فرارو- حسن روحانی صبح روز یکشنبه ۱۷ آذرماه، لایحه ۹۹ را تقدیم مجلس کرد. از همان آغاز مخالفان دولت، حملات تندی را علیه بودجه آغاز کردند. کلیات لایحه بودجه ۹۹ در جلسه روز سوم دی ماه با اکثریت آرا در کمیسیون تلفیق، تصویب شد. انتقادات به لایحه بودجه از روزنامه کیهان که بستن لایحه بودجه ۹۹ را بر مبنای توهم خواند تا خطبه‌های نمازجمه مشهد کشیده شد. احمد علم‌الهدی امام جمعه مشهد، مدعی شباهت آن با لوایح بودجه در سال‌های گذشته شد که با اقتصاد مقاومتی هم‌خوانی ندارد.
به گزارش فرارو، حملات تند علیه شیوه بودجه‌نویسی دولت و مفاد آن همچنان ادامه دارد. چنانچه برخی کارشناسان در پی‌گیری‌های فرارو برای ارائه نظرات کارشناسی درباره بودجه، جایی برای اظهارنظر ندانستند که دولت گویا به نظرات کارشناسان بی‌توجه است. اما نمایندگان کمیسیون تلفیق در گفتگو با فرارو به طرح محورهای مورد مخالفت و موافقت پرداختند و از پیشنهادات خود برای اصلاح لایحه بودجه سخن گفتند.
نقاط قوت بودجه را هم ببینیم
علی‌اصغر یوسف‌نژاد عضو کمیسیون تلفیق در جمع‌بندی نظرات داخل کمیسیون تلفیق در
گفتگو با فرارو، گفت: «در کمیسیون تلفیق، مخالف مشروط و موافق مشروط داشتیم. چون کلیات لایحه مورد بحث بود اعضای کمیسیون نظر خود را با ارائه پیشنهاد در جزئیات، طرح می‌کردند. البته منتقدان و مخالفان باید مدعی باشند بودجه نقطه قوت هم دارد و کاملاَ منفی نیست. همان‌طور که مدافعان معتقدند که بودجه صد در صد هم مثبت نیست.»
وی ادامه داد: «مخالفان عنوان کردند امکان تحقق مالیات ۱۹۵ هزار میلیارد تومان مشکل است، فروش یک میلیون بشکه نفت به سختی ممکن است. منابع درآمدی بودجه باید واقع‌بینانه باشد. هزینه‌ها بزرگ‌نمایی شده و درآمدها بیش از اندازه برآورد شده است.»
او افزود: «موافقین هم ادعای‌شان این بود که در صورت رد این لایحه باز با طی مراحلی به کمیسیون تلفیق، ارسال می‌شود و در هر صورت این لایحه در این کمیسیون باید بررسی شود. پس اگر کلیات را که مجوز ورود به تبصره و جزئیات است؛ تصویب کنیم می‌شود درآمدها و هزینه‌ها را جرح و تعدیل کرد. چون بالاخره تصویب‌کننده نهایی، مجلس است. این لایحه بر مبنای دیدگاه دولت نوشته شده و کمیسیون تلفیق می‌تواند بر مبنای دیدگاه خود درآمدها را واقعی کند و آن را اصلاح نماید.»
یوسف‌نژاد اظهار داشت: «من با کلیات لایحه موافق بودم، اما نقد جدی هم به آن دارم. اینکه بودجه می‌توانست واقع‌بینانه باشد و با اصلاح ساختار، کاهش هزینه‌ها درجهت منافع عمومی و قشر متوسط بسته شود. چارچوب اصلی بودجه باید واقع بینانه شکل بگیرد.»
او تصریح کرد: «بودجه باید بر مبنای اقتصاد مقاومتی و نگرش‌های سیاست‌های کلی نوشته می‌شد که نشده است. همین هم کار کمیسیون تلفیق را سخت می‌کند، چون باید چارچوب اصلی بودجه را بر مبنای اقتصاد مقاومتی، قوانین بالادستی یا سیاست‌های ابلاغی تنظیم کند.»
