آیا مهندسی ژنتیک می‌تواند گوشت را پایدار کند؟

فرارو- گوسفند و ماهی سالمون سازگار با محیط زیست کم‌تر غذا می‌خورند و در عین حال سریع‌تر رشد می‌کنند. پژوهشگران از مهندسی ژنتیک برای دامداری آینده استفاده می‌کنند.

به گزارش فرارو به نقل از دویچه وله، همه چیز از سال ۱۹۹۰ با گاوی به نام «هرمان» آغاز شد. اولین گاو تراریخته جهان با یک ژن خارجی کاشته شده که از پروتئین خاصی در شیر مادر انسان گرفته شده بود. هرمان جان سالم به در برد و فرزندانی را به دنیا آورد که دانشمندان امیدوار بودند شیر حاوی پروتئین انسانی تولید کنند.

دانشمندان قصد داشتند از این شیر برای کمک به تولید دارو‌ها از جمله در مبارزه با ایدز استفاده کنند. پروژه با شکست مواجه شد. با این وجود، رویای اصلاح ژنتیکی حیوانات مزرعه تازه آغاز شده بود از جمله امید به مهندسی زیستی پایدارتر گوشت و محصولات لبنی.

در دهه ۲۰۰۰ میلادی، دانشمندان کانادایی خوک به اصطلاح «Enviropig» یا سازگار با محیط زیست را ایجاد کردند که ژن‌های آن برای اصلاح هضم تغییر یافته بود. با این اصلاح ژنتیکی دفع فسفات حیوان تا ۶۶ درصد کم‌تر از خوک‌های معمولی بود. هدف از اصلاح آن بود که آلودگی آب‌های زیرزمینی و رودخانه‌ها توسط فضولات حیوانی محدود شود. با این وجود، کمبود بودجه باعث شد تا این پروژه در سال ۲۰۱۲ میلادی متوقف شود. اخیرا مهندسی زیستی حیوانات برای مقابله با تغییرات آب و هوایی به کار گرفته شده است.

به گفته سازمان غذا و کشاورزی (فائو) تولید دام در سراسر جهان باعث تولید ۱۴.۵ درصد از گاز‌های گلخانه‌ای جهان می‌شود از جمله گاز متان که برای آب و هوا مخرب است که تقریبا ۲۸ برابر قوی‌تر از دی اکسید کربن است و در طول هضم غذای گیاهی تولید می‌شود. حدود ۲۰ درصد از انتشار متان از گاو‌ها به ساختار ژنتیکی حیوان مربوط می‌شود.

به گفته بنیاد فناوری اطلاعات و نوآوری ایالات متحده ممکن است به زودی انتشار متان گاو با کمک ویرایش ژن کاهش یابد. در حالی که پیشرفت در مورد گاو‌ها هنوز حاصل نشده است گوسفندی که اخیرا در نیوزیلند پرورش داده شده است ۱۳ درصد کمتر از گوسفند معمولی متان منتشر می‌کند.

پرورش دهندگان محاسبه کرده‌اند که اگر تمام ۲۵ میلیون گوسفند نیوزلند با این نژاد جایگزین شود این اقدام می‌تواند انتشار متان ناشی از گوسفند را سالانه تا یک درصد کاهش دهد. با این وجود، پژوهشگران می‌گویند که این میزان به دلیل انباشته شدن در طول زمان قابل توجه خواهد بود.

تا به امروز، تنها دو گونه حیوانی اصلاح شده ژنتیکی تایید شده برای مصرف در سراسر جهان وجود دارد: خوک گال سیف و ماهی سالمون آکوا ادونتج که هر دو در ایالات متحده تولید می‌شوند. گوشت خوک گال سیف حاوی گلوکز آلفا نیست که باعث واکنش‌های آلرژیک در برخی افراد می‌شود در نتیجه، آزادانه در دسترس نیست. شرکت تولید کننده آن قصد دارد از این حیوانات در وهله نخست برای تولید دارو و ایجاد اندام‌های بدون قند آلفا به منظور پیوند به انسان استفاده کند.

از طرف دیگر ماهی سالمون آکوا ادونتج در آمریکای شمالی در دسترس مصرف کنندگان قرار دارد. با وارد کردن ژن‌های دیگر ماهیان دریایی به ماهی سالمون، این ماهی نه تنها در بهار و تابستان بلکه در تمام طول سال رشد می‌کند.

ماهی سالمون دستکاری شده از نظر ژنتیکی دو برابر سریع‌تر از ماهی سالمون معمولی به وزن صید می‌رسد، اما به یک پنجم غذای کم‌تر نیاز دارد. در حال حاضر حدود ۷۰ درصد از ماهی‌های صید شده در سراسر جهان به خوراک ماهی تبدیل می‌شوند. پژوهشگران امیدوارند که این نسبت به لطف مهندسی زیستی کاهش یابد.

با این وجود، مهندسی ژنتیک ماهی سالمون مخالفانی دارد. آنان می‌گویند مخلوط‌سازی ماهی سالمون وحشی با ماهی سالمون مهندسی شده خطراتی دارد و پس از دو دهه متوجه خواهیم شد که ماهی سالمون ممکن است مشکلاتی در حوزه سلامتی داشته باشد و تا آن زمان ممکن است کل جمعیت ماهی‌ها به این ژن‌ها آلوده شده باشند.

«جان دوپر» رئیس شورای اخلاق زیستی و پروفسور فلسفه در دانشگاه اکستر بریتانیا می‌گوید: «دستکاری ژنتیکی نباید برای افزایش تولید، بلکه باید برای بهبود رفاه حیوانات مورد استفاده قرار گیرد».

دوپر می‌افزاید: «برای مثال، پژوهشگران پیش‌تر موفق شده‌اند خوک‌ها را در برابر بیماری ویروسی معروف به «سندرم تولید مثل و تنفسی خوک» ایمن سازند و در این مورد مهندسی ژنتیک می‌تواند قابل توجیه باشد».

با این وجود، حتی مزایای بالقوه مهندسی ژنتیک نیز هزینه دارد. تلاش‌ها در چین برای طراحی خوک‌های عضلانی بیشتر باعث شد که بسیاری از حیوانات بلافاصله پس از تولد جان خود را از دست بدهند که تا حدی به دلیل افزایش بروز پدیده فتق ناف در آنان بود. از آنجایی که ژن عضلانی کل بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد برخی از خوک‌ها زبان بسیار بزرگ و برخی دیگر مهره‌های اضافی داشتند.

منتقدان معتقدند مهندسی ژنتیک حیوانات برای پایداری رویکرد اشتباهی است. آنان می‌گویند پیامد‌های مرتبط با تاثیرات آب و هوایی تولید گوشت و لبنیات را می‌توان به سادگی از طریق کاهش مصرف آن به حداقل رساند. آنان می‌گویند ما به دامپروری فشرده‌تر نیاز نداریم و دقیقا به روندی عکس آن نیازمند هستیم. در حالی که حیوانات اصلاح ژنتیکی شده هنوز برای مصرف در اروپا تایید نشده‌اند جان دوپر هشدار می‌دهد که افزایش تولید گوشت و لبنیات مهندسی زیستی شده می‌تواند منجر به مصرف بیشتر گوشت شود.

دانشمندان مدت‌هاست به این نکته اشاره کرده‌اند که به ویژه مردم کشور‌های صنعتی باید به دلیل مسائل مرتبط با سلامتی و برای پایداری بیشتر گوشت کمتری مصرف کنند.