سقوط کابل و سرنوشت پرابهام الکاظمی

مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق، ماه گذشته با جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، بر سر پایان عملیات دفاعی دوهزارو ۵۰۰ سرباز آمریکایی مستقر در عراق تا دسامبر آینده به توافق رسیدند. این توافق به طور عمده یک دستاورد بزرگ برای نخست‌وزیر عراق تلقی می‌شود، اما می‌تواند مثل یک شمشیر دولبه عمل کند.

شرق در ادامه نوشت: شمشیر دولبه‌ای که کاظمی به دلیل ناتوانی در تحقق یک‌سری وعده که پیش‌تر به مردم عراق داده، اکنون به‌شدت به آن نیاز دارد. مهم‌ترین این وعده‌ها که بی‌ارتباط با خروج نیرو‌های آمریکایی نیست، مهار نفوذ نیرو‌های شبه‌نظامی بر دولت عراق و انحصار تسلیحات در دست دولت و نیرو‌های رسمی ارتش بود. سامی موبید تحلیلگر عرب در این باره می‌نویسد کاظمی پس از موضع‌گیری شدید علیه کتائب حزب‌الله و یگان‌های بسیج مردمی (الحشدالشعبی)، مجبور شد در مواجهه با احزاب سیاسی از مواضع خود عقب‌نشینی کند.

او همچنین پس از روی‌کارآمدن به دنبال تظاهرات گسترده خونین چندماهه در عراق، وعده داده بود عاملان کشتار حدود ۶۰۰ تظاهرات‌کننده در جریان اعتراض‌های خیابانی اکتبر ۲۰۱۹ را شناسایی و محاکمه کند، اما تاکنون در تحقق این وعده هم موفق عمل نکرده و هیچ مقام رسمی در تیرباران دو سال پیش جوانان معترض در خیابان‌های پایتخت مسئول معرفی نشده است.

سرویس‌های امنیتی عراق با نیرو‌های شبه‌نظامی وابسته به احزاب بزرگ در عراق در ارتباط هستند و کاظمی اندکی پس از مطرح‌کردن احتمال متهم‌کردن این نیرو‌ها دریافت به چیزی بیش از توان اجرائی خود وعده داده است.

انتخابات پارلمانی پاشنه‌آشیل کاظمی

نخست‌وزیر عراق همچنین وعده خدمات بهتر را داد، اما این امر هم به دلیل مشکلات ناگزیر قطعی برق، عملی نشده است. او اساسا توانسته تنها به دو وعده خود عمل کند که یکی، تحقق خروج نیرو‌های آمریکایی از خاک عراق بوده که در جولای تصمیم قطعی آن گرفته شده و دیگری، برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی در ماه اکتبر است.

با این حال، این انتخابات در‌حال‌حاضر در وضعیت بلاتکلیفی است و حتی احتمال به‌تعویق‌افتادن آن وجود دارد چراکه مقتدی صدر، روحانی بانفوذ عراقی اعلام کرده که حزب او، سائرون، انتخابات را تحریم خواهد کرد.

صدر تنها رهبر عراقی است که می‌تواند کاظمی را پس از انتخابات مجددا به قدرت برساند، زیرا او بزرگ‌ترین بلوک پارلمانی (۵۴ کرسی از مجموع ۳۲۹ کرسی) را در مجلس کنونی کنترل می‌کند. صدر در اواسط سال ۲۰۲۰ در حمایت از نخست‌وزیری کاظمی نقش مهمی ایفا کرد و حالا در سال ۲۰۲۱، صدر قدرت درهم‌شکستن یا به‌قدرت‌رساندن مجدد کاظمی را دارد.

به گزارش میدل‌ایست آنلاین، اما احتمال اینکه هادی العامری، رهبر ائتلاف فاتح یا حیدر العبادی، نخست‌وزیر سابق با دوره دوم نخست‌وزیری کاظمی موافقت کنند، بسیار اندک است، چون او را طرفدار آمریکا و ناسپاس احزاب شیعه‌ای می‌دانند که عامل اصلی به‌قدرت‌رسیدنش بوده‌اند.

بنابراین، تنها بخت حقیقی کاظمی برای ابقا در سمت نخست‌وزیری این است که صدر به انتخابات بپیوندد و بلوک فعلی خود را حفظ کند یا شمار بیشتری از کرسی‌های مجلس را به دست آورد. در غیر این صورت، پارلمان جدید عراق احتمالا در اکتبر آینده به دنبال یک نخست‌وزیر جدید خواهد بود.

در سوی دیگر ماجرا، انتظار می‌رفت که توافق بایدن و کاظمی بر سر خروج نیرو‌های آمریکایی از عراق به تقویت موقعیت نخست‌وزیر بینجامد، اما جدیدترین تحولات در افغانستان شرایط را به‌شدت تغییر داده است و می‌تواند عواقب بدی برای کاظمی داشته باشد.

افغانستان با خروج ناگهانی نیرو‌های آمریکایی مواجه شد و عراق، بر سر خروج مذاکره کرد. نیرو‌های آمریکایی پس از ۱۱ سپتامبر در دوران ریاست‌جمهوری جورج بوش (سال‌های ۲۰۰۱ و ۲۰۰۳) وارد دو کشور شدند و طالبان و صدام حسین را سرنگون کردند. حالا، افغانستان به محض آغاز روند خروج نیرو‌های آمریکایی در اوایل تابستان، شاهد قدرت‌گرفتن مجدد طالبان بوده است.

همه سرمایه و آموزش‌هایی که آمریکایی‌ها برای دو دهه به افغانستان منتقل کردند، بر باد فنا رفت و این پیام در دفتر مصطفی کاظمی در بغداد با صدای بلند و واضح شنیده شد. حالا که دولت غنی پس از شروع خروج کامل نیرو‌های آمریکایی سقوط کرد، احتمال وقوع اتفاق مشابه برای دولت حاکم در بغداد در دسامبر آینده که همین اتفاق برای عراق رخ می‌دهد، وجود خواهد داشت.

رئیس‌جمهوری جو بایدن پس از استقبال از کاظمی در دفتر کاخ سفید به خبرنگاران گفت: «نقش ما در عراق به صورت آموزش، امدادرسانی، کمک و برخورد با داعش در صورت ظهور مجدد آن، ادامه خواهد یافت؛ اما در پایان سال دیگر در این کشور در یک مأموریت رزمی حضور نخواهیم داشت». این بیانیه با هدف اطمینان‌دادن به عراقی‌ها درباره باقی‌ماندن شماری از نیرو‌های آمریکایی به‌عنوان مشاور به منظور خودداری از تکرار سناریوی افغانستان صادر شد. اما واقعیت این است که اگر آمریکایی‌ها در عراق در مأموریت رزمی نباشند، کار چندانی نمی‌توانند انجام دهند و به این ترتیب، توافق بایدن و کاظمی اساسا توخالی است و ممکن است کاظمی به خانه نخست بازگردد.