سجاد آتشبار*؛ آیا یکی از نزدیک‌ترین دوستان اردوغان می‌تواند نقطه‌ی پایانی بر جاه طلبی‌های سیاسی رئیس جمهور ترکیه بگذارد؟ اعلام برگزاری زودهنگامِ انتخابات ریاست جمهوری و مجلس توسط رجب طیب اردوغان، موجب حیرت بسیاری از ناظران و سیاستمداران ترکیه شد.
این تصمیم در شرایطی اتخاذ شد که عملیات شاخه‌ی زیتون برای تصرف شهر عفرین اخیرا با موققیت به اتمام رسیده، و احساسات ملی‌گرایانه در میان بخش قابل توجهی از افکار عمومی ترکیه به غلیان آمده است. در چنین شرایطی بنظر می‌رسد که اردوغان تصمیم گرفته تا از آورده‌ی سیاسی این رویداد حداکثر استفاده را کرده و این بار با صفت قهرمان ملی به آرای عمومی مراجعه کند.
عنایت به گفتمان سیاسی حاکم در حزب عدالت و توسعه در دو سال اخیر، و اتحاد سیاسی آن با حزب حرکت ملی‌گرا، می‌تواند به درک صحیح تصمیم اخیر اردوغان مدد رساند. در دوره‌ای که بزرگترین شعار اردوغان و حزبش تحقق شعار‌های ناسیونالیستی است، و توفیق نظامی در جبهه‌های جنگ، مورد تاییدِ بخش مهمی از افکار عمومی می‌باشد، شرایط موجود فرصتی طلایی برای برگزاری انتخابات و رجوع به آرای عمومی است.
انتخاباتی که تجربه‌ی رفراندوم اخیر نشان داد که پیروزی در آن به هیچ وجه برای اردوغان آسان نخواهد بود. از طرفی دیگر هیچ تضمینی برای حفظ شرایط موجود سوریه تا سال ۲۰۱۹ وجود ندارد؛ و فرصت اردوغان برای استفاده از کارت سوریه محدود است.
در چنین شرایطی که اردوغان مجددا ابتکار عمل سیاسی را بدست گرفته و به دنبال چیدن میوه‌ی ماجراجویی‌های نظامی خود در منطقه است، زمزمه‌هایی در باب اتحاد مخالفان برای معرفی کاندیدای واحد به گوش می‌رسد. در این میان نام یکی از موسسان حزب عدالت و توسعه بیش از سایر سیاستمداران به گوش می‌رسد. شنیده‌ها حکایت از آن دارد که تحرکاتی از جانب حزب سعادت برای معرفی عبدالله گل بعنوان کاندیدای مشترک بلوک مخالفان در حال انجام است.
این نوشته در پی طرح این مدعا است که عبدالله گل رئیس جمهور پیشین ترکیه، بهترین گزینه در برابر رجب طیب اردوغان برای انتخابات ریاست جمهوری پیش روی این کشور است.
در این راستا ابتدا استراتژی‌های محتمل جایگزین برای انتخابات پیش رو مطرح و مورد بررسی قرار خواهد گرفت؛ و در ادامه استدلال خواهد شد که اگر در انتخابات پیش‌رو رقابت اصلی در میان اردوغان و گل شکل بگیرد، شانس مخالفان برای پیروزی بر اردوغان بسیار بیشتر از سناریو‌های دیگر خواهد بود.
سناریو‌هایی بدون حضور عبدالله گل
در این سناریو‌ها احزاب عمده‌ی اوپوزیسیون هر کدام با کاندیدای خود در انتخابات ریاست جمهوری شرکت خواهند کرد. در اینجا در صورت عدم پیروزی اردوغان در دور اول، انتخابات به دور دوم کشیده خواهد شد؛ و نامزد یکی از احزاب اوپوزیسیون در دور دوم با اردوغان به رقابت خواهد پرداخت.
