حتماً برای شما هم اتفاق افتاده که فیلمی اقتباسی را از کتابی که قبلاً خوانده‌اید ببینید و احساس کنید که صحنه‌های آن مطابق با تصویری نیست که در ذهن داشته‌اید و از فیلم خوش‌تان نیامده باشد. یا یکی از شخصیت‌ها با تصورات شما همخوانی نداشته باشد. اگر از افراد خواسته شود که تصویر کسی را که می‌شناسید در ذهن خود بیاورید، اغلب می‌توانند این کار را انجام دهند. به دیگر سخن، این کار یک تجربه تصویری و ذهنی است که ما می‌توانیم شکلی شبیه به همان چیزی را که در واقعیت وجود دارد در ذهن‌مان مجسم کنیم.
به گزارش اعتمادآنلاین، به نقل از «The Conversation»، این کار برای همه ممکن نیست. برخی از افراد نمی‌توانند وقتی ازشان خواسته می‌شود تصویری را در ذهن‌شان شکل دهند این کار را انجام دهند و می‌گویند نمی‌توانند چیزی «ببینند». این نوع از تجربه انسان که به تازگی در سال ۲۰۱۵ شناخته شده «اختلال در تصویرسازی ذهنی یا آفانتزیا» (aphantasia) نام دارد. کارشناسان تخمین زده‌اند که ۲ تا پنج درصد از افراد در طول زندگی قادر نیستند در ذهن خود تصویرسازی کنند. محققان در تلاش‌اند تا دریابند که وقتی فردی نمی‌تواند چیزی را در ذهن خود ببیند، چگونه می‌تواند جزئیات یک شیء یا رویداد را به یاد آورد؟
محققان عملکرد حافظه دیداری را در بین افراد مبتلا به اختلال آفانتزیا و کسانی که تصویرسازی عادی داشتند بررسی کردند. در این پژوهش سه تصویر از آشپزخانه، هال و اتاق‌خواب به شرکت‌کنندگان نشان داده و از آنها خواسته شد تا نقاشی هر کدام از این تصاویر را بکشند. بیش از ۲۷۰۰ امتیاز آنلاین از سوی کسانی که جزئیات دقیق این تصویر‌ها را ارزیابی کرده بودند به این نقاشی‌ها داده شد. ارزیاب‌ها شکل اشیا و تصویر فضایی آنها (اندازه و مکان اشیا) را به دقت بررسی کردند. محققان انتظار داشتند که کشیدن تصاویر برای افراد دچار آفانتزیا دشوار باشد، چون نمی‌توانند تصاویر را در ذهن خود مجسم کنند.
یافته‌های تحقیق نشان داد که افراد مبتلا به آفانتزیا می‌توانند اندازه و مکان اشیا را ترسیم کنند؛ اما جزئیات دیداری مثل رنگ را کمتر به یاد می‌آورند و در مقایسه با افراد عادی تصاویر کمتری می‌کشند. بعضی از آنها نام اشیا را نوشته بودند؛ مثلاً به جای تصویر صندلی نام آن را نوشته بودند. این نشان می‌دهد که بعضی از آنها از حافظه واژگانی به جای حافظه دیداری استفاده می‌کنند. این تفاوت‌ها به دلیل ناتوانی در نقاشی نبوده است.
محققان دریافتند اشخاصی که توانایی تصویرسازی دیداری ندارند درست همانند افراد عادی عمل می‌کنند. این نشان می‌دهد که برای انجام کار‌ها نیازی به دیدن از طریق ذهن نداریم. از سوی دیگر گزارش شده بعضی از افراد مبتلا به آفانتزیا (نه همه آنها) در تشخیص چهره دچار مشکل‌اند و در به یاد آوردن خاطرات خود عملکرد ضعیفی دارند، زیرا این خاطرات اغلب متکی به تصاویر دیداری هستند.
محققان هنوز نتوانسته‌اند پی ببرند که چرا چنین تنوعی بین انسان‌ها وجود دارد و اساساً از کجا سرچشمه گرفته است؛ اما اختلال آفانتزیا نشان می‌دهد که بسیاری از تجربه‌های ذهنی ما همگانی نیستند. در واقع تنوعات ناشناخته و در عین حال جالبی از انسان در سراسر دنیا وجود دارد.
