کریدور استراتژیک روسیه، ایران، هند و آذربایجان

فرارو- احداث مسیر تجارتی و استراتژیک شمال - جنوب، تجارت میان کشور‌های ایران، هند، روسیه و آذربایجان را به طرز چشمگیری افزایش خواهد داد و شکوه گذشته را احیا خواهد کرد.

به گزارش فرارو، تقریبا از قرن دوم قبل از میلاد تا قرن چهاردم بعد از میلاد، جاده معروف ابریشم، با عبور از هند، ایران، عربستان؛ چین را به بخش اروپایی دریای مدیترانه متصل کرد. اگر چه کالای اساسی آن ابریشم بود، اما کالا‌های دیگری همچون ادویه‌جات، حبوبات، سنگ‌های قیمتی، میوه‌ها و سبزیجات در آن تجارت می‌شد.

با توجه به اینکه تجارت به طور روزافزون، مسیر روابط دوجانبه و بین الملل را تعیین می‌کند، کشور‌ها و مناطق مختلف برای تسهیل انتقال کالا‌ها در توسعه کریدور‌های تجاری سرمایه‌گذاری می‌کنند. به عنوان نمونه در اوراسیا، مواضع منطبقی میان کشو‌ها در زمینه اجرای پروژه‌های جهانی، بویژه توسعه کریدور‌های حمل‌ونقل جدید بین المللی، وجود دارد.

بنابراین، کریدور‌های حمل و نقل متعدد از قبیل: شرق - غرب، شمال- جنوب، ترانس-سیبری، مسیر دریای شمال در حال توسعه است. کشور‌های اوراسیایی بیشتری برای آنکه بخشی از این کریدور‌های حمل و نقل شوند، اقدامات ملموسی برای توسعه زیرساخت‌های حمل و نقلی خود انجام می‌دهند.

مهمترین اعضای توسعه کریدور‌های حمل و نقل بین المللی در منطقه اوراسیا کشور‌هایی نظیر روسیه، چین و هند هستند. اگر روسیه فعالانه مسیر‌های حمل‌ونقل خود - مانند راه آهن سراسری سیبری و مسیر دریای شمال- را توسعه می‌دهد، چین هم در توسعه جاده ابریشم جدید درگیر است و هند نیز مشغول توسعه کریدور شمال-جنوب است.

هدف اصلی این کشورها، دستیابی به بازار‌های اروپایی است. به حدی که هر سال رقابت بین این سه کشور شدیدتر می‌شود. در سال‌های اخیر، کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب، که برای ایجاد اتصال میان هند، روسیه، ایران، آذربایجان و شمال اروپا طراحی شده است، توجه فزاینده‌ای به خود جلب کرده است.

در حالی که ایده توسعه کریدور شمال-جنوب به سال ۱۹۹۳ بازمی‌گردد، تنها در سپتامبر ۲۰۰۰ بود که توافق اهداف این کریدور میان روسیه، هند و ایران امضا شد. آذربایجان در سال ۲۰۰۵ به این پروژه پیوست. ارمنستان هم به این پروژه علاقمند است، اما عضویت آن به دلایل متعدد شدنی به نظر نمی‌رسد.

بعدها، بیش از ۱۲ کشور به توافق کریدور شمال-جنوب پیوستند. بسیاری از آن‌ها ادعا می‌کنند که ماهیت ترانزیتی دارند. اما تحریم‌های غربی علیه ایران، برای این پروژه دشواری‌هایی ایجاد کرده است. پس از رفع تحریم‌ها در ژانویه ۲۰۱۶، پروژه مزبور مجددا حائز اهمیت شد.

به گزارش روزنامه هندی مدراس کوریر، طول کریدور شمال-جنوب، ۷۲۰۰ کیلومتر است که بخش اعظم آن از شبکه راه آهن روسیه می‌گذرد. مسیر اصلی این پروژه در خاک روسیه از مناطقی همچون بوسلووسکایا، سن پترزبورگ، مسکو، ریازان، کوچتووکا، ارتیشچوو، ساراتووا، ولگوگراد و استرخان می‌گذرد و ۲۵۱۳ کیلومتر طول دارد.