در سناریوی اول کاندیدای حزب جمهوری خلق، به همراه اردوغان به دور دوم راه خواهند یافت. در چنین شرایطی کاندیدای حزب جمهوری خلق قادر به جلب آرای حامیان حزب خوب (اییی پارتی) و حزب دموکراتیک خلق‌ها خواهد شد. اما احتمال جذب میزان قابل توجهی از آرا پایگاه رای حزب عدالت و توسعه و محافظه کاران ترکیه اندک خواهد بود.
در سناریوی دوم مرال آکشنر کاندیدای حزب خوب به همراه اردوغان به دور دوم انتخابات راه خواهد یافت. در چنین شرایطی آکشنر قادر به کسب رای حامیان حزب جمهوری خلق خواهد بود. او محتملا رای بخش محدودی از طرفداران حزب عدالت و توسعه را نیز کسب خواهد کرد. اما رویکرد ملی‌گرایانه و سابقه‌ی حضور او در حزب حرکت ملی‌گرا، شانس آکشنر برای کسب رای از میان کرد‌ها را کاهش خواهد داد.
موضوع بسیار مهمی که برای انتخابات پیش رو مطرح است، این است که کسب آراء از طرفداران احزاب اوپوزیسیون به تنهایی برای
تسجیل پیروزی بر اردوغان کافی نیست. بلکه کسب میزان قابل توجهی از آرای حامیان سنتی حزب عدالت و توسعه از جانب کاندیدای رقیب اردوغان نیز دارای اهمیت فراوانی است. چرا که محتملا نزدیک به نیمی از آراء در دور دوم انتخابات به سوی کاندیدای اوپوزیسیون سرازیر خواهد شد.
اما آنچه که در این میان می‌تواند سرنوشت انتخابات را تعیین کند میزان آرایی است که کاندیدای مخالفان از اردوگاه محافظه‌کاران به دست خواهد آورد. اگر به ترکیب آراء در میان مخالفان و موافقان اردوغان در رفراندوم اخیر توجه کنیم، متوجه خواهیم شد که حامیان و مخالفان اردوغان هر کدام تقریبا نیمی از کل رای دهندگان را تشکیل داده اند؛ لذا رمز پیروزی مخالفان اردوغان، در کسب رای از سبد رای محافظه کاران و حامیان سنتی اردوغان است.
کاندیداتوری عبدالله گل
اگر در انتخابات پیش رو عبدالله گل بعنوان کاندیدای مشترک احزاب اوپوزیسیون معرفی شود، رقابت اصلی میان او و اردوغان شکل خواهد گرفت. در چنین شرایطی شانس مخالفان اردوغان برای پیروزی در انتخابات بیشتر از سناریو‌های دیگر خواهد بود.
عبدالله گل توانا‌ترین فرد برای کسب رای از حامیان حزب عدالت و توسعه و ایجاد شکاف در صف حامیان اردوغان است. حامیانی که برخی از آن‌ها مدتی است علیرغم نارضایتی از اردوغان و اقدامات او با اکراه به اردوغان رای می‌دهند. دلیل عمده‌ای که برای چنین کاری ذکر می‌شود، عدم وجود جایگزین مناسبی است که برای طبقه محافظه‌کار ترکیه جذاب باشد.
عبدالله گل که از سیاستمداران باسابقه‌ی جریان اسلامی در ترکیه است و سابقه‌ی سال‌ها حضور در جریان دیدگاه ملی به رهبری نجم الدین اربکان را دارد، می‌تواند چنین روندی را تغییر دهد. گل در صورت ورود به انتخابات می‌تواند بعنوان یکی از موسسین حزب عدالت و توسعه، از جایگاه معنوی خویش در میان حامیان حزب عدالت و توسعه استفاده کند؛ و آن‌ها را به ارزش‌ها و آرمان‌های اولیه‌ی حزب که در طول سال‌های اخیر مورد غفلت قرار گرفته دعوت نماید.
