محسن هاشمي در گفت و گو با تهران امروز معتقد است با تمام شتابي كه توسعه مترو داشته است اگر دولت به‌موقع بودجه مصوب مجلس شوراي اسلامي را به مترو تهران اختصاص مي‌داد علاوه بر افتخار قرار گرفتن در ميان پنج شهر برتر جهان، كسب مقام نخست كه به شهر گوانگژو اختصاص يافت نصيب شهر تهران مي‌شد.
او هم مانند تمامي متخصصان و كارشناسان UITP معتقد است كه سرعت توسعه مترو در تهران جسورانه بوده است. جسارتي كه او از آن نام مي‌برد همان داستان هميشگي نگاه سياسي دولت به مديريت شهري و مترو است.
بر اساس انتخاب انجمن بين‌المللي UITP شهر گوانگژو در ميان پنج شهر منتخب اين انجمن رتبه نخست در توسعه پايدار حمل و نقل عمومي را به‌دست آورد و از شهر تهران نيز به دليل اقدامات جسورانه‌اش در توسعه حمل و نقل عمومي تقدير ويژه شد. ديدگاه شما درباره اين انتخاب چيست؟
اگر مشكل نقدينگي مترو تهران حل مي‌شد،ما مي‌توانستيم با برنامه‌ريزي‌هايي كه در حوزه حمل و نقل عمومي به‌ويژه مترو انجام داده بوديم با شهر گوانگژو نيز رقابت كنيم. در ايران برنامه‌ريزِ‌هاي بلند مدتي براي توسعه حمل و نقل عمومي به‌ويژه حمل و نقل ريلي انجام شده است. به عنوان مثال براساس قوانيني كه در طور چند سال اخير در مجلس مصوب شد، در سال 84 براي توسعه حمل و نقل ريلي نمايندگان 5 /3 ميليارد دلار فاينانس خارجي براي توسعه خطوط 3،4،6 و7 مترو در نظر گرفتند. اما به دليل تحريم‌هاي بين‌المللي كه در مورد ايران به‌وجود آمد و عدم حمايت دولت از اين سيستم حمل و نقل عمومي اين قانون اجرايي نشد.
از سوي ديگر نمايندگان در اواخر سال 88 قانون استفاده مترو تهران و ساير كلانشهرها را از حساب صندوق ذخيره ارزي كشور تصويب كردند كه دولت نيز اين قانون را به دلايلي اجرايي نكرد. اين اتفاقات در طول چند سال گذشته باعث شد تا تهران از برنامه‌ريزي‌جامع‌اي كه در خصوص توسعه حمل و نقل ريلي تدوين كرده بود تا اندازه‌اي عقب بيفتد.
همچنين با توجه به تحريم‌هاي بين‌المللي براي گشايش فاينانس مترو مجلس براي اينكه خللي در توسعه مترو در تهران به‌وجود نيايد با كمك دولت تبصره13 را قرار داد تا براساس اين تبصره قرار بود مبلغ هزار ميليارد تومان در اختيار مترو تهران قرار بگيرد اما تا كنون تنها 50 ميليارد تومان از حساب تبصره 13 در اختيار مترو قرار گرفته است. اين عدم حمايت‌هاي دولت باعث شد تا مترو از برنامه‌ريزي جامعي كه براي توسعه در نظر گرفته بود عقب بماند.
حساب تبصره 13 كه شما از آن نام مي‌بريد قبل از تصويب قانون برداشت مترو از حساب صندوق ذخيره ارزي بود؟
بعد از قانون گشايش 5 /3 ميليارددلاري گشايش فاينانس خارجي بود كه به دليل تحريم‌هاي بين‌المللي نمي‌توانستيم اين قانون رااجرايي كنيم. در نتيجه مجلس براي كمك به مترو تبصره 13 را قرار داد.
قانون برداشت از صندوق حساب ذخيره ارزي در اواخر سال 88 تصويب شد. كه براساس اين قانون به شهرداري‌هاي كلانشهرها اجازه داده مي‌شد تا براي تامين اعتبار از صندوق حساب ذخيره ارزي مبلغ دو ميليارد دلار (يك ميليارد دلار براي تهران و يك ميليارددلار براي ساير كلانشهرها) برداشت داشته باشند.
