عضو هیئت علمی دانشگاه با بیان اینکه در کشور ما سازوکاری برای اینکه نخبگان در قالب اتاق‌های فکر نظرات خود را ارائه کرده و نهاد قدرت موظف به بهره بردن از این دیدگاه‌ها باشد، وجود ندارد، گفت: در کشورهای پیشرفته اتاق‌های فکر به حدی توانمند شده‌اند که به نوعی تعیین‌کننده خط مشی و استراتژی دولت‌ها هستند اما در کشور ما نهادهای دولتی و سازمان‌های وابسته به بودجه دولت، آنقدر بزرگ و ناکارآمد شده‌اند که خود به عاملی ضد توسعه تبدیل شده‌اند.
یکی از مسائلی که در آیات قرآن کریم، روایات و سیره عملی پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) بسیار مورد تأکید قرار گرفته بحث مشورت و شورا، به ویژه استفاده از نظرات افراد آگاه یا به تعبیر امروزی نخبگان و متخصصان است. به همین جهت امروزه در بسیاری از کشورها هم نهادهای سیاسی، اعم ازدولت، مجلس، دستگاه قضایی، هر چه بیشتر به سمت تخصصی شدن حرکت می‌کنند و هم اینکه نهادهای قدرت تلاش دارند ارتباط خود را با نخبگان، دانشگاهیان و روشنفکران هرچه بیشتر سیستماتیک یا نظام‌مند کنند.
به گزارش ایکنا، اما در کشور ما به نظر می‌رسد هم نهادهای تخصصی کاملا تخصصی نشده‌اند و هم ارتباط سیستماتیک و قاعده‌مندی میان نخبگان و عالمان با این نهادها وجود ندارد که به نوعی به شکاف میان نخبگان و نهادهای حاکمیتی منجر شده که ضروری است آسیب‌شناسی دقیقی از این معضل و شناسایی عوامل ایجادکننده آن صورت بگیرد.
قانون اساسی برای مشورت و شورا جایگاه قدرتمدی پیش‌بینی کرده است
محمدجواد حق‌شناس، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی و رئیس کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران، درباره اهمیت جایگاه مشورت و شورا در نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران گفت: اگر قانون اساسی کشور را مورد مطالعه قرار دهیم مشاهده می‌شود برای جایگاه مشورت و شورا نهاد قدرتمندی پیش‌بینی شده تا کشور هیچگاه از امکان مشورت‌پذیری سیستماتیک فاصله نگیرد.
وی ادامه داد: این روند آنقدر مورد تأکید قرار گرفته که می‌توان گفت نهاد شورا یکی از نهادهای قدرتمند و دارای موقعیت ویژه در قانون اساسی است، اما در عمل به خاطر عدم باوری که به تدریج در نهاد قدرت نسبت به اصل مشورت‌پذیری و دخالت مردم در تعیین سرنوشت خودشان شکل گرفت، این جایگاه مهم به مرور رنگ و بوی اصلی خود را از دست داد و بیشتر درگیر ظاهر شد و پوسته‌ای از آن باقی ماند.
حق‌شناس اظهار کرد: در همین ساختار، نهاد قانونگذاری یا مجلس اساسا بر مبنای یک تصمیم جمعی و رأی اکثریت شکل می‌گیرد و نظم و نسق می‌یابد و لذا بالاترین نهاد مشورتی کشور، مجلس شورای اسلامی است. در این نهاد تخصصی شدن نیز کاملا مورد توجه قرار گرفته و کمیسیون‌های تخصصی در مجلس مسائل را به صورت کارشناسانه مورد بررسی قرار می‌دهند.
عضو شورای شهر تهران عنوان کرد: این روند در خود هیئت دولت نیز وجود دارد و مورد توافق قرار گرفته و آنجا هم مشاهده می‌شود که کابینه به عنوان نهاد اجرایی مسئولیت مشترک دارد و تمام وزرا باید رأی و نظر خود را در کنار هم مطرح کنند تا لایحه و مصوبه‌ای از دولت بگذرد و آنجا هم تصمیمات به صورت فردی نیست و با اینکه رئیس‌جمهور منتخب اکثر مردم است اما تصمیمات به نهاد دولت واگذار می‌شود و رأی اعضای دولت ارجح بر نظر شخصی رئیس‌جمهور است.
