجود می‌کند بلکه عملکرد ضعیف است.»
این استاد علوم سیاسی با طرح این پرسش که اگر آموزشی که به دانشجویان داده می‌شود باعث گرایشات سیاسی به دور از اسلام آنها می‌شود پس ما نباید شاهد امواج گسترده اسلامگرایی در بین دانشجویان در سال‌های مقارن با انقلاب اسلامی می‌بودیم، گفت: «اگر به دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران بیایید در همان طبقه همکف تابلوی بزرگی نصب شده که تصویر شماری از شهدای دانشکده حقوق و علوم سیاسی را که در جنگ تحمیلی داوطلبانه به جبهه رفته و شهید شدند را نشان می‌دهد.»
زیباکلام با بیان اینکه این دانشجویان یک سال و اندی از انقلاب نگذشته به جبهه‌ها رفتند، گفت: «این دانشجویان محصولات دانشگاه‌های زمان شاه بودند که داوطلبانه به جبهه ها شتافتند. بنابراین از شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزرات علوم باید پرسید که اگر آموزشی که در دانشگاه‌ها داده می‌شود، باعث بی دینی جوانان شده پس باید دانشجویان زمان شاه بی دین می‌شدند. چطور شد که در زمان شاه همه اینها یکی پس از دیگری فدایی اسلام شدند، عاشق امام شدند، طرفدار مرحوم شریعتی شدند، طرفدار انقلاب شدند و در نهایت حماسه جنگ را خلق کردند.»
وی گفت: «چیزی که باعث جهت گیری دانشجویان ما چه دانشجویان علوم انسانی و چه دانشجویان پزشکی و فنی می‌شود، عملکرد دولت و مسئولین ماست.»
این تحلیل‌گر مسایل سیاسی ادامه داد: «این عملکرد ما است که باعث می‌شود دانشجویان طرفدار شوند یا طرفدار نشوند ارتباطی به این موضوع پیدا نمی‌کند که آنها در چه رشته‌ای تحصیل می‌کنند و آموزه‌های دانشگاهی آنان کدام است.»
زیباکلام با بیان اینکه پس از انقلاب فرهنگی واحدهای اسلامی به همه رشته‌ها اضافه شد، گفت: «در زمان شاه این واحدهای اسلامی هم در دانشگاه‌ها تدریس نمی‌شد و هر چه بود آموزه غربی بود، پس چه شد که ازقضا سرکه انگبین صفرا فزود و دانشجویان طرفدار اسلام شدند.»
وی طرح‌هایی نظیر بازنگری در علوم انسانی، بومی سازی علوم انسانی و اسلامی کردن علوم انسانی را آب در هاون کوبیدن توصیف کرد و گفت: «اولا چیزی را نمی‌شود تغییر داد و ثانیا اگر مسئولان مربوطه موفق شوند و هر چیزی را که توسط اندیشمندان غربی مطرح شده کنار گذارند و هر چه را که علما شیعه گفته به واحدهای دانشگاهی اضافه کنند، یعنی علوم تربیتی، فلسفه، علوم سیاسی، تاریخ و ... آن شود که علمای شیعه گفته‌اند باز هیچ چیزی عوض نخواهد شد.»
زیباکلام افزود: «به جای رفتن به چنین نا کجا آبادهایی و کوبیدن آب در هاون به نظر من مسئولین باید این سوال را از خودشان بکنند که چرا دانشگاه‌های ما و دانشجویان ما آن گونه که آنها می‌خواهند نیستند؟»
وی در پایان توضیح داد: «اگرچیزی به اسم اسلامی کردن یا بومی کردن علوم انسانی وجود داشت قطعا در جریان انقلاب فرهنگی در سال اولیه انجام می‌شد. پس سوال من این است که چرا آن زمان انقلاب فرهنگی موفق نشد؟»
نباید متنی که از خارج می‌آید را وحی تلقی کرد
این در حالی است که یک عضو کمسیون آموزش مجلس شورای اسلامی بازنگری در متون علوم انسانی را یک نیاز توصیف کرد و گفت: «نباید متنی را که از خارج می‌آید بلاتشبه وحی تلقی کرده و آن را امر مسلمی بدانیم. این طرز تلقی یک ضایعه است.»
نورالله حیدری دستنایی در گفت‌وگو با خبرنگار «فرارو» با بیان اینکه بحث بازنگری در متون علوم انسانی موضوعی قابل تفسیر است، گفت: «ما بر اساس نیازهای متغیری که با نسل‌های جدیدی پدید می‌آیند، نیازمند این هستیم که همه رشته‌ها از جمله رشته‌های علوم انسانی را مورد توجه قرار دهیم.»