در ابتداي سال 89 نيز اين قانون مجددا در مجلس مطرح شد كه به موجب آن مترو تهران مي‌توانست يك ميليارددلار از اين حساب بهره برداري كند. كه مسئولان دولتي در سه ماه آخر امسال اعلام كردند كه حساب صندوق ذخيره ارزي خالي است و امكان برداشت از آن وجود ندارد.
اما با وجود مشكلات مالي مديريت شهري توانست حمل و نقل عمومي به‌ويژه مترو و بي‌آر تي را در تهران گسترش دهد.
بله. مديريت شهري تهران در توسعه حمل و نقل عمومي به‌ويژه مترو و خطوط اتوبوس‌هاي تندرو مصمم بود و از حساب‌هاي نقدي و غير نقدي سهم خود را در توسعه پايدار حمل و نقل عمومي به‌ويژه مترو پرداخت كرد. در اين ميان تنها دولت بود كه به تعهدات مالي خود عمل نكرد. اما با وجود حمايت‌هاي شهرداري تهران باز هم روند توسعه پايدار در تهران عالي و شگفت انگيز بود و ما توانستيم جزو پنج شهر مطرح دنيا كانديدا شويم و تقدير ويژه شديم.
وقتي صحبت از انتخاب جهاني تهران مطرح شد و اين شهر جزو پنج شهر برتر جهان كانديدا شد. برخي از مسئولان دولتي اين شهر را با شهرهايي مانند لندن و پاريس مقايسه مي‌كردند و اعتقاد داشتند در مقايسه با اين شهرهاي مطرح در تهران كار خاصي انجام نشده است.
بايد به همين مسئولان ياد آور شويم كه آنها مطالعه‌اي روي تاريخ شهرهايي مانند پاريس و لندن داشته باشند. اين شهرها 100 سالي است كه در سيستم حمل و نقلي خود سرمايه گذاري‌ها كلاني انجام داده‌اند و دولت حامي توسعه حمل‌و نقل عمومي در اين شهرهاست. اما در تهران سرمايه‌گذاري‌ها روي توسعه حمل و نقل عمومي از بعد از جنگ تحميلي و حدود سال 68 آغاز شد. در اين سال‌ها بود كه قانون گشايش فاينانس خارجي براي توسعه مترو تصويب شد كه در آن سال‌ها و بعد از آن نيز ايران در تحريم بود و نتوانست از اين قانون استفاده كند.
روند توسعه مترو به‌طور خاص و حمل و نقل عمومي را به عنوان يكي از مهم‌ترين شاخصه‌هاي توسعه پايدار در تهران چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
با توجه به كمبودهايي كه داريم باافتخار مي‌توانم بگويم كه در توسعه مترو از توان داخلي كشور استفاده كرده‌ايم.
در تمامي زمينه‌هاي توسعه مترو از طراحي و توسعه‌هاي زيربنايي گرفته تا در بعد تجهيزات برق رساني، تهويه، مخابرات و سيستم‌هاي مربوط به واگن از توان داخلي استفاده كرده‌ايم و قيمت تمام شده اين اقدامات در شهر تهران به مراتب بسيار پايين تر از كشورهاي ديگر است. به جرات مي‌توانم بگويم كه صنعت مترو(اگر به آن به عنوان يك صنعت نگاه كنيم) در ايران بومي شده است.
اگر دولت حمايت خوبي از اين سيستم حمل و نقلي انجام مي‌داد صنعت مترو سازي مي‌توانست بخش قابل توجهي از بيكاري را در كشور مرتفع كند. كما اينكه در حال حاضر نيز توانسته امكانات شغلي زيادي را در تهران و در كشور به‌وجود آورد.مزيت‌هاي ديگر توسعه مترو براي كشور به بخش كنترل آلودگي هوا و صرفه جويي در سوخت مربوط مي‌شود.
به هر حال با توجه به اينكه از توان داخلي كشور براي توسعه مترو استفاده مي‌كنيم لازم است بگويم كه اين امكان در حال حاضر براي ما وجود دارد كه خدمات خود را به ساير كشورهاي همسايه صادر كنيم.اگر شما نگاهي به كشورهايي مانند امارات‌متحده عربي و شهر دوبي و تركيه بيندازيد مي‌بينيد كه تمام سيستم مترو در اين كشورها وارداتي است.اما در تهران تمامي تجهيزات مترو ساخت داخل است.
