معمای دیدار ایروانی و مالی

روزنامه دنیای اقتصاد نوشت:

به دنبال انتشار اخباری مبنی بر سه بار دیدار رابرت مالی مذاکره‌کننده ارشد آمریکا طی دو ماه گذشته با سفیر ایران در سازمان ملل، نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد، اخبار منتشر‌شده مبنی بر دیدار امیر‌سعید ایروانی سفیر در سازمان ملل با رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران را نادرست دانست. بر اساس ادعای روز پنج‌شنبه تلویزیون ایران اینترنشنال، رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران دست کم سه بار طی دو ماه گذشته با ایروانی در نیویورک دیدار داشته است. با فرض صحت چنین دیداری، این اولین دیدار مستقیم میان مقامات ایران و آمریکا پس از آخرین دیدار توسط محمد‌جواد ظریف و رکس تیلرسون وزرای خارجه سابق در شهریور ۱۳۹۶ در نشست کمیسیون مشترک برجام در حاشیه سازمان ملل است.

استناد به اظهارات پرایس

ایران اینترنشنال رسانه نزدیک به دولت عربستان سعودی برای تایید ادعای خود به اظهارات ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در روز سه‌شنبه ۲۷ دی ماه اشاره کرده که در نشست خبری در پاسخ به پرسش این رسانه درباره دیدار مالی و ایروانی، گفته بود هرگاه منافع آمریکا ایجاب کند، برای ارسال پیام‌های خاص و قاطعانه به ایران، راه‌هایی برای ارتباط داریم.

سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اطلاعات ایران اینترنشنال مبنی بر دیدار رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران و سعید ایروانی، سفیر جمهوری اسلامی در سازمان ملل، را رد نکرد. او تایید کرد که پیام‌هایی در حال ارسال به جمهوری اسلامی است هرچند که احیای برجام «در دستور کار نیست». پرایس از ارائه جزئیات بیشتر خودداری کرد، اما خاطرنشان کرد آمریکا در هماهنگی نزدیک با شرکا و متحدان خود، این پیام‌ها را به ایران می‌دهد. پرایس مدعی شد محتوای پیام‌هایی که آمریکا به جمهوری اسلامی داده، درباره این بوده که معترضان در ایران را اعدام نکند، به روسیه سلاح ندهد و شهروندان آمریکایی زندانی در این کشور را آزاد کند.

این شبکه ماهواره‌ای روز چهارشنبه نیز برای حصول اطمینان از اینکه وزارت خارجه آمریکا دیدار رابرت مالی و ایروانی طی ماه‌های اخیر را انکار نکند، دوباره این سوال را از وزارت خارجه آمریکا پرسید. یکی از سخنگویان وزارت خارجه آمریکا در پاسخ به این پرسش گفت: «همان‌طور که گفتیم، هر وقت که منافع آمریکا ایجاب کند، برای دادن پیام به ایران راه‌هایی داریم.» این سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز از ارائه جزئیات بیشتر خودداری کرد، اما خاطرنشان کرد ایالات متحده این پیام‌ها را در هماهنگی با متحدان و شرکای خود ارائه می‌دهد و از اینکه بخواهد به صورت مداوم پیام‌های قاطع بفرستد، ابایی ندارد.

پیش‌تر وزیر خارجه آمریکا نیز در دیدار با همتای بریتانیایی در واشنگتن همین اظهارات را تکرار کرده بود. آنتونی بلینکن مدعی شد: در پیش گرفتن دیپلماسی، از جمله با کسانی که اقداماتی ظالمانه انجام می‌دهند، برای پیشبرد منافعمان ضرورت دارد و هیچ وقت به آن «نه» نمی‌گوییم. بلینکن گفت: همچنان بر این باوریم که موثرترین راه برای عمل به تعهد رئیس‌جمهور بایدن نسبت به اینکه ایران هیچ‌گاه به یک سلاح هسته‌ای دست پیدا نکند، از طریق دیپلماسی است و ما شاهد نتیجه و موفقیت آمیز بودن دیپلماسی در زمینه برجام اصلی بوده ایم که برنامه هسته‌ای ایران را محدود کرد. با این حال، انتشار چنین خبری می‌تواند در فضای ضدایرانی شکل‌گرفته در آمریکا، هرگونه کانال پشت پرده و محرمانه را در نطفه خفه کند. با توجه به منابع سعودی و اسرائیلی ایران اینترنشنال و رویکرد ضدایرانی این دو بازیگر و این شبکه، چنین فرضی بسیار محتمل است.