وی اظهار داشت: «این موارد را کمیسیون‌های تخصصی جمع‌بندی و آماده کردند. ممکن است کمیسیون تلفیق در موضوعات خاص، نظری داشته باشد. چون در کمیسیون، رای‌گیری و خرد جمعی حاکم است، کاری که به منفعت مردم باشد صورت می‌گیرد.»
این نماینده مجلس ادامه داد: «برخلاف ادعای دولت که وابستگی به نفت در لایحه بودجه بیش از ۲۰ درصد است؛ آن هم به خاطر کاهش مصرف بنزین در پی افزایش قیمت آن، فروش و صادرات مازاد بنزین و برگشتن درآمد آن به بودجه است.»
وی افزود: «پیشنهاد من، کاهش محورهای مربوط به مالیات‌ها و تصمیم‌گیری واقع‌بینانه درباره فروش نفت است، همچنین هزینه‌های غیرضروری دولت باید کاهش یابد. البته این موارد قابل اصلاح است.»
یوسف‌نژاد گفت: «امسال دولت یک ماه زودتر بودجه شرکت‌های دولتی را تقدیم کرده که به دیوان محاسبات رفته و بررسی شده و بعد آمده مجلس، این کار خوبی است. همچنین به استان‌ها و پروژه‌های استانی توجه شده است.»
وی با رد شباهت لایحه 99 با لایحه سال گذشته، افزود: «امسال بر مبنای عملکرد در بودجه‌ریزی، مقداری پیشرفت کردیم که رضایت‌بخش نیست، اما نسبت به دوره گذشته به بودجه‌ریزی بر مبنای عملیات نزدیک شدیم و نسبت به سال گذشته تغییراتی را داشتیم. البته لایحه 99 در نگارش با لایحه سال گذشته، یکی است، ساختار بودجه همیشه شامل منابع درآمدی و هزینه‌های مشخص است، اما رقم‌ها و محورهای آن فرق می‌کند.»
عضو کمیسیون تلفیق گفت: «حمایت معیشتی هم در بودجه 99 از رقم خوبی برخوردار شده و منابع مختلفی برای تأمین آن در نظر گرفته شده است. اما در کمیسیون تلفیق با تأکید بر تداوم این حمایت معیشتی نسبت به منابع، ارقام و قیمت‌ها تغییراتی خواهیم داد.»
او با اشاره به وجود نظراتی برای تغییر در سیاست‌های حمایت معیشتی در کمیسیون تلفیق گفت: «دیدگاه‌های فردی و چند نفره در این باره در کمیسیون وجود دارد که اگر رای بیاورد حکم قانونی می‌شود. اگر رای نیاورد در حد یک پیشنهاد یا دفاع از پیشنهاد باقی خواهد ماند.»
یوسف‌نژاد ادامه داد: «بودجه سالانه، عملکرد رفتاری یک ساله دولت و سیاست‌های کلی رفتار دستگاه اجرایی را نشان می‌دهد. تنظیم این بودجه با توجه به شاخص‌های کلان و تحریم‌های بین‌المللی سخت است. ولی عملکرد دو-سه سال گذشته و هشت‌ماه امسال می‌تواند راهنمای خوبی برای ما باشد تا با رویکردی واقع‌بینانه، لایحه بودجه را ببندیم.»
وی افزود: «ما در شرایط سختی قرار داریم. بودجه هم باید بر مبنای این شرایط بسته شود. درآمدهای‌مان به دلیل ندانستن قیمت نفت محدود است. برخی قیمت آن را بین ۲۰۰-۳۰۰ دلار و عده‌ای بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ دلار، پیش‌بینی می‌کنند. خب، اگر بودجه را با قیمت ۱۰۰۰ دلار ببندیم رقمی سنگین است؛ بنابراین کمیسیون و صحن کار سختی برای بستن بودجه مطابق واقعیت‌های موجود و شاخص‌های کلان اقتصادی دارند. بودجه‌ای که سیاست‌های تولید در آن دخالت داده شود، ساختارش اصلاح شود و هزینه‌های دولت را نیز پوشش دهد.»
