فرارو- چند روز از فرمان هسته‌ای رهبر معظم انقلاب می‌گذرد. فرمانی که واکنش‌های فراوانی را در پی داشته است. با این فرمان ایران توپ مذاکرات هسته‌ای را در زمین اروپا انداخت حالا باید آن‌ها تصمیم جدی بگیرند و موضع خود در قبال برجام و ایران روشن کنند.
به گزارش فرارو، رهبر انقلاب دوشنبه هفته گذشته درباره روند مذاکرات ایران و اروپا درباره برجام و اظهارات مقامات اروپایی اظهار کردند: «به نظر می‌آید این دولت‌ها توقع دارند ملت ایران هم تحریم‌ها را تحمل کند، هم از فعالیت‌های هسته‌ای که نیاز قطعی آینده ایران است دست بردارد و هم محدودیت‌های تحمیل شده بر ایران را ادامه دهد، اما آن‌ها بدانند که این خواب آشفته تعبیر نخواهد شد.»
ایشان مسئولان سازمان انرژی هسته‌ای را موظف کردند به سرعت آمادگی‌های لازم را برای رسیدن به ۱۹۰ هزار سو (البته فعلاً در چارچوب برجام) فراهم آورند و مقدمات اجرای مسائلی را که رئیس جمهور دستور داده اند از همین فردا آغاز کنند.
اصطلاح "سو" یا ( SWU) مخفف Separative Work Unit است. واحد "سو" کیلوگرم است و معمولا حجم تولید اورانیم غنی شده (تا یک درصد خلوص معین) را در طول یک سال نشان می‌دهد. مثلا منظور از ظرفیت حدود "شش هزار سو" آن است که صنعت هسته‌ای یک کشور بتواند در یک سال، حدود هزار کیلو اورانیم غنی شده با درصد خلوص چهار درصد تولید کند.
بیانات حضرت آیت الله خامنه‌ای بازتاب گسترده جهانی پیدا کرد و مورد توجه رسانه‌های جهان قرار گرفت.
پس از این فرمان رهبر انقلاب علی اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی روز سه شنبه در نشست خبری حاضر شد و ضمن تاکید بر اینکه تصمیم جدید اتخاذ شده برای بالا بردن ظرفیت غنی‌سازی مفاد توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ را نقض نمی‌کند، از ایجاد زیرساخت‌های لازم برای تولید چند هزار سو اورانیوم غنی‌سازی شده در نطنز خبر داد.
صالحی در عین حال با تصریح بر اینکه طرح در دست اقدام بر خلاف تعهدات انجام شده نیست، تاکید کرد: «ما نگفتیم که سانتریفیوژ جدید مونتاژ می‌کنیم بلکه گفتیم زیرساخت و الزامات را فراهم می‌کنیم و حالا با اقداماتی که انجام خواهیم داد بسیاری از افراد که به ما انتقاد داشتند خواهند دید که ما نه تنها پل‌های پشت سر را خراب نکردیم، بلکه پل‌های بسیاری را پیش روی خود ایجاد می‌کنیم.»
رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در عین حال خاطرنشان کرد که این اقدامات به منزله آن نیست که مذاکرات با طرف‌های اروپایی به شکست منتهی شده است.
صالحی در بخشی دیگر از سخنان خود ضمن اشاره به رونمایی از "واحد اختلاط " که بیستم فروردین به دستور رئیس جمهوری در نطنز از آن بهره برداری شد و نیز ایجاد "مرکز مونتاژ سانتریفیوژ‌های جدید" تاکید کرد: «سازمان انرژی اتمی باید به گونه‌ای عمل می‌کرد که زمان را از دست ندهد، در روند مذاکرات رهبری دائم می‌گفتند به طرف مقابل نمی‌توان اعتماد کرد. اگر بدعهدی کردند و به قبل از برجام برگشتیم جایگاهمان همان جایگاه قبلی نباشد و از این رو سازمان در طول مذاکرات فعالیت‌های زیرساختی وسیعی را در چارچوب پادمانی شروع کرد که اگر در زمان عادی عمل می‌کردیم در چند سال آینده محقق می‌شد.»
ایران همچنین طی نامه‌ای به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، این سازمان را در جریان روند آغاز طرح بالا بردن ظرفیت غنی‌سازی از طریق افزایش تعداد سانتریفیوژ‌ها قرار داده است.
واکنش‌های اروپا و آمریکا فرمان رهبر انقلاب و اقدامات جدید ایران مورد توجه دولت‌های درگیر در پرونده هسته‌ای ایران قرار گرفت.
اروپا و آمریکا واکنش‌هایی به این اظهارات داشتند.