دو انگیزه آمریکا

این مساله نشان می‌دهد که به فرض صحت چنین دیداری، ایالات متحده حتی در شرایط کنونی که دیگر بر برجام متمرکز نیست و تمرکز خود را بر مساله ناآرامی‌های ماه‌های گذشته در ایران و همکاری‌های نظامی ادعایی ایران و روسیه در جنگ اوکراین گذاشته است، کانال‌هایی را برای پیشبرد منافع خود لحاظ کرده و درصدد توسعه آن است. از همین زاویه ایران اینترنشنال ادعا کرده که این دیدار با محوریت سه مساله ناآرامی‌ها در ایران، اوکراین و زندانیان دوتابعیتی بوده است. مقامات ایران بار‌ها اعلام کرده‌اند به مساله زندانیان دوتابعیتی همواره به شکل انسانی نگاه کرده و آمادگی این را دارند تا در چارچوب یک توافق روشن نسبت به این مساله اقدام کنند.

از سوی دیگر می‌توان به انگیزه دیگر آمریکا در این میان اشاره کرد مبتنی بر این گزاره که با توجه به فشار‌های ضد‌ایرانی در آمریکا و سنگینی چنین جوی، مطالبه مذاکره مستقیم که پیش‌تر و در ماه‌های گذشته از سوی آمریکایی‌ها بار‌ها تکرار شد، جای خود را به ارتباط از طریق واسطه‌ها و برقراری کانال‌های مخفی و پشت پرده داده است. در این چارچوب مقامات دولت بایدن با توجه به حساسیت‌ها نسبت به برجام، احتمالا درصدد بوده‌اند تا از موضوعات غیرحساس‌تر و در عین حال مورد نظر افکار عمومی و رسانه‌ها باب ارتباط را باز کنند.

ایران تکذیب کرد

باوجود تاکید ایران اینترنشنال مبنی بر چند دیدار بین نماینده ویژه آمریکا در امور ایران و سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل ظرف هفته‌های اخیر، نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد عصر چهارشنبه به وقت محلی، اخبار منتشر شده درباره دیدار سفیر ایران در سازمان ملل با مذاکره‌کننده ارشد آمریکا را نادرست دانست و اعلام کرد: سفیر ایران در سازمان ملل با چهره‌ها و شخصیت‌های سیاسی و دانشگاهی مختلفی دیدار دارد، اما مذاکره‌ای با مقامات آمریکایی نداشته است.

لارا روزن روزنامه‌نگار آمریکایی نیز در خبرنامه خود نوشت: مقامات وزارت امور خارجه و کاخ سفید به صراحت پاسخ ندادند، اما گزارش‌ها مبنی بر دیدار راب مالی، نماینده آمریکا در ایران با سعید ایروانی، سفیر ایران در سازمان ملل در هفته‌های اخیر را تکذیب نکردند و گفتند ایالات متحده ابزار‌هایی برای ارسال مشخص و قاطع پیام‌هایی به ایران دارد، اما احیای برجام در کانون ارتباطات نبوده است. اشاره لارا روزن هم به اظهارات ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا بوده است.

دو احتمال

با فرض صحت چنین ادعایی مبنی بر دیدار مقامات ایران و آمریکا می‌توان دو احتمال را مطرح کرد: احتمال اول این است که سفیر و نماینده دائم ایران در چارچوب اختیارات مرتبط با نقش و جایگاه کارگزاری خود نسبت به این موضوع اقدام کرده است، به‌ویژه با این احتمال که اختیارات سعید ایروانی در مقایسه با مجید تخت‌روانچی، سفیر سابق بیشتر و هماهنگ‌تر با دولت سیزدهم است.

احتمال دوم هم به این مساله بر می‌گردد که ممکن است ظرف هفته‌های اخیر دستورالعمل و اختیارات بیشتری به ایروانی داده شده تا بتواند کانال‌های ارتباطی را برای گفتگو با آمریکایی‌ها در نیویورک فراهم کند. این مساله به‌خصوص با توجه به اظهارات چند‌باره حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران درخصوص آمادگی تهران برای بازگشت به مذاکرات احیای برجام و پایبندی غرب به توافق و حفظ منافع ایران، چندان امر دور از ذهنی به نظر نمی‌رسد. مضاف بر اینکه تهران چندان تمایلی ندارد که در برهه کنونی به سمت تنش گسترده با آمریکا حرکت کند و در نتیجه حفظ چنین کانال‌هایی می‌تواند به مدیریت تنش‌ها کمک کند.