فكر مي‌كنيد اين توفيق جهاني كه يك افتخار ملي براي كشور ايران به حساب مي‌آيد در تجديد نظر مسئولان دولتي براي حمايت بيشتر از مترو تهران چقدر مي‌تواند موثر باشد؟
اگر نگاه‌هاي سياسي كه به مترو و به‌طور كلي به مديريت شهري وجود دارد كنار گذاشته شود و ديدگاه كلي مسئولان دولتي معطوف به خدمات رساني به مردم باشد و نگاه مهرورزي كه بارها رئيس‌جمهور به آن اشاره كرده است باشد، اين انتخاب مي‌تواند براي توسعه حمل و نقل عمومي در تهران و ساير كلانشهرها مفيد باشد.
وقتي تهران در زمينه توسعه پايدار حمل و نقل عمومي مطرح مي‌شود نگاه هاي جهاني به اين شهر از اين به بعد متمركز تر و خاص تر خواهد بود. اما اگر با حمايت دولتي همراه نباشد، نگاه‌ها نيز تغيير خواهد كرد. تهران نمادي از كشور ايران است و اين نگاه‌ها به پايتخت كشورمان بايد خوب و مثبت باشد.
اگر بخواهيم مترو تهران را نسبت به چند سال قبل مقايسه كنيم در تمام ابعاد از تونل سازي گرفته تا تعداد ايستگاه‌ها و واگن چه پيشرفت‌هايي داشته‌ايم؟
از زماني كه دكتر قاليباف شهردار تهران شد. شعار او براي توسعه مترو اين بود كه بايد سالي 15 كيلومتر تونل سازي در تهران انجام شود. خيلي‌ها به اين شعار شهردار تهران خنديدند و فكر مي‌كردند كه اين ادعا بيشتر از توان اين شهر است. با حمايت‌هايي كه مديريت شهري از مترو انجام داد اين شعار به واقعيت تبديل شد.
در سه سال گذشته اين توان وجود داشت كه ما سالي 15 كيلومتر تونل مترو در تهران ايجاد كنيم. به عنوان مثال امسال 6 كيلومتر مترو از ميدان آزادي تا ميدان انقلاب،2 كيلومتر مترو از قيطريه تا تجريش،2 كيلومتر از مرقد امام (ره) تا كهريزك و 4 كيلومتر تونل مترو از ميدان آزادي تا شمال اتوبان كرج در حال ساخت است.اين 15 كيلومتر براساس توان قبلي مجموعه مترو بود كه همسو با شعار شهردار تهران پيش مي‌رفت.
اما امسال با افتتاح 4 دستگاه TBM قابليت حفر روزانه 20 متر تونل به‌وجود آمده است و با توجه به اينكه 4 دستگاه TBM در حال فعاليت در تهران هستنداين ظرفيت به 60 متر در روز و 20 كيلومتر در سال مي‌رسد و با توجه به اينكه به موازات فعاليت اين دستگاه‌ها، به شيوه دستي نيز تونل‌ها حفاري مي‌شود مي‌توانيم ساليانه بيش از 20 كيلومتر تونل در تهران حفر كنيم. تمامي اين برنامه‌ريزي‌هايي كه شهرداري تهران در توسعه مترو انجام داده است نيازبه حمايت دارد و اگر دولت سهم خود را در توسعه مترو انجام دهد مي‌توانيم ادعا كنيم در چند سال آينده مشكل ترافيكي در تهران وجود نخواهد داشت.
دستاوردهاي اين انتخاب را براي تهران چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
در ساماندهي وضع حمل و نقل مردم تمامي كشورها در حال رقابت با يكديگر هستند و اگر سازمان ملل و سازمان‌هاي بين‌المللي جهاني چنين جوايزي را مطرح مي‌كنند براي اين است كه تلاش‌هايي را كه شهرهاي مختلف در زمينه توسعه پايدار
حمل و نقل و رفاه حال شهروندان خود انجام داده‌اند را به ديگر شهرها و كشورهاي جهان نشان دهند و از تجربه‌هاي آنها الگو برداري شود. تهران نيز با توجه به توان بالاي مديريتي كه دارد بايد در اين رقابت‌هاي بين‌المللي بيشتر شركت كند تا نشان دهد كه يكي از دغدغه‌هاي مسئولان شهري رفع نيازهاي شهروندان است. بايد تمامي دنيا بدانند كه مديريت شهر نگران مردم است. اين نگراني در تمام زمينه‌هاي زندگي اجتماعي به‌ويژه ترافيك، سلامت و امكان استفاده از حمل و نقل عمومي است.
