هاشمی با هشدار نسبت به اينكه موج فتنه را در منطقه خودمان مي‌بينم كه از اختلافات عمدتا سياسي سرچشمه مي‌گيرد، ابراز عقيده كرد: اشكال عمده اين اختلافات در اخلاق است و لذا اخلاقيون بايد به داد بشريت برسند.
آيت‌الله اكبر هاشمي‌رفسنجاني در همايش كنفرانس وحدت اسلامي كه در محل سالن اجلاس سران برگزار شد، اظهار داشت: چيزي كه براي همه روشن است اين است كه جهان اسلام با همه وسعت و امكاناتي كه دارد و مي‌تواند قوي‌ترين بخش جامعه بشيري باشد دچار اختلافات است و از وحدت و همدلي مقداري فاصله دارد كه اين برخلاف خاص صريح قرآن، اسلام و عقل است.
وي افزود: حيف است كه نزديك به 60 كشور مستقل اسلامي با در دست داشتن بهترين نقاط سوق‌الجيشي جهان و مكتب انسان‌ساز و راهنمايي به نام قرآن نتواند از نعمت اتحاد برخوردار باشند. البته نمي‌گويم كه از اتحاد برخوردار نيستيم ولي اين ميزان كم است.
رئيس مجلس خبرگان رهبري با بيان اينكه ارزش همدلي و اتحاد كاملا روشن است و ضررهاي تشتت و جدال نادرست كه اتلاف منابع، وقت و فرصت‌ها مي‌باشد عيان است يادآور شد: اختلافات منحصر به ما نيست و در مسيحيت هم وجود دارد اما در اسلام با حضور محور اصلي وحدت يعني قرآن و پخش آن از رسانه‌هاي گوناگون انتظار بيشتري در مورد وحدت وجود دارد.
هاشمي‌رفسنجاني تاكيد كرد: يكي از ملاك‌هاي به دست آوردن اتحاد تقواست و شايد اين كمبود براي جامعه اسلامي وجود داشته باشد و بسيار دردآور است.
وي با بيان اينكه دردهاي مربوط به اختلافات بي‌علاج نيستند تصريح كرد: برخي از اختلافات فكري و عقيدتي، بخشي فقهي و قسمتي ديگر هم سياسي است كه دو نهاد درگير آن هستند و نزاع‌هاي فرعي فراواني هم وجود دارد كه خود را به سه منبع ذكر شده اختلاف منتهي مي‌كنند.
رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام با خاطرنشان ساختن اينكه در اسلام، قرآن و عقل راهكارهاي روشني براي وحدت وجود دارد ادامه داد: راه‌حل اختلافات عقيدتي علم كلام است و اگر بحث‌هاي كلامي را در فضاي آرام بين صاحبنظران بيان كنيم و بدون خشونت و نزاع مسائل كلامي را حل كنيم اختلافات عقيدتي كمتر مي‌شود.
وي با بيان اينكه اختلافات فقهي هم مختص علماست و آنها هستند كه در مقررات ديني اختلاف دارند البته نمي‌توان گفت: نبايد اختلاف در اين زمينه باشد و خود خدا هم اين را مي‌خواهد و اگر اختلاف به نزاع كشيده نشود مضر نيست و مي‌تواند منشا پيشرفت شود اما گاهي از اختلاف نظرها استفاده‌هاي بدي مي‌شود و امت را در مقابل هم قرار مي‌دهند كه ريشه اين اختلاف‌ها در اجتهاد است و اگر علما و دانشگاهيان در اين زمينه رفع اختلاف نكنند نمي‌توان انتظار داشت كه مردم دچار اختلاف نباشند ضمن آنكه وقتي اختلافات به مردم برسد تعصب هم ايجاد مي‌شود.
هاشمي‌رفسنجاني با اشاره به بخش سوم اختلافات گفت: امروز و به خصوص پس از تلاش‌هاي دست‌هاي استكباري براي جدايي كشورهاي استكباري، اختلافات مرزي و عشيره‌اي و نيز بين ملت‌ها و كشورها ايجاد شده است و بسياري فرصت‌ها را گرفته و در اختيار ديگران مي‌گذارد كه از آن سوءاستفاده مي‌كنند و در اينجا عمدتا احزاب، سياستمداران، مديران كشورها و دولت‌ها نقش ايفا مي‌كنند كه جاي آنها در اين اجلاس خالي است.
