بررسی سیاست‌های ترامپ درباره عراق و سوریه

برای داوری درباره سیاست‌های دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور جدید آمریکا، به‌ویژه در زمینه دو بحران منطقه‌ای یعنی عراق و سوریه، هنوز بسیار زود است، زیرا معمولا بین سخنان و وعده‌های داده‌شده از سوی نامزدهای ریاست‌جمهوری با سیاست‌ها و عملکرد بعدی آنها زمانی که در کاخ سفید مستقر می‌شوند، تفاوت‌های زیادی مشاهده می‌شود.

بخش اعظم این تفاوت‌ها به دو فضای جداگانه قبل از پیروزی و بعد از پیروزی یا تفاوت بین فضای تبلیغاتی رسانه‌ای قبل از انتخابات و فضای واقعی و حساب‌شده بعد از انتخابات مربوط می‌شود. بااین‌حال، از روی برخی اظهارنظرها و طرح دیدگاه‌های نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری، ازجمله دونالد ترامپ می‌توان خطوطی کلی را به این شرح ترسیم کرد:

١- عراق
به‌طورکلی دونالد ترامپ درباره عراق از اساس با سیاست‌های ١٦ساله جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها مخالف بود. او اشغال عراق از سوی آمریکا در دوران جورج دبليو بوش را قبول نداشت و آن را اشتباهی فاحش می‌دانست. ترامپ در گفت‌وگو با لری کینگ، مجری شهیر آمریکایی، گفت: باید واقع‌نگر باشیم.

اولا که حمله به عراق یک اشتباه مهلک بود که بوش مرتکب شد و دوم اینکه حالا که در آن منجلاب‌ گیر کرده بودیم، خروج از آن کشور اشتباه دیگری بود که اوباما مرتکب شد. او در دیدار با طرفداران خود در «اوهایو»، نیز گفت: «صدام‌حسین آدم خوبی نبود. اما چه فرقی می‌کند، او به بهترین وجه تروریست‌ها را نابود می‌کرد. اکنون عراق مبدل به «هاروارد» افراط‌گرایان شده است». ترامپ حتی در برخی از سخنرانی‌هایش رقیب خود هیلاری کلینتون را «عامل به‌وجودآورنده داعش» خطاب کرد و گفت بابت این کار شش میلیارد دلار دریافت کرده است.

او یک‌بار گفت: «هیلاری کلینتون در برابر دریافت پول از آل‌سعود، عراق را به داعش تحویل داد و خاورمیانه را به ویرانی کشاند». این انتقادات ترامپ به طور مشخص به دورانی برمی‌گشت که هیلاری کلینتون در دولت نخست باراک اوباما نقش وزیر خارجه را بر عهده داشت. یکی دیگر از نکات مهمی که ترامپ بارها بر آن تأکید داشت اینکه آمریکا با سیاست‌های غلط خود «عراق را دودستی تحویل ایران داد».

او در آخرین مناظره خود نیز تأکید کرد: «ایران باید به خاطر تقدیم دودستی عراق از سوی آمریکا به آنها، برای واشنگتن نامه تشکر بنویسد. هم‌اکنون عراق به طور کامل تحت نفوذ ایران در آمده است و دلیل آن نیز اشتباهات آمریکا بود». ترامپ درباره وضعیت کنونی عراق نیز در آخرین اظهاراتش گفت: «موصل بالاخره آزاد می‌شود. عراق را داریم به ایران تقدیم می‌کنیم. باید بابت موصل هم از ما تشکر کنند. ایران برنده موصل خواهد بود».

درمجموع دونالد ترامپ با وجود اعتراف به اشتباهات فاحش آمریکا در عراق، بر این باور است هم‌اکنون «عراق دودستی تقدیم ایران شده است». بنابراین اگر او در مقام ریاست‌جمهوری نیز بخواهد این خط‌مشی را دنبال کند، با سیاست‌های آینده ایران در منطقه چالش‌های زیادی خواهد داشت.