سلامت مجلس متضمن سلامت سایر نهادها است
وی یادآور شد: در واقع از منظر تخصص‌‌گرایی، وزرا با تخصص‌های مختلف در سیاست خارجی، صنعت، اقتصاد، حقوق، کشاورزی و ...حضور دارند و از این منظر در جایگاه خودشان حضور دارند، اما متأسفانه برخی دخالت‌های ناروا در این روند ایجاد مشکل می‌کند. اگر اجازه داده شود که مجلس به عنوان مهم‌ترین مرکز قدرت که برخاسته از آراء مردم است براساس یک انتخابات آزاد شکل بگیرد و مردم بتوانند گزینه‌‌های مورد اعتماد خود را با آراء خود انتخاب کنند قطعا این نهاد از سلامت بیشتری برخوردار خواهد شد و یقینا سلامت مجلس متضمن سلامت سایر نهادها خواهد بود.
حق‌شناس ابراز کرد: لذا باید این فرصت و فضا برای نهاد مجلس فراهم شود که بتواند بدون ترس و واهمه و تنها بر مبنای منافع ملی به وظایف خود عمل کند. در عین حال اگر مجلس بخواهد خارج از عرف و قانون عمل کند باید نهاد دیگری بتواند مجلس را کنترل کند که شاید این نهاد می‌تواند دولت باشد. در تمام دنیا هم سازوکاری براین کنترل وجود دارد و هنگامی که بعضا دولت و مجلس با مشکل مواجه می‌شوند انتخابات زودهنگام برگزار می‌شود و در واقع مجددا رأی مردم به عنوان تعیین‌کنده سرنوشت و حل و فصل مسائل در نظر گرفته شده است و این دوگانگی را حل می‌کند.
رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر تهران اظهار کرد: لذا به اعتقاد من باید فضا به سمتی برود که نهادهای تخصص‌گرا در جامعه امکان سخن گفتن صریح و شفاف را داشته باشند و از طرفی موقعیت مناسب برای اظهارنظرهای تخصصی در قانون دیده شده و امکان آن فراهم شود.
نهادهای نخبگانی در کشور از رشد و بالندگی لازم برخوردار نیستند
حق‌شناس درباره اهمیت قاعده‌مند شدن ارتباط میان نخبگان خارج از نهادهای تخصصی رسمی با حاکمیت در راستای پر کردن شکاف میان نخبگان و نهاد قدرت گفت: طبیعتا برای این کار سازوکاری فراهم شود و در این زمینه این ضعف مشاهده می‌شود که نهادهای تخصصی بیرون از نهاد قدرت از توان، رشد و بالندگی لازم برخوردار نیستند. باید این موقعیت برای این نهادها به عنوان مجموعه‌ای از نخبگان، فراهم شود که بتوانند نظرات خود را ارائه کنند و از طرف دیگر نهادها و صاحبان قدرت هم موظف شوند از این نظرات بهره بگیرند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه در کشورهای پیشرفته به اتاق‌های فکر و نهادهای پژوهشی اهمیت بسیاری داده می‌شود، گفت: این اتاق‌های فکر و سازمان‌های پژوهشی به حدی توانمند شده‌اند که دولت‌ها به ویژه در کشورهای توسعه‌یافته نظرات آنها را کاملا محترم شمرده و حتی به نوعی این اتاق‌های فکر راهبری وزارت‌خانه‌ها را بر عهده دارند و تعیین‌کننده خط مشی و استراتژی دولت‌ها در حوزه‌های مختلف مانند اقتصاد، سیاست خارجی، محیط زیست، فرهنگ و ...هستند.
وی در پایان عنوان کرد: در کشورهای پیشرفته، دولت‌ها برخلاف کشورمان آنقدر بزرگ نیستند، در حالی که در کشور ما نهادهای دولتی و سازمان‌هایی که از بودجه دولتی و بیت‌المال ارتزاق می‌کنند آنقدر بزرگ و ناکارآمد شده‌اند که خود به عاملی ضد توسعه تبدیل شده‌اند و همین نشانه عدم ارتباط صحیح میان آنها و نخبگان و اتاق‌های فکر است که قطعا برای رفع این خلأ سازوکار خاصی دیده شود که از نظرات نخبگان نه به صورت پراکنده بلکه به صورت منسجم و سازماندهی شده استفاده کرد.