در بخش جنوبی کریدو، مسیر‌های حمل‌ونقل ریلی متعددی دارد. مسیر اول، مسیر ترانس-کاسپبن است که از بنادر روسی استرخان، اولیا، ماخاچکالا و بنادر ایران، مثل بندر انزلی، نوشهر و امیرآباد، استفاده می‌کند. بخش غربی کریدور، از یک راه آهن مستقیم از خاک روسیه، آذربایجان و ایران و بخش شرقی هم از یک راه‌آهن مستقیم از خاک قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان متشکل است. بخش شرقی ایران هم دسترسی دارد.

به لحاظ تجاری، امتیاز عمده کریدور شمال-جنوب در برابر سایر مسیر‌ها (بخصوص مسیر دریایی کانال سوئز) این است که به مقدار یک یا دو برابر از فاصله حمل و نقل می‌کاهد و در مقایسه با حمل و نقل دریایی، هزینه‌های انتقال کانتینر را کاهش می‌دهد. اگر سفر یک محموله دریایی از خلیج فارس، کانال سوئز و دریای مدیترانه تا هلسینکی ۴۵ تا ۶۰ روز طول بکشد، کریدور شمال-جنوب این مدت را به ۲۰ تا ۲۵ روز کاهش می‌دهد. تکمیل راه آهن رشت-آستارا (ایران) - آستارا (آذربایجان) در تکمیل این مسیر تجاری اهمیت زیادی خواهد داشت. چرا که این بخش تنها قسمت تکمیل نشده بخش غربی کریدور شمال-جنوب است. زمانی که این کریدور کاملا عملیاتی شود، هند خواهد توانست از طریق ایران و همه سه شاخه کریدور شمال-جنوب به بازار‌های کشور‌های بالکان و شمال اروپا کالا صادر کند. به طور همزمان، کشور‌های اروپایی هم قادر خواهند بود کالاهایشان را از طریق این کریدور به ایران، آذربایجان و هند صادر کنند.

در حال حاضر، روسیه، هند و ایران فعالانه در احداث کریدور شمال-جنوب همکاری می‌کنند. مسکو، دهلی‌نو و باکو به تهران کمک می‌کنند زیرساخت ریلی خود را توسعه دهد. پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و بازگشت تحریم‌ها، ایران در تامین مالی چندین پروژه ذیل چارچوب کریدور شمال-جنوب با مشکلاتی مواجه شد. طبق گفته مقامات ایران، روسیه سه میلیارد یورو (۳.۴ میلیارد دلار) به ایران برای غلبه بر مشکلات و احداث راه آهن اختصاص داده است.

در ژانویه سال جاری، ایران و هند توافقی به ارزش دو میلیارد دلار در زمینه همکاری در بخش راه آهن امضا کردند. دهلی‌نو به سرمایه‌گذاری ۵۰۰ میلیون دلار برای توسعه بندر چابهار ایران هم متعهد شده است. آذربایجان، با اعطای یک وام ۵۰۰ میلیون دلاری به ایران برای احداث راه آهن رشت-آستارا و تجهیز آن موافقت کرده است.

این اقدامات سازنده روسیه، هند و آذربایجان به تسریع کامل شدن کریدور استراتژیک شمال-جنوب کمک می‌کند. هنگامی که این پروژه تکمیل شود، حجم تجارت میان روسیه، هند، ایران و آذربایجان به طور چشمگیری افزایش خواهد یافت. در آن حالت، جاده شمال-جنوب، جادوی قرن‌های گذشته را نه فقط به عنوان یک مسیر تجاری بلکه به عنوان یک گذرگاه فرهنگی اعاده خواهد کرد.