وي يادآور شد: البته سازمان كنفرانس اسلامي و سازمان رابط‌العلماي اسلامي تشكيل شده ولي متاسفانه در اجلاس‌هاي آنها به جاي اينكه به هم برسيم نزاع پيدا مي‌شود كه در عين حال كارهاي خوبي هم در آنها انجام مي‌شود و از امكانات كشورهاي اسلامي و به خصوص بانك‌ها به خوبي استفاده مي‌شود ولي در هر صورت اين استفاده كمتر از توقع اسلام و قرآن است كه مرجع حل اختلافات هستند.
وي با بيان اينكه علما در بخش سوم اختلافات مذكور هم نقش دارند اظهار داشت: آنها پل ارتباطي مردم و دولت‌ها هستند كه دانشگاه‌ها نيز به آنها اضافه شده‌اند زيرا حضور آنها بسيار مي‌تواند سازنده باشد و لذا پيوند بين حوزه‌ها و دانشگاه‌ها ضروري است و نبايد بين آنها مرزبندي شود كه متاسفانه برخي مي‌خواهند نگذارند اين دو بخش به هم برسند و مي‌خواهند مرزبندي كنند.
هاشمي‌رفسنجاني با بيان اينكه راه‌حل اصلي مشكلات در قرآن است خاطرنشان كرد: ممكن است اختلافاتي در تفسير وجود داشته باشد اما اگر نكات مشتركي را از آن بيرون بياوريم و تابلوي راه قرار دهيم مي‌توانيم بسياري از اختلافات و نزاع‌ها را حل كنيم و در عين حال مقداري از اختلافاتي كه بايد باشد بماند.
رئيس مجلس خبرگان رهبري در ادامه با اشاره به اينكه پيامبر تفسير عملي مناسبي از قرآن است و بيان اينكه ايشان با انسان‌سازي كار خود را آغاز كرد به بيان روند تاريخي آن زمان پرداخت و گفت: پيامبر در طول 10 سالي كه اسلام حكومت تشكيل داد توانست امت را به وحدت برساند.
وي با طرح اين پرسش كه چه چيزهايي لازم است تا انساني مانند زمان پيامبر به دست بيايد تصريح كرد: اگر انسان‌هاي عالم، آگاه، متقي و متخلق به اخلاق اسلامي پرورش يابند هم تكامل سرعت مي‌يابد و هم اختلافات كم مي‌شود و اختلافات باقي‌مانده نيز به بعد ناداني يا بداخلاقي انسان‌ها برمي‌گردد و حتي در بين علما هم اگر كساني مبتلا به سوءاخلاق باشند اختلافات بروز مي‌كند و لذا علم اخلاق عمده‌ترين راه ايجاد وحدت و پرهيز از اختلاف و نزاع است.
وي با بيان اينكه اگر انسان‌ها قرآن را با قيمت مورد بررسي قرار دهند راه‌حل تمام انحرافات اخلاقي را پيدا مي‌كنند كه رفتار ائمه شيعه و سني نيز از آن برخواسته است گفت: متاسفانه در حوزه‌ها به اين مساله پرداخته نمي‌شود و علي‌رغم پرداختن به ادبيات، اصول و... به اخلاق به طور عيني و تحليلي توجه نمي‌شود و به طور رسمي تدريس نمي‌شود در حالي كه بحث‌هاي اخلاقي قرآن بيشتر است.
وي با تاكيد بر اينكه در مدارس، دانشگاه‌ها و حوزه‌هاي علميه و رسانه‌ها بايد اخلاق در ابتداي كار تدريس شود ادامه داد: خداوند يك مسير بسيار عظيمي را تعبيه كرده است و آن اجتهاد است و بحث‌هايي كه هم‌اكنون مطرح است در ابتداي اسلام و مجتمع كوچكي مانند مدينه مطرح نبود و لذا از همان زمان پيامبر دستور تفقه داده شد و اجتهاد مكمل خاتميت دين است كه اگر آن را نداشتيم آنچه از طريق اصحاب پيامبر و ائمه مي‌رسيم كافي نبود.
رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام تاكيد كرد: اجتهاد بايد در فضاي آزادانديشي كه انسان بتواند به خوبي مطالعه كند انجام شود و آزادانديشي عضو اصلي اجتهاد است زيرا قرآن هيچ‌گاه نگفته گوش‌هايتان را ببنديد و به حرف كسي گوش ندهيد و اوج گرفتن تمدن اسلامي نيز معلول آزادانديشي آن بود.
وي با تاكيد بر اينكه حوزه‌ها و دانشگاه‌ها بايد به اختراعات و ابتكارات جديد در دنيا توجه كنند، گفت: خداوند ملتي را كه گوش آن باز باشد و به خود اجازه دهد به دنبال بهترين‌ها برود و آنها را بپذيرد دوست دارد و با وجود اجتهاد ما ظرفيت زيادي را در اين زمينه داريم و اين بابي است كه خداوند به روي ما باز كرده است.
وي با بيان اينكه تحجر، دوگماتيسم و تعصب مانع آزادانديشي مي‌شود تصريح كرد: علم و فرهنگ چيزي نيست كه انسان بتواند از آن فرار كند و فرهنگ را مي‌توان در هر جامعه‌اي گسترش داد البته نشر دانش آسان‌تر از آن است.
رئيس مجلس خبرگان رهبري با اشاره به اينكه بحث و جدال يك پايه وحدت است و مناظره يك سنت پيامبر و ائمه بوده است كه ائمه شيعه و سني نيز در حضور حكومت‌ها بدان مي‌پرداختند افزود: ما در اين زمينه جديدالولاده هستيم و دنياي اسلام بايد مسائلش را از طريق همين جدال و مباحثه‌ها انجام دهد ولي اگر به تعصب آميخته شود و رنگ دوگماتيسم بگيرد مباحثه تبديل به نزاع مي‌شود.
هاشمي‌رفسنجاني با اشاره به سفارش اسلام در مورد قرارگيري علم و دانش و تاكيد بر اينكه تعقل هيچ سازگاري با تحجر ندارد به موضوع فرقه‌گرايي پرداخت و اظهار داشت: برخي فرقه‌ها ريشه‌هاي استكباري دارند اما فرقه‌هايي كه خودمان مي‌سازيم پايه نزاع و خشونت مي‌شود و فرقه‌گرايي فكري يك موضوع من‌درآوردي كه ريشه آن در خوارج است.
وي تاكيد كرد: تندروي و افراط و تفريط در اسلام وجود ندارد و اين مساله از انحرافات تاريخي بشريت است و بايد توجه داشت كه با اعتدال همه مسائل را مي‌توان حل كرد.
رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام با اشاره به فاجعه غزه كه مسيحي‌ها آن را جنايت بشري ناميدند و مسلمانان بدان توجه نكردند و نيز با ذكر فجايعي مانند جنگ 33 روزه لبنان و كشتار در افغانستان و عراق اظهار داشت: اين مسائل اصلا با فضاي اسلامي سازگاري ندارد و بايد با اجتهاد نيرومند، سعه صدر، فكر باز و عقل آماده انديشيدن به سراغ معارف انساني برويم.
رئيس مجلس خبرگان رهبري با اشاره به اينكه از روز اول پيروزي انقلاب مساله اتحاد را مدنظر داشتيم گفت: اين توجه مديون تفكر امام راحل است كه رهبر گرانقدر انقلاب بعدا آن را به شكل مجمع تقريب مذاهب درآورد و دانشگاه مذاهب اسلامي تشكيل شد و بايد توجه كنيم كه ما مسلمانان با يكديگر پدركشتگي نداريم و بايد به اتحاد توجه كنيم.
وي در پايان با هشدار نسبت به اينكه موج فتنه را در منطقه خودمان مي‌بينم كه از اختلافات عمدتا سياسي سرچشمه مي‌گيرد، ابراز عقيده كرد: اشكال عمده اين اختلافات در اخلاق است و لذا اخلاقيون بايد به داد بشريت برسند.
