بهترین زمان برای تماشای شهاب‌باران پرساوشی

به اعتقاد مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران امسال بارش شهابی پِرساوشی هر چند که دارای دو زمان اوج است، ولی به دلیل قرار داشتن زمان‌های اوج بارش در نور روز و حضور خورشید، امکان مشاهده شهاب‌ها و حتی آذرگوی‌های این بارش را نمی‌توان متوقع بود، ولی در بامداد یکشنبه، ۲۲ مردادماه و قبل از روشنی آسمان، در مناطق دور از آلودگی هوا می‌توان شهاب‌های این بارش معروف سالیانه را رصد کرد.

مهندس مسعود عتیقی در گفتگو با ایسنا گفت: همه ساله در میانه تابستان، رصدگران پدیده‌های نجومی منتظر مشاهده یکی از بارش‌های معروف سالیانه هستند که با نام بارش شهابی "پِرساوشی" (Perseid meteor shower) از آن یاد می‌شود.

وی ادامه داد: این بارش که بر اثر برخورد ذرات به جا مانده از دنباله‌دار سوئیفت تاتل/۱۰۹ P با جو زمین رخ می‌دهد، امسال دارای دو زمان اوج است که یکی ساعت ۶ و ۳۰ دقیقه صبح روز یکشنبه، ۲۲ امرداد و زمان اوج دیگر در ساعت ۱۱ و ۲۸ دقیقه صبح همین تاریخ است. بر این اساس منشا بارش‌های شهابی، ذرات به جا مانده از دنباله‌دار‌ها هستند که هر چه دوره چرخش دنباله‌دار به گرد خورشید کوتاه‌تر باشد، بارش‌های شهابی بهتری را علاقه‌مندان به آسمان مشاهده خواهند کرد.

عتیقی خاطر نشان کرد: ولی در هر دو زمان اوج بارش، با وجود خورشید و شرایط نور روز نمی‌توان شهاب‌های این بارش را در زمان اوج در آسمان دید، اما به دلیل حضور هلال کاهنده در آسمان و نور کم آن، شرایط برای مشاهده تعداد کمتری از شهاب‌ها نسبت به ZHR اصلی این بارش، در بامداد یکشنبه ۲۲ مردادماه و قبل از روشنی آسمان در مناطقی که به دور از آلودگی هوا (ذرات معلق آلاینده) و عاری از آلودگی نوری هستند، فراهم است.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران تاکید کرد: بدیهی است هر چند طی شب‌های قبل و بعد از این تاریخ نیز می‌توان تعدادی از شهاب‌های این بارش را مشاهده کرد، اما با توجه به این که خارج از زمان اوج بارش هستند، نمی‌توان انتظار مشاهده شهاب‌های زیادی در دیگر شب‌ها را داشت.

وی اضافه کرد: ضمن آنکه طی روز‌های قبل از زمان اوج این بارش، نور مزاحم ماه پس از تربیع آخر، که پایین صورت فلکی پِرساوش (در صورت فلکی گاو) پس از ساعت یک بعد نیمه شب طلوع کرده و تا صبح در آسمان است، امکان دیدن شهاب‌های به مراتب کمتری را فراهم می‌کند.

کانون بارش پرساوشی

به گفته این محقق حوزه نجوم آماتوری، در حقیقت شهاب‌ها (Meteor) ذرات بسیار ریز میلیمتری و میکرومتری هستند که در فاصله ۸۰ تا ۱۵۰ کیلومتری جو زمین، شروع به درخشش می‌کنند و با شهاب‌سنگ‌ها (meteoroid) متفاوت هستند، بنابراین مشاهده آن‌ها برای انسان هیچ‌گونه خطری ندارد و بدون نیاز به ابزار‌های رصدی، فقط با چشم غیرمسلح قابل رصد است. البته بارش شهابی پِرساوشی با آذرگوی‌های بسیار درخشان نیز شناخته می‌شود.

عتیقی، کانون (Radiant) این بارش معروف سالیانه را صورت فلکی پِرساوش (Perseus) دانست و یادآور شد: صورت فلکی پرساوش که با توجه به وجود حرف "پ" در زبان فارسی، املای صحیح آن "پِرساوش" است، حدود نیمه شب در این شب‌ها طلوع می‌کند و در افق شمال شرق آسمان قابل مشاهده است؛ هر چند که شهاب‌های این بارش را در سراسر پهنه آسمان می‌توان جستجو کرد. نام بارش‌های شهابی با توجه به محل قرارگیری کانون بارش در هر یک از صور فلکی آسمان، نامگذاری می‌شود.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران افزود: دنباله‌دار سوئیفت تاتل که تقریبا هر ۱۳۳ سال یک بار به گرد خورشید می‌چرخد، در روز چهارشنبه، ۲۵ تیر سال ۱۲۴۲ (۱۸۶۲ میلادی) با یک تلسکوپ ۱۱ سانتی‌متری توسط "Lewis Swift" مشاهده شد، اما او با تصور اینکه دنباله‌دار "Schmidt" که دو هفته پیش از آن کشف شده بود را مشاهده کرده، کشف خود را اعلام نکرد؛ اما ۳ روز بعد، "Horace Tuttle" در رصدخانه هاروارد موفق به مشاهده این دنباله‌دار شد و در نهایت این دنباله‌دار به نام این دو رصدگر، نامگذاری شد. دنباله‌دار سوئیفت - تاتل یکصد و نهمین دنباله‌داری است که مدار آن محاسبه شده است. (۱۰۹ P)

وی، خاطر نشان کرد: با وجود آنکه ابتدا دانشمندان گردش مداری این دنباله‌دار را ۱۲۰ سال محاسبه کرده بودند، رصدگران متوقع مشاهده آن در سال ۱۹۸۲ میلادی بودند، ولی این دنباله‌دار در آن زمان در آسمان مشاهده نشد و در اواخر سال ۱۹۹۲ میلادی (۱۳۷۱ خورشیدی) این دنباله‌دار به ملاقات خورشید آمد و بارش شهابی پِرساوشی سال ۱۳۷۰ خورشیدی یکی از بهترین بارش‌های آن زمان بود.

عتیقی ادامه داد: معمولا ۴ تا ۵ سال قبل و بعد از عبور دنباله‌دار از کمترین فاصله با مهر تابان (حضیض خورشیدی)، رصدگران منتظر بارش‌های خوب شهابی هستند. لازم به یادآوری است که گروه آموزش کاربردی انجمن نجوم آماتوری ایران با توجه به شرایط این بارش در سال جاری، برنامه شب رصدی ویژه بارش پِرساوشی ۱۴۰۲ را اجرا نخواهد کرد.