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در واکنش به احتمال احیای میزان غنی‌سازی ایران و حرکت به سمت غنی‌سازی صنعتی، گفت: واشنگتن تأکید دارد که ایران نباید غنی‌سازی داشته باشد.
مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا نیزدر حساب کاربری‌اش در توئیتر به قصد ایران برای افزایش ظرفیت غنی‌سازی واکنش نشان داد.
پمپئو نوشت: «گزارش‌ها درباره قصد ایران برای افزایش ظرفیت غنی‌سازی را تحت نظر داریم. به ایران اجازه نخواهیم داد سلاح اتمی بسازد. ایران از عزم ما آگاه است. این مورد دیگری از اقدام احمقانه ایران برای هدر دادن منابعش است. اینکه تظاهرات‌ها در ایران ادامه دارند نباید مایه شگفتی کسی باشد.»
اما اتحادیه اروپا هم با اعلام این که تصمیم مقامات ایران برای بالابردن ظرفیت غنی سازی اورانیوم را در دست بررسی دارد از تهران خواست به تعهدات خود نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای پایبند بماند.
این اتحادیه اعلام کرد که ارزیابی‌های اولیه اش نشان می‌دهد طرحی که ایران اعلام کرده ناقض توافق اتمی نیست.
مایا کوسیانجیچ، سخنگوی فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، به خبرگزاری فرانسه گفت: "با این حال در این مقطع خیلی حساس، این به ایجاد اعتماد نسبت به ماهیت برنامه اتمی ایران کمکی نمی‌کند. "
فرانسه نیز از اقدام تهران استقبال نکرد.
ژان ایو لودریان وزیر خارجه فرانسه در این مورد گفت که بیانیه تهران در زمینه افرایش ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم در صورت از بین رفتن توافق هسته‌ای، امکان عبور از خط قرمز را ایجاد می‌کند.
او گفت: «از دید من این اقدام مورد استقبال واقع نمی‌شود و نشان‌دهنده خشم تهران است و خطر عبور از خط قرمز وجود دارد، اما در حال حاضر افزایش ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم کاملا در راستای توافق وین است. آنچه اعلام شد کاملا در چارچوب توافق است.».
اما مقامات اسرائیلی واکنش‌های مختلفی به موضوع نشان دادند.
بنیامین نتانیاهونخست‌وزیر رژیم صهیونیستی با ادعای اینکه از این مسئله متعجب نشده، ادعا کرد که ایران همواره به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای بوده تا بتواند این رژیم را نابود کند.
ایسرائیل کاتص وزیر اطلاعات رژیم صهیونیستی با روی آوردن به تهدید ایران، مدعی شد: «اگر ایرانی‌ها همین اکنون تسلیم نشوند و بخواهند غنی‌سازی را از سر بگیرند، رئیس‌جمهور آمریکا و ائتلاف غربی باید بیانیه روشنی به آن‌ها بدهند.»
تاسیسات هسته ای نطنز
فشار به اروپا؟
در همین حال برخی از تحلیلگران اروپایی این تصمیم ایران را نقطه آغازی بر فشار‌های احتمالی تهران بر اروپا جهت مقابله با تحریم‌های واشنگتن توصیف کرده‌اند.
یک منبع اروپایی به خبرگزاری فرانسه گفته است که اعلام سیاست‌های جدید هسته‌ای از سوی مقام‌های ایرانی در واقع نوعی تحت فشار قرار دادن اتحادیه اروپا است برای آنکه این نهاد اروپایی و اعضایش به اجرای تعهداتشان سرعت ببخشند.
اروپایی‌ها به خصوص متعهد هستند که پس از پایان ماه ژوئیه، زمان اجرایی شدن تحریم‌های آمریکا، به خرید نفت از ایران ادامه دهند. این درحالی است که کمیسیون اروپا برای این کار طرح خاصی را در نظر گرفته است. بر اساس این طرح در معاملات نفتی با ایران قرار است یورو جایگزین دلار شود. پرداخت پول برای این نوع معاملات نیز قرار است از جانب بانک مرکزی کشور‌های خریدار صورت گیرد که در این صورت بانک مرکزی ایران دریافت کننده وجه پرداختی خواهد بود.
اتحادیه اروپا سال گذشته میلادی حدود بیست درصد از صادرات نفت ایران را به ارزش نه میلیارد دلار خریداری کرد. به گزارش منابع اروپایی در همین دوره زمانی ارزش صادرات اروپا به ایران حدود ده میلیارد دلار ارزیابی شده است.