به اصلاح سیاست‌های حمایت معیشتی در بودجه امیدوارم
غلامرضا حیدری عضو کمیسیون تلفیق نیز در
گفتگو با فرارو با بیان اینکه بودجه سالیانه، نماد هزینه‌ها و درآمد‌های یک سال دولت است، گفت: «ساختار جمهوری اسلامی به گونه‌ای است که برخی دستگاه‌ها و نهاد‌ها، بودجه خود را در قالب لایحه تقدیمی دولت می‌گیرند، اما خود را پاسخگوی بودجه‌ای که می‌گیرند نمی‌دانند. چون می‌گویند عزل و نصب ما از جای دیگری است و دولت و مجلس مؤظف به دادن بودجه به ما هستند. این نقص بزرگی است.»
وی ادامه داد: «لایحه بودجه ۹۹ در مقایسه با سال گذشته، تفاوت کلی ندارد. در قسمت منابع درآمدی، مهمترین منبع درآمد طبق واقعیت، نفت است که با این تحریم‌های ناجوانمردانه ترامپ، فروشش با مشکل مواجه شده است و چیز پنهانی نیست. حتی مقامات رسمی هم این‌ها را اعلام کردند. بخشی از هزینه‌ها هم مانند حقوق، دستمزد و صندوق‌های بازنشستگی، اجتناب ناپذیر است. همچنین هزینه‌های فعالیت‌های برون مرزی ما بر اساس تصمیم حاکمیت نیز باید در نظر گرفته شود. در نتیجه بستن تراز بودجه، کار سختی است.»
این نماینده مجلس افزود: «البته قسمتی از درآمدها، مالیات و عوارض گمرکی است که مالیات و عوارض گمرکی هم در واقعیت به نفت وابسته است. درآمد‌های نفتی موجب رونق کسب و کار می‌شود و واردات و بنابراین عوارض کمرگی تحقق می‌یابد. اما حالا تنها از حقوق و دستمزد‌ها مالیات کسر می‌شود.»
وی تأکید کرد: «مالیات بر اندوخته مالی واقعیت ندارد. هر چند این بحث از ابتدای انقلاب مطرح بوده، اما پخش این شایعات مشکوک است، چون باعث برهم زدن امنیت ذهنی جامعه می‌شود.»
حیدری درباره وابستگی لایحه بودجه ۹۹ به نفت اظهار داشت: «این که بودجه بدون وابستگی به نفت بسته شود، اگر شبیه به طنز نباشد توهماتی ذهنی است که از زمان مرحوم مصدق مطرح بوده است. آرزو هم بر جوانان عیب نیست.»
وی افزود: «البته به هیچ وجه صلاح نیست هزینه‌های جاری به نفت وابسته شود و عاقلانه است که از درآمد‌های مالیاتی در این باره هزینه شود، اما متاسفانه بودجه ما به نفت معتاد شده است. باید هزینه‌های عمرانی، سرمایه‌گذاری، ایجاد اشتغال و پس انداز برای نسل آینده از منابع نفتی تأمین شود. اما در شرایط درگیری با دنیا به ویژه تعامل منفی که با قدرت‌های حاکم بر دنیا داریم برنامه‌ریزی‌ها و اعداد بودجه فقط روی کاغذ عملی است.»
او اذعان داشت: «در بودجه ۹۹ هم خواستند بودجه جاری را از نفت جدا کنند و بودجه عمرانی را از درآمد‌های نفتی قرار دهند.»