بگذریم سیاست‌های اعلام‌شده از سوی ترامپ به‌شدت مورد علاقه کشورهای عرب منطقه است که دل‌خوشی از ایران نداشته و پیوسته در رسانه‌های خود، ایران را به «اشغال» عراق متهم می‌کردند یا فریاد می‌زدند «شیعیان» دارند همه عراق را تصرف می‌کنند. ازاین‌رو می‌توان تصور کرد آمریکای دوران ترامپ به‌ویژه درباره عراق، بیشتر متمایل به کشورهای عرب منطقه بوده و با ایران در زمینه‌های متعدد اصطکاک خواهد داشت، مگر اینکه این اظهارنظرها فقط در حد شعارهای انتخاباتی بوده و ترامپ مقیم کاخ سفید سیاست‌های دیگری را دنبال کند.

٢- سوریه
اما موضع ترامپ درباره سوریه متفاوت از عراق است. او در سخنان خود بارها بر حمله‌نکردن نظامی به سوریه تأکید کرده است؛ امری که هیلاری کلینتون و دولت اوباما نیز بر آن تأکید داشتند و می‌گفتند حاضر نیستند سرباز به سوریه بفرستند. با این حال، در بحران سوریه دولت باراک اوباما سیاستی را دنبال می‌کرد که مبتنی بر حمایت از نیروهای مخالف اسد بود و درمجموع استراتژی «عبور از اسد» را دنبال می‌کرد.

اما این سیاست به‌شدت از نظر دونالد ترامپ مردود بوده و نباید از این پس دنبال شود. او در یک برنامه تلویزیونی شبکه«ام‌اس ان‌بی‌سی» گفت: «حمله نظامی برای سرنگونی دولت سوریه مناسب نیست اما بدون شک می‌توان با انجام عملیات نظامی، گروه تروریستی داعش را در سوریه از بین برد. به نظر من، باید از جنگیدن با (بشار) اسد اجتناب کرد، زیرا او در سوریه همه‌چیز است. آنها ایران را دارند که ما خودمان آن را به یک قدرت تبدیل کردیم. ایران و روسیه از اسد پشتیبانی می‌کنند. بنا بر این، حمله به سوریه جنگ با روسیه و ایران خواهد بود. درحال‌حاضر باید با تروریست‌های داعش بجنگیم که با دولت سوریه درگیر جنگ هستند».

او یک‌بار دیگر نیز در نقد سیاست‌های طرح‌شده از سوی رقیب انتخاباتی‌اش هیلاری کلینتون، گفت: سیاست‌های «هیلاری کلینتون» در قبال سوریه منجر به جنگ جهانی سوم می‌شود، چون امکان درگیری مسلحانه با روسیه مسلح به تسلیحات اتمی وجود دارد. همچنین ترامپ گاه در اظهاراتش از این هم پا فراتر گذاشته و می‌گفت: «سوریه بزرگ‌ترین دشمن آمریکا نیست» یا در جایی دیگر گفت: «اگر ما از گروه‌های مخالف اسد حمایت نمی‌کردیم، اوضاع به این شکل در نمی‌آمد».

ترامپ بارها این نکته را تأکید کرد که «سوریه در اختیار کامل ایران و روسیه است» و بنابراین مدعی شد برای حل این بحران آمریکا چاره‌ای جز همکاری با ایران و روسیه ندارد. به گفته او «بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه و متحدانش روسیه و ایران، تنها مشارکان بالقوه آمریکا در جنگ سوریه برای مقابله با گروه تروریستی داعش هستند».

بنابراین دونالد ترامپ چشم‌انداز یک همکاری استراتژیک بین ایران، روسیه و آمریکا برای حل بحران سوریه می‌دید. اگر این سیاست در دوران حضور او در کاخ سفید هم بخواهد دنبال شود، می‌توان به این نتیجه رسید بحران سوریه در آینده زودتر حل شده و در زیر سایه همکاری‌های غیرمستقیم این سه دولت بشار اسد نیز بقای بیشتری خواهد داشت.

نگرش مثبت ترامپ نسبت به پوتین در روسیه و ژنرال السیسی در مصر و نگرش منفی او به کشورهای حاشيه خلیج‌فارس، از جمله عربستان سعودی نیز می‌تواند این رویکرد را تقویت کند. به عبارتی دیگر، سیاست‌های ترامپ درباره عراق علیه ایران و در زمینه بحران سوریه، همراهی با ایران خواهد بود.