نماینده مردم اردل در مجلس شورای اسلامی متون موجود در علوم انسانی را به دو دسته تقسیم کرد و گفت: «دسته اول توسط اندیشمندان بومی و داخلی ما که تربیت شده مستقیم مکتب اسلام هستند، تولید می‌شود.»
وی با بیان اینکه نظریات این اندیشمندان برگرفته از قران و عترت است، اظهار کرد: «متون اندیشمندان بومی از این جهت می‌تواند مورد بازنگری قرار گیرد که ادبیات این متون به زبان روز ترجمه و تفسیر شده و با وضعیت جاری جامعه ما تطبیقی داده شود.»
این نماینده اصولگرای مجلس با بیان اینکه حتی اگر ما کتب دانشگاهی را در همین حد هم بازنگری می‌کردیم، خوب بود، گفت: «متاسفانه این رویه فراموش شد و حتی در این سی و دو سال پس از انقلاب به رغم ایجاد انقلاب فرهنگی ما همچنان از متون ترجمه‌ای علوم انسانی که در دیگر کشورها تولید می‌شود، استفاده می‌کنیم.»
حیدری افزود: «ما باید در علوم انسانی بازنگری انجام دهیم ولی در این بازنگری اولویت را به آموزه‌ها و متون بومی و اسلامی خودمان بدهیم و ابتدا آنها را پالایش کنیم.»
این نماینده عضو کمسیون آموزش مجلس دسته دیگر متون علوم انسانی را متون وارداتی دانست و عنوان کرد: «ما نمی‌توانیم دروازه‌ها را ببندیم و از ورود اینها جلوگیری کنیم. بنابراین باید مواردی از آرا اندیشمندان دیگر کشورها را از یک فکر سالم و مناسب و مفیدی برخوردار هستند را گزیش کرده و استفاده کنیم.»
وی اضافه کرد: «مواردی هم که دارای انحرافاتی است می‌توانیم به نقد بکشیم، مانند رویه‌ای که امثال شهید مطهری در قبال این متون اختیار کردند. شهید مطهری ضمن اینکه بر فرهنگ اسلامی کاملا مسلط بود، آرا و نظریات اندیشمندان دیگر کشورها را هم مطالعه کرده و جهاتی از اندیشه آنها را که مورد قبول ایشان بود، تحسین و استفاده می‌کرد و آن جهاتی که مورد نقد بود، نقادی می‌کرد.»
حیدری همچنین بازنگری را در دو راستا ارزیابی کرد و گفت: «ما باید هم یک بازنگری در متون داشته باشیم و هم از جهت شیوه تدریس بازنگری انجام دهیم. بنابراین نباید متنی را که از خارج می‌آید بلاتشبه وحی تلقی کرده و آن را امر مسلمی بدانم. این طرز تلقی یک ضایعه است.»
وی با اشاره به اظهارات برخی از منتقدان طرح بازنگری که عنوان می‌کنند اگر این طرح قرار بود موفق شود، در جریان انقلاب فرهنگی موفق می‌شد، گفت: «من این سخن را به طور کامل قبول ندارم ولی بخشی از آن را می‌پذیرم چون طرحی که آن زمان شروع کردیم ابتر ماند.»
این نماینده مجلس در این باره که دلایل ناکامی این طرح در آن زمان چه بود، گفت: «این طرح یکی به دلیل فقدان یک اراده قوی در برخی دولتمردان سابق و دیگری به دلیل فشارهای تحمیلی که از بیرون وارد می‌شد، ناکام ماند و باعث شد که این حرکت ضرروری ناقص بماند.»
حیدری در پاسخ به این سوال که الان چه تضمینی وجود دارد که این طرح دوباره ناکام نماند، گفت: «ما الان از جمیع جهات علمی، سیاسی و اقتصادی در یک شرایط برتر قرار داریم و نظام تحت رهبری مقام معظم رهبری و همچنین دولت کنونی اصلا قابل مقایسه با گذشته نیست.»
وی در توضیح بیشتر این موضوع ادامه داد: «اکنون ما توانستیم هم فشارهای وارده را دفع کنیم و در یک شرایط مقتدارنه باشیم و هم اینکه مجموعه نظام به این نتیجه رسیده است که حرکت کشور را باید بر مدار اسلام پیش ببریم.»
این نماینده مجلس افزود: «بنابراین این دو عامل باعث می‌شود که حتی اگر این ناکامی در مورد این طرح مسبوق به سابق هم باشد در این دوران موفق شود.»