حیدری درباره تداوم سیاست‌های حمایت معیشتی اظهار کرد: «آقای احمدی‌نژاد بحث یارانه را به این شکل پایه‌گذاری کرد. برخی از شهروندان، توانایی کار کردن را ندارند و به هر دلیل درمانده هستند. پس حکومت باید سازوکاری برای کمک به آنها داشته باشد، اما اینکه بخشی از جامعه صدقه‌بگیر شوند؛ نهایت سوء تدبیر و مدیریت است.»
وی با تأکید بر اینکه افزایش ناگهانی قیمت بنزین یکی از بدترین روش‌ها در بدترین شرایط ممکن بود، افزود: «از آقای روحانی در عجب هستم که چطور از شعار نقد یارانه‌ها به جایی رسیدند که در بحث افزایش قمیت بنزین، درآمد‌های افزایش قیمت بنزین را به ۷۵ درصد جامعه در قالب یارانه‌های معیشتی برگرداندند.»
وی درباره احتمال تغییر اجرای این سیاست در بودجه 99، گفت: «تازه در حال بحث بر تبصره‌های لایحه بودجه هستیم، ولی امیدوارم شکل اجرایی این سیاست‌ها اصلاح شود. هر چند این گونه سیاست حمایتی، یک رویکرد است و در اصل باید مبانی فکری آن و روش حکمرانی‌اش تغییر کند. به هر حال، مجلس نیز یکی از زیر مجموعه‌های حکمرانی جمهوری اسلامی است و تافته جدابافته از آن نیست.»
باید درآمدها در لایحه بودجه واقعی شوند
حسینعلی حاجی‌دلیگانی عضو دیگر کمیسیون تلفیق در
گفتگو با فرارو درباره محورهای موافقت با لایحه بودجه در کمیسیون تلفیق گفت: «از محاسن بودجه، جز این نشنیدم که چاره‌ای نیست. این لایحه یک ضرورت است و کار دیگری نمی‌شد کرد.»
وی افزود: «موافقین همچنین بیان می‌کردند ده میلیارد دلار برای تأمین کالا‌های اساسی گذاشته شده و پرداخت حقوق کارمندان یک ضرورت است. آنها می‌گفتند بودجه نسبت به دوره قبلی از شفافیت بیشتری برخوردار شده است.»
حاجی‌دلیگانی ادامه داد: «آقای نوبخت در ابتدا اعلام کرد این لایحه یک پیش‌نویس است و شما هر چقدر می‌خواهید آن را تغییر دهید ما مخالفتی نداریم و این لایحه دراختیار شماست، اما بعد مشخص شد تعارف کردند.»
او تأکید کرد: «با تصویب کلیات، هر تغییری بخواهید بدهید با توجیهاتی مواجه هستید که مانع از این کار می‌شوند. همچنین اگر تغییرات لایحه، خیلی شود دولت با شورای نگهبان رایزنی خواهد کرد که این دیگر یک طرح است.»
این نماینده مجلس افزود: «دلایل مخالفت‌ها یکی کسری بودجه قابل توجهی است که از همین حالا بودجه 99 به آن دچار است. همچنین چرا باید در بودجه، مصارفی تعیین شود که منابعش وجود ندارد.»
وی گفت: «نکته بعدی مخالفان این بود که چرا به جای صادرات نفت خام بیشتر روی درآمد‌های صادراتی از فرآورده‌های نفتی توجه نمی‌شود. همچنین بحث شرکت‌های دولتی مطرح شد که چند اشکال داشتند. آنها با بودجه ۱۴۰۰ میلیارد تومانی، نقش بسیار مؤثری اولاً در ایجاد فاصله فقر و غنا دارند و آغازگر و مظهر ایجاد تورم کالا و خدمات هستند. این شرکت‌ها، همچنین فرهنگ اسراف، ویژه‌خواری و حقوق‌های نجومی را اشاعه می‌دهند. اگر این‌ها دو درصد در هزینه‌های‌شان صرفه‌جویی کنند تمام کسر بودجه‌ای که برای بودجه ۹۹ پیش‌بینی می‌شود؛ تامین می‌شود.»