در کنار موارد ذکر شده، عبدالله گل می‌تواند از سیاستمداران برجسته و زبردست حزب عدالت و توسعه که در سال‌های اخیر مغضوب اردوغان واقع گشته اند، در تیم خود استفاده کند. افرادی مانند علی باباجان که سهم بسزایی در توفیقات اقتصادی و مدیریتی حکومت‌های حزب عدالت و توسعه از سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۴ داشته اند، از آن جمله اند.
بکارگیری شخصیت‌های سمبلیک و اثرگذار حزب عدالت و توسعه که در پروسه‌ی تاسیس و توفیقات آن نقش پررنگی داشته اند می‌تواند در جذب رای بخشی از طرفداران حزب عدالت و توسعه موثر باشد. چنین رویکردی علاوه بر موارد مذکور، می‌تواند نوید شکل گیری هیئت حاکمه‌ای کارآمد با کارنامه‌ی اقتصادی و مدیریتی قابل قبول را به کلیه‌ی رای دهندگان بدهد.
البته نباید از این نکته غافل شد که گل در صورت کاندیداتوری با معضلاتی برای جلب رای از پایگاه اوپوزیسیون مواجه خواهد شد. بخش عمده‌ی این معضل در پایگاه رای حزب جمهوری خلق قرار دارد. بخشی از رای دهندگان چپ گرا ممکن است به دلیل سابقه‌ی اسلامیِ گل از رای دادن به او امتناع ورزند.
با این حال گل با شعار محوریِ احیای سیستم پارلمانی، می‌تواند مخالفان اردوغان را حول خود بسیج نماید. برقراری حکومت قانون، احیای اصل تفکیک قوا از دیگر شعار‌هایی هستند که می‌تواند در ذیل اصل بنیادی احیای سیستم پارلمانی مطرح گردد. از سوی دیگر او می‌تواند با بهره گیری افرادی مانند بشیر آتالای در تیم خود امید‌ها برای حل مساله‌ی کردی را زنده کند. بشیر آتالای از شخصیت‌های برجسته‌ی حزب عدالت و توسعه است که در سال‌های اخیر به حاشیه رانده شده است. او از معماران پروسه‌ی صلح و گشایش کردی بوده است.
عبدالله گل در صورت پذیرش کاندیداتوری با موانع عمده‌ی دیگری نیز مواجه خواهد شد. او سال‌ها از صحنه‌ی فعالیت سیاسی دور بوده و ارتباط موثری با افکار عمومی نداشته است. با توجه به سلطه‌ی نسبی اردوغان بر عرصه‌ی رسانه‌ای و مطبوعاتی، کار او برای ارتباط با افکار عمومی دشوار خواهد بود.
از جانبی دیگر جنگ روانی دستگاه تبلیغاتی حکومت علیه او، می‌تواند بخش بزرگی از انرژی او را مصروف خود بدارد. با این حال عبدالله گول بواسطه‌ی سرمایه‌ی اجتماعی خود می‌تواند جدی‌ترین رقیب رجب طیب اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو باشد.
سیاست‌های غیریت‌ساز اردوغان در سال‌های اخیر که جامعه‌ی ترکیه را دچار قطب بندی کرده است، ممکن است در نهایت منجر به شکل‌گیری بزرگترین ائتلاف سیاسی این کشور در دهه‌های اخیر گردد. ائتلافی متشکل از طیف گسترده‌ای از گرایشات و ایدئولوژی‌های سیاسی و هویت‌های مختلف اجتماعی.
*دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی
۱۰ فیلم برتر اما استون / بهترین فیلم‌های اما استون که باید ببینید 
چرا بخاری خودرو گرم نمی‌کند؟ / آیا می‌توان در خودرو با بخاری روشن خوابید؟ 
۱۰عادت والدینی که کودکانی با رفتار خوب تربیت می‌کنند 
بهترین زمان تعویض گلدان + از کجا بفهمیم گلدان برای گیاهمان کوچک است؟ 
می‌خواهید بدانید زنی حقیقتاً باوقار است یا نه؟ به این ۸خصلت او نگاه کنید 
چگونه ماشین لباسشویی را جرم گیری کنیم؟ 
