ساسان آهی*؛ حمل و نقل هوایی به عنوان یکی از راه‌های انتقال سریع، امن و قابل اعتماد در نظر گرفته می‌شود و یک جایگزین کارآمدتر برای مسافت‌های طولانی حمل و نقل مسافر و کالا می‌باشد. هواپیما در جوامع متمدن امروزی یکی از ضروریات زندگی ماشینی تلقی می‌شود، زیرا که ایمنی، تمایل به راحتی و سرعت در سفر گرایشی است که در این جوامع رو به رشد است و در نتیجه موجب تقاضای روزافزون به استفاده از این وسیله شده است. کشور ایران نیز با توجه به موقعیت ژئواستراتژیک و ژئوپلیتیکی می‌تواند به عنوان قطب اصلی حمل و نقل منطقه‌ای نقش ترانزیتی ویژه‌ای داشته باشد و به یک بازیگر اصلی در زمینه آموزش علوم هوانوردی در منطقه تبدیل شود.
بر اساس گزارش ایکائو صنعت رو به رشد و جاذبه‌های طبیعی منجر به کمبود خلبان در سطح جهانی شده است. در آسیا و اقیانوسیه برخی هواپیما‌ها به دلیل کمبود کرو پروازی قابلیت پرواز عملیاتی مداوم ندارند و این در حالیست که تعداد زیادی هواپیما برای خطوط هوایی منطقه در حال سفارش است.
افزایش تولید و تحویل هواپیما‌های جدید باعث شده است که هر هفته، مجموعا ۲۸ هواپیمای جدید از کارخانجات airbus، boeing، bombardier و embraer خطوط مونتاژ را ترک و تحویل خریداران شوند. این سریع‌ترین نرخ تولید در تاریخ حمل و نقل هوایی تجاری است که تاثیر مستقیمی بر تقاضای خلبانی دارد. طبق آخرین پیش‌بینی بویینگ، طی دو دهه آینده بیش از نیم میلیون تقاضای خلبان جدید در جهان وجود خواهد داشت.
مطالعات بویینگ و ایرباس نشان می‌دهد تا سال ۲۰۳۶ تعداد ۲۲۰ تا ۲۳۵ هزار خلبان جدید فقط در آسیا و اقیانوسیه مورد نیاز است، که بیشتر از سایر نقاط جهان و ۴۰ درصد از تقاضای جهانی را شامل می‌شود. همچنین مطالعات دیگر نشان می‌دهد هزینه بالای آموزش خلبانی، مقررات سختگیرانه و سطح پایین زبان انگلیسی از عوامل تشدید کننده کمبود خلبان است.
در همه جای دنیا آموزش خلبانی هزینه‌های زیادی را به دانشجویان تحمیل می‌کند. هزینه آموزش و دستیابی به مجوز‌های خلبانی ممکن است به بیش از ۱۰۰ هزار دلار برسد و در برخی از کالج‌های آموزش خلبانی این هزینه به دو تا دو نیم برابر نیز می‌رسد، استرالیا یک کشور پیشرو در تربیت خلبان بوده است و سالانه هزاران دانشجو از ملیت‌های مختلف در کالج‌های خلبانی این کشور گرد هم می‌آیند، این کالج‌ها از بهترین روش‌ها در تربیت خلبان بهره می‌برند و دارای کلاس‌ها و امکانات آموزشی مدرن و منحصر به‌فرد می‌باشند.
Basair یکی از بهترین کالج‌های پرواز در استرالیا که در سال ۱۹۹۱ تاسیس گردید، برای اخذ CPL (مجوز پرواز تجاری) از این کالج که شامل ۱۹۹ ساعت دروس تئوری زمینی و ۱۷۰ ساعت پرواز می‌شود مبلغ ۸۴ هزار دلار و برای دریافت مجوز IR (Instrument Rating) که شامل ۹۶ ساعت دروس تئوری زمینی و ۵۶ ساعت پرواز مبلغ ۳۸ هزار دلار از دانشجویان دریافت می‌کند. تحصیل در کالج خلبانی امارات نیز حداقل ۷۰۰ میلیون تومان خرج برمی‌دارد که هزینه‌های جانبی را نیز باید به آن اضافه نمود. علاوه بر این، صنایع دیگر (به عنوان مثال IT، پزشکی و علوم بانکداری و غیره) در شرایط حال حاضر برای نسل جوان جذاب‌تر از حمل و نقل هوایی هستند.
در سال ۲۰۰۶ ایکائو خواستار تجدید نظر حداکثر سن بازشستگی خلبانان شد، زیرا تعداد زیادی از کاپیتان‌های باتجربه نزدیک یا در مرز بازنشستگی بودند و در سال ۲۰۰۷ قانون افزیش ۵ سال به حداکثر سن بازشستگی خلبانان باتجربه توسط رییس جمهور ایالات متحده امضا شد. تراکم بیشتر فضای هوایی و فرودگاه‌ها و پیش‌بینی رشد ناوگان طی دو دهه آینده باعث ایجاد فضای هوایی با پتانسیل خطر بیشتر است و این امر مستلزم وجود خلبانان ماهر می‌باشد. در مجموع این شرایط باعث شد تا ایکائو و یاتا بیانیه‌هایی صادر کردند که ممکن است کمبود خلبان در آینده ایمنی هوانوردی را به خطر بیندازد.