این نماینده افزود: «هزینه‌های دولت در این بودجه کم نشده و در برخی موارد جنبه‌های اثرگذار بر رفاه مردم، خروج از رکود و رونق اقتصادی کم شده است.»
حاجی دلیگانی درباره سیاست‌های حمایت معیشتی در بودجه ۹۹ نیز اذعان کرد: «شاید روش‌های بهتری برای بهره‌وری بیشتر از منابع هم باشد، ولی اگر عدد این حمایت‌ها در بودجه جا به جا شود و تغییر کند ما به دولت در اجرای آن اعتمادی نداریم.»
این نماینده با تأکید بر اینکه در لایحه بودجه، مرز بین جدایی هزینه‌های اجرایی از درآمد‌های نفتی روشن نیست، اظهار کرد: «وابستگی به نفت در بودجه الزاما کم شده و کاری در این باره صورت نگرفته است.»
وی افزود: «لایحه ۹۹ با لایحه بودجه سال‌های گذشته تفاوت خاصی ندارد جز تعریف منابع درآمدی که شانس تحقق آنها، کم است.»
عضو کمیسیون تلفیق با ذکر این که عموم نمایندگان به فکر اصلاح بودجه هستند و بحث کنونی نمایندگان راجع به اصلاح ریزبودجه‌هاست، گفت: «یکی از مهمترین محورهای پیشنهادی برای اصلاح درآمدهاست. باید درآمدها واقعی شود و منابع دیگری که قابل تحقق هستند، تعریف شوند.»
وی در نهایت اظهار داشت: «دولت باید قبلاً لایحه اصلاح ساختار بودجه را تهیه می‌کرد و به مجلس می‌آورد، ولی نیاورد. همه اشکال بودجه هم از آنجاست که فرمایشات حضرت آقا درباره اصلاح ساختار بودجه اجرا نشد. اگر این اصلاح صورت می‌گرفت بودجه ۹۹، بودجه بهتری می‌شد و حتی مشکلی که به دنبال افزایش قیمت بنزین پیش آمد به وجود نمی‌آمد.»
علی‌اصغر یوسف‌نژاد عضو کمیسیون تلفیق در جمع‌بندی نظرات داخل کمیسیون تلفیق در گفتگو با فرارو، گفت: «در کمیسیون تلفیق، مخالف مشروط و موافق مشروط داشتیم. چون کلیات لایحه مورد بحث بود اعضای کمیسیون نظر خود را با ارائه پیشنهاد در جزئیات، طرح می‌کردند. البته منتقدان و مخالفان باید مدعی باشند بودجه نقطه قوت هم دارد و کاملاَ منفی نیست. همان‌طور که مدافعان معتقدند که بودجه صد در صد هم مثبت نیست.»
غلامرضا حیدری عضو کمیسیون تلفیق نیز در گفتگو با فرارو با بیان اینکه بودجه سالیانه، نماد هزینه‌ها و درآمد‌های یک سال دولت است، گفت: «ساختار جمهوری اسلامی به گونه‌ای است که برخی دستگاه‌ها و نهاد‌ها، بودجه خود را در قالب لایحه تقدیمی دولت می‌گیرند، اما خود را پاسخگوی بودجه‌ای که می‌گیرند نمی‌دانند. چون می‌گویند عزل و نصب ما از جای دیگری است و دولت و مجلس مؤظف به دادن بودجه به ما هستند. این نقص بزرگی است.»
حسینعلی حاجی‌دلیگانی عضو دیگر کمیسیون تلفیق در گفتگو با فرارو درباره محورهای موافقت با لایحه بودجه در کمیسیون تلفیق گفت: «از محاسن بودجه، جز این نشنیدم که چاره‌ای نیست. این لایحه یک ضرورت است و کار دیگری نمی‌شد کرد.»
