بررسی شیوع افسردگی در سالمندان ایرانی

پژوهشگران با انجام یک فراتحلیل در بازه زمانی ۱۳۸۲ تا فروردین ۱۳۹۹، مقالات منتشر شده مرتبط با شیوع افسردگی در سالمندان ایرانی را بررسی کردند.

به گزارش ایسنا، سالمندی دوره‌ای حساس و حیاتی در طول زندگی است که با کاهش توانایی‌های جسمی و روحی همراه است و این کاهش توانایی‌ها افراد را مستعد انواع بیماری‌های جسمی و روانی می‌کند. به همین دلیل سالمندان از گروه‌های آسیب‌پذیر جامعه هستند.

سازمان جهانی بهداشت تخمین زده است که شیوع کلی اختلالات افسردگی در سالمندان بسته به شرایط فرهنگی جامعه بین ۱۰ تا ۲۰ درصد متغیر است. شیوع افسردگی در سالمندان باعث کاهش عملکرد، کیفیت زندگی، افزایش مدت اقامت در بیمارستان، مرگ‌ومیر و هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی و درمانی خواهد شد.

در سال‌های اخیر پژوهش‌های زیادی در زمینه شیوع افسردگی در سالمندان ایران انجام شده است. با این وجود برای ایجاد تصویر بهتر و جامع‌تر از نظام سلامت کشور، تجمیع و یک‌پارچه‌سازی نتایج مطالعات انجام‌شده ضروری است. به همین دلیل پژوهشگران با انجام یک مرور نظام‌مند و متاآنالیز، شیوع افسردگی در سالمندان ایران را بررسی کردند.

انجام این فراتحلیل در فروردین و اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۹ انجام شد و برای دستیابی به شواهد علمی مرتبط با شیوع افسردگی در سالمندان کشور، مقالات منتشرشده در پایگاه‌های داخلی و خارجی استخراج شد.

در جستجوی اولیه تعداد ۳۱۷ مقاله یافت شده و پس از بررسی مقالات ۳۱ مقاله پژوهشی مرتبط با موضوع این مطالعه مورد بررسی قرار گرفت.

این مقالات در بازه زمانی ۱۳۸۲ تا پایان اردیبهشت ۱۳۹۹، شیوع افسردگی در سالمندان کشور را بررسی کرده بودند. بر اساس مدل تصادفی، شیوع افسردگی در سالمندان کشور ۱۵ درصد گزارش شد. مطالعات انجام‌شده در کشور‌های کم‌درآمد و متوسط، نشان داده که در این کشور‌ها افسردگی سالمندان شیوع بالاتری دارد.

دلایل احتمالی تفاوت در نتایج مطالعات می‌تواند مربوط به فرهنگ‌های مختلف، عوامل ارثی و عوامل محیطی و حتی تفاوت در روش‌شناسی مطالعات بررسی‌شده، باشد.

بازه زمانی بررسی‌شده در این مطالعه، عصر دسترسی گسترده به فناوری‌های ارتباطی مثل تلفن همراه، اینترنت و دسترسی آنلاین به اطلاعات بهداشتی و درمانی است. علاوه بر این، در این مدت اکثر خانواده‌های ایرانی، از خانواده‌های گسترده به خانواده‌های هسته‌ای تبدیل شده‌اند و نسل جوان به شهر‌ها مهاجرت کرده‌اند که این امور باعث تضعیف بیشتر ساختار‌های حمایتی از سالمندان، بدون پیشرفتی در خدمات مراقبتی و پشتیبانی از سالمندان، شده است.

با این وجود نتایج این مطالعه نشان داده که به ازای هر یک سال افزایش، شیوع افسردگی در سالمندان ایرانی ۰.۱۱ درصد کاهش می‌یابد و با گذشت زمان شیوع این مشکل در سالمندان کم‌تر شده است.

در این مطالعه بیشترین شیوع افسردگی در سالمندان استان‌های غربی است؛ بنابراین نیاز به تحقیقات و بررسی‌های بیشتر برای برنامه ریزی و سیاست‌گذاری موثر دارد.

یکی از محدودیت‌های این مطالعه، ناقص بودن برخی داده‌های بعضی از مقالات پژوهشی مورد استفاده در این پژوهش است. پژوهشگران این مطالعه پیشنهاد می‌کنند که در مطالعات آینده این همه متغیر‌های جانبی بررسی‌شده، در یافته‌های مقالات ذکر شوند تا در مطالعات مروری و نظام‌مند مورد استفاده قرار گیرند و شیوع افسردگی در سالمندان، به تفکیک عوامل مختلف گزارش شود.

یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که در بیش از یک‌دهم سالمندان ایران افسردگی شایع است. افزایش شیوع افسردگی در سالمندان در کشور، علاوه بر تحمیل هزینه، نتایج منفی برای آن‌ها نیز به دنبال دارد. بنابراین، سیاستگذاران و مدیران نظام سلامت باید اقدامات جدی برای کاهش آن به‌کار گیرند.

در انجام این تحقیق پروانه اصفهانی، مژگان افشین، فاطمه محمدی و مسعود عارف‌نژاد؛ پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی زابل مشارکت داشتند.

یافته‌های این مطالعه زمستان ۱۳۹۹ به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «شیوع افسردگی در سالمندانی در ایران» در نشریه سالمندشناسی، منتشر شده است.