خشکسالی ۵ سال دیگر ادامه می‌یابد؟

بارش‌های ناگهانی این شائبه را تقویت می‌کند که شرایط آبی کشور بهبود یافته، اما وقتی ارزیابی دقیق صورت می‌گیرد، مشخص می‌شود خشکسالی همچنان در بحرانی‌ترین دوره زمانی خود تداوم دارد و خبری از بهبود وضعیت منابع آب نیست.

به گزارش همشهری، بارش‌های سیل‌آسای ۲ هفته نخست مردادماه در بخش‌های مختلف کشور موجب جاری شدن رواناب، سیلاب و بعضا پر شدن بخش‌هایی از تالاب‌ها و آب‌بند‌های کشور شد.

این در شرایطی است که از سال ۷۶ تاکنون کشور با تغییر اقلیم، تغییر الگوی بارش و نهایتا خشکسالی مواجه شده و با گذشت ۲۵ سال از این دوره، هم‌اکنون شرایط خشکسالی در حادترین وضعیت است.

ارزیابی‌ها نشان می‌دهد به‌رغم وقوع بارندگی‌های اخیر همچنان باید در روزگار تداوم خشکسالی باشیم و راهی جز مدیریت روش‌های منابع آب از سنتی به شیوه‌های نوین نیست.

رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی در این‌باره می‌گوید: بارندگی‌های اخیر ۴.۵ درصد کم‌بارشی‌های کشور را جبران کرد. این بارش‌ها برخلاف بزرگی و خسارات وارد شده، کم‌بارشی را به‌طور کامل جبران نمی‌کنند و ایران همچنان در وضعیت خشکسالی متوسط تا شدید و استثنایی قرار دارد.

احد وظیفه تأکید می‌کند: قبل از بارندگی روز‌های گذشته، میزان کم‌بارشی‌ها ۲۸.۵ درصد زیرحد نرمال بود. بعد از این بارندگی‌های سیل‌آسا، میزان کمبود بارش از ۲۸.۵ درصد به ۲۴ درصد کاهش یافت؛ یعنی تنها ۴.۵ درصد از کم‌بارشی‌ها جبران شد.

به‌گفته وظیفه، در برخی استان‌ها همچون کرمانشاه، ایلام، کردستان، لرستان و اغلب نقاط خوزستان بارشی ثبت نشد و در این استان‌ها خشکسالی شدید همچنان حاکم است. در تهران نیز بارندگی ۳۴ درصد زیر حد نرمال است و بیش از یک‌سوم بارش نرمال نیز دریافت نشده است. وضعیت سد‌ها هم اصلا مناسب نیست و حداکثر ۲۵ درصد سد‌ها آب دارند.

این وضعیت اصلا مطلوب نیست؛ چون بارندگی‌های اخیر به‌رغم ایجاد خسارت جانی و مالی، چندان در شرایط بارشی کشور تغییری ایجاد نکرده و همچنان بسیاری از مناطق کشور جزو مناطق کم‌بارش و به‌شدت زیر نرمال هستند.

وظیفه البته در گفتگو با ایسنا نیز درباره اینکه بارش‌ها در کدام نواحی کشور بیش از حدنرمال بودند، گفته است: در فصل تابستان به‌طور معمول در جنوب شرق و نوار شمالی کشور بارندگی وجود دارد، اما این بارش‌ها در جنوب‌شرق بیش از حد نرمال و در نوار شمالی نیز کمتر از حد نرمال است. در عین حال به‌طور کلی بارندگی‌ها به‌صورت جزئی است و تا اواخر مردادماه نیز بارش‌ها کاهش و دما افزایش می‌یابد.

یک گروه از متخصصان بین‌المللی در مطالعه‌ای که نتایج آن در مجله نیچر منتشر شد، با هشدار نسبت به گرمایش جهانی اعلام کردند: درصورتی که اقدامی برای مهار گرمایش جهانی انجام نشود، خشکسالی‌های «بی‌سابقه» حداقل برای ۵ سال ادامه پیدا می‌کند و تا اواسط قرن به چندین منطقه در سراسر جهان آسیب خواهد زد.

به‌گزارش روزنامه آساهی، متخصصانی از ژاپن، اروپا، ایالات‌متحده و کره‌جنوبی تأکید کردند: اقداماتی برای کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای به‌منظور به تأخیر انداختن شروع چنین شرایط خشکسالی و کوتاه کردن دوران خشکسالی ضروری است.

اگر انتشار گاز‌های گلخانه‌ای در جو همچون وضعیت فعلی ادامه پیدا کند، خشکسالی بی‌سابقه به امری عادی تبدیل خواهد شد و برای ۵ سال یا بیشتر در ۷ منطقه از جهان ازجمله اطراف مدیترانه، آمریکای جنوبی و خاورمیانه ادامه پیدا خواهد کرد. همچنین شرایط خشکسالی مشابه تا پایان این قرن ۱۸ منطقه را تحت‌تأثیر قرار خواهد داد.

به‌گفته کارشناسان خشکسالی در ژاپن، ازجمله در مناطق غربی این کشور ممکن است بیشتر شود. یوسوکه ساتو، یکی از اعضای این تیم تحقیقاتی گفت: باید اقداماتی برای کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای اتخاذ کرد تا عادی شدن وضعیت خشکسالی به تعویق بیفتد. اقدامات «سازگاری» برای کاهش تأثیر منفی تغییرات آب و هوایی باید در چند دهه آینده اتخاذ شود.

خسارت هنگفت خشکسالی

برآورد‌های یک شرکت بیمه آلمانی نشان می‌دهد که رویداد‌های شدید آب‌وهوایی جهان مرتبط با تغییرات اقلیمی حدود ۶۵ میلیارد دلار خسارت کلی در نیمه اول سال ۲۰۲۲ ایجاد کرد.

به‌گزارش سازمان جهانی هواشناسی (سایت بارسلونا) این آمار در حالی ثبت شده که هنوز بخش زیادی از آسیب‌های ناشی از موج گرمای بی‌سابقه در اروپا که منجر به فوت هزاران نفر در این قاره شد و به خشکسالی، آتش‌سوزی‌های جنگلی و کمبود آب دامن زد، ثبت نشده است؛ چراکه بخشی از این موج گرما در ماه جولای میلادی (اولین ماه از نیمه دوم سال میلادی) اتفاق افتاده است.

این گزارش می‌افزاید: سیل در استرالیا پرهزینه‌ترین فاجعه در نیمه اول سال بود که تاکنون ۳.۷ میلیارد دلار خسارت به بار آورده است. بخش‌هایی از سیدنی در ۴ روز به اندازه بارانی که در ۸ ماه می‌بارد، بارندگی داشت و سطح آب برخی از رودخانه‌ها به بالاترین حد خود در بیش از ۱۰۰ سال گذشته رسیده است.

البته در ایران هنوز هیچ منبع موثقی برای احصای آسیب‌های ناشی از تغییر اقلیم دست به‌کار نشده است. با این حال سازمان زمین‌شناسی برآورد کرده که خسارت هر سیلاب در کشور به‌طور متوسط ۲۰ تا ۲۵ میلیارد تومان است.

حال باید دید در بخش کاهش منابع آب، عدم‌تامین حقابه‌های زیستی و افزایش کانون‌های ریزگرد چه خساراتی به کشور وارد آمده و چه برنامه‌ای برای کاهش این خسارات در دست اقدام است.