فرصت طلایی صنعت هوانوردی برای ایران
شهرت خلبانان ایرانی در جهان زبانزد است و واقعیت اینست که خلبانان ایرانی مهارت و استعداد فوق‌العاده‌یی در هدایت هواپیما و تصمیم‌گیری در شرایط خاص دارند. ایرلاین‌های بزرگ منطقه و کشور‌های دیگر از جمله هند و ژاپن در صدد جذب خلبان ایرانی با پیشنهاد‌های بسیار جذاب هستند. موقعیت جغرافیایی، تنوع آب و هوایی، تفاوت در ارتفاع از سطح دریا‌های آزاد فرودگاه‌های شهر‌های مختلف ایران و بسیاری از مزیت‌های دیگر کشور ایران می‌تواند فرصت طلایی را برای صنعت هوانوردی ما بهمراه داشته باشد و در شرایط حال حاضر اقتصاد بخش هوانوردی کشورمان را رونق بخشد.
به بیان ساده مراکز آموزش خلبانی کشورمان می‌توانند با یک طرح اقتصادی تجاری برنامه‌ریزی شده و منسجم در دوره کوتاه مدت بهره لازم را ببرند. برای مثال همانطور که اشاره شد آموزش خلبانی و اخذ مجوز‌های خلبانی برای یک فرد در خارج از ایران بسیار هزینه بر است و مدارس خلبانی ایران می‌توانند از اختلاف قیمت ارز استفاده و برنامه‌های آموزشی خود را فقط معطوف به آموزش دانشجویان ایران نکنند و فعالیت‌های خود را به سمت وسویی ببرند که بتوانند افراد مشتاق آموزش فنون هوانوردی منطقه را جذب و ارز حاصل از این کار را صرف توسعه ناوگان پروازی و برنامه‌ها و ماموریت‌های توسعه‌ای خود نمایند. هزینه آموزش در ایران در مقایسه با کشور‌های همسایه و منطقه به مراتب کمتر است و کیفیت آموزش مدارس هوانوردی از استاندارد‌های بالایی برخوردار می‌باشد.
خیرین و سرمایه‌گذاران علاقه‌مند به صنعت هوانوردی می‌توانند با استفاده از سازوکار‌های خاص مراکز آموزش خلبانی و یا با امضای تفاهم‌نامه‌هایی نسبت به همکاری با این مراکز به تامین تجهیزات، خرید هواپیما‌های سبک آموزشی جدید و به‌روز جهت آموزش دانشجویان گام بسیار سازنده‌ای بردارند و باعث بهبود شرایط و رونق اقتصادی در این بخش از صنعت شوند.
پیشنهاد می‌شود مراکز خلبانی آموزش‌های خود را بصورت چند پکیج متنوع و منظم ببیند، این پکیج می‌تواند شامل دوره‌های آموزش زبان انگلیسی، دروس تئوری هوانوردی، اخذ ویزای دانشجویی، هتلینگ و اسکان دانشجویان بین‌المللی و همچنین امکانات تفریحی و ورزشی را بهمراه داشته باشد. همچنین من عقیده دارم می‌شود تفکر غالب موجود حاکم در سازمان هواپیمایی را که بیشتر معطوف به ایرلاین‌های متنوع و هواپیما‌های جت تجاری می‌باشد به سمتی هدایت کرد که در کنار آن ایرلاین‌هایی با بهره‌گیری از هواپیما‌های سبک و فوق سبک تاسیس و فرودگاه‌های کوچک موجود اطراف شهر‌ها که خوشبختانه تعداد آن‌ها کم نیست را فعال نمود به عنوان مثال اطلاع دارم که فرودگاه پیام در این زمینه عملیاتی شده است.
کلام پایانی
برای استفاده از فرصت‌ها می‌بایست به سرعت پلن‌های کوتاه مدت و میان مدت سودآور ترسیم کرد. در بسیاری از صنایع این فرصت فراهم است تا بطور جدی درباره آن اندیشید و از برنامه‌ریزان صاحبنظر کمک گرفت، تجربه ثابت کرده وابستگی به درآمد‌های نفتی لزوما باعث توسعه نمی‌شود و بیشتر صرف امور جاری کشور می‌شود. لزوم توجه به صنایع دیگر از جمله توسعه آموزش علوم هوانوردی می‌تواند کمک بزرگی به این بخش از صنعت کند، لذا می‌طلبد و سرمایه‌گذاران علاقمند به صنعت هوانوردی به کمک مراکز و مدارس خلبانی بیایند و در این بخش سرمایه‌گذاری کنند. ایران می‌تواند به عنوان قطب آموزش هوانوردی در منطقه فعال شود و سهم زیادی از این فرصت پنهان را جذب نماید.
*کارشناس راهبری سازمان برنامه و بودجه کشور
زیباترین بنادر جنوبی ایران برای گردش و خرید ارزان در فصل سرما 
سفر به دژهای باستانی ایران؛ حیرت‌انگیزترین قلعه‌های تاریخی ایران که باید ببینید 
قطع رابطه با بی‌نظمی به روش مینیمالیست‌ها؛ ۸ حقه ضروری برای منظم کردن خانه 
چرا کلاچ خودرو سفت می‌شود؟ چگونه آن را نرم کنیم؟ 
۱۰نگرانی بی‌مورد که بعدها می‌فهمید ارزشش را نداشت! 
چطور مینیمالیسم را به بخشی از سبک زندگی خود تبدیل کنیم؟ 