دو پیام مهم ایراناما در داخل نیز فرمان رهبر انقلاب و متعاقب آن اقدامات سازمان انرژی اتمی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. رسانه‌های اصولگرا از شرایط جدید استقبال کرده اند. رسانه‌های میانه رو و اصلاح طلب نیز به تحلیل و تفسیر آن پرداخته اند.
روزنامه وطن امروز سخنان رهبر انقلاب را به منزله "آماده باش هسته ای" تفسیر کرده است. مهدی محمدی در یادداشتی در این روزنامه نوشت: «نام راهبرد جدید را می‌توان «استفاده از گزینه اقدامات هسته‌ای برای تنظیم مجدد محاسبات آمریکا و اروپا» در نظر گرفت. ایران اگر خواهان تغییر شرایط است باید اروپا و آمریکا را وادار به «محاسبه مجدد» بکند. اقدامات جدید ایران، فعلا همگی در چارچوب برجام قرار دارد، ولی آغاز آن‌ها نشان‌دهنده وجود برنامه اقدامی در ایران است که متناظر با اقدامات غرب و به میزانی که برجام به سمت نابودی کامل برود، برنامه هسته‌ای ایران را نه به شکل برجامی، بلکه بسیار فراتر از آن احیا خواهد کرد.»
به عقیده تحلیلگر این روزنامه " راهبرد جدید چشم‌انداز خروج ایران از برجام را ایجاد کرده و نیاز غرب به حفظ تعهدات هسته‌ای ایران را گروگان می‌گیرد. اگر این نیاز واقعی باشد -که هست- غرب ناچار اهداف راهبردی خود را تعدیل خواهد کرد و اگر نباشد، برای ایران محرز خواهد شد حفظ تعهدات هسته‌ای اش بی‌معناست. "
این تحلیلگر سیاسی اصولگرا معتقد است که ایران در حال صادر کردن این پیام است که حتی دولت آقای روحانی هم ممکن است استراتژی حفظ برجام به هر قیمت را کنار گذاشته باشد.
اما تحلیلگر روزنامه رسمی دولت "ایران" هم معتقد است سخنان رهبر انقلاب حاوی دو پیام مهم به اروپاست.
رحمان قهرمان پور در این باره معتقد است دستور رهبر معظم انقلاب بیش از آنکه اهمیت فنی داشته باشد، دارای اهمیت سیاسی است.
او معتقد است که اقدام ایران با توجه به تجربه مذاکراتی با اروپا در دهه هشتاد دو پیام مهم برای آن‌ها دارد: «اول اینکه آیا اروپا در انجام توافق با ایران جدی هست و اگر جدی باشد آیا سریع‌تر و در کوتاه‌ترین زمان ممکن می‌تواند به یک توافق مورد قبول برای طرفین برسد؟ دوم اروپایی‌ها روی اختلاف نظر و تفاوت دیدگاه‌ها در داخل ایران حساب باز نکنند، چرا که در موضوع هسته‌ای سیاستی منسجم در پیش است.»
قهرمان پور به نکته‌ای دیگر درباره اقدام اخیر ایران اشاره کرد و نوشت: "برجام بر اساس اصل اقدام متقابل طراحی شده بود. اگر بر اساس این اصل جلو برویم، در شرایطی که امریکا از برجام خارج شده است به نوعی می‌توان گفت: این حق متقابل برای ایران هم وجود دارد. اگر بخواهیم به چنین اقدامی لباس حقوقی بپوشانیم و از منظر حقوقی تحلیل و تفسیر بکنیم، استفاده از این حق متقابل است. در واقع ایران این پیام را می‌دهد که اگر روند فعلی ادامه یابد و از برجام چیزی نماند، ایران هم اقدامات بیشتری را در پیش خواهد گرفت. "
به این ترتیب به نظر می‌رسد نگاه داخلی درباره تصمیم هسته‌ای ایران نگاهی منسجم و هماهنگ است. حالا باید دید که اروپا‌هایی ها چه تصمیمی می‌گیرند. آیا حاضرند شرایط ایران برای ادامه برجام را بپذیرند و یا اینکه روند دیگری را مد نظر دارند. شرکت‌هایی اروپایی اقدامات ناامید کننده‌ای در این راستا انجام داده اند. بسیاری از شرکت‌های بزرگ اعلام کرده اند از ایران خارج خواهند شد، اما مقامات سیاسی و اقتصادی اروپا تلاش می‌کنند که شرایط را برای شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی فراهم کنند. تدبیری که احتمالا ایران را راضی نخواهد کرد. هفته گذشته کارشناسان ایرانی و گروه ۱+۴ مذاکراتی در تهران داشتند، باید دید در ادامه روند مذاکرات به کجا کشیده خواهد شد.
تاسیسات هسته ای نطنز
