دلخوری‌های 10 ساله کمال تبریزی از تلویزیون

کمال تبریزی پس از گذشت ۱۰ سال از آغاز ساخت سریال «سرزمین کهن»، به گفته خودش رنجیده‌ خاطر است و این سریال دیگر آخرین کارش برای تلویزیون خواهد بود؛ اما در عین حال «سرزمین کهن» را جزو سریال‌هایی می‌داند که بینندگان زیادی به آن اقبال پیدا می‌کنند و قصه آن را دنبال خواهند کرد.

این کارگردان که این روزها بر سر ساخت سریال «سرزمین کهن» است، در گفت‌وگو با ایسنا، اظهارات خود را پس از گذشت 10 سال از آغاز پروژه «سرزمین کهن» و فراز و نشیب‌های آن مطرح کرد.

علت اینکه آدم احساس خستگی می‌کند، به تلویزیون برمی‌گردد
او در پاسخ به این پرسش که آیا در این سال‌ها بخاطر ساخت سریال «سرزمین کهن» احساس خستگی کرده و چگونه ساخت آن را ادامه می‌دهد؟ گفت: حقیقتا علت اینکه آدم احساس خستگی می‌کند به تلویزیون برمی‌گردد و رفتار و برخوردی که تلویزیون با ما داشته، علت این خستگی است؛ وگرنه زمانی که آدم کار می‌کند انرژی می‌گیرد، بویژه نوع کاری که ما می‌کنیم خستگی‌ناپذیر است.

حداقل نوع کار ما به گونه‌ای است که می‌توانیم شرایطی را به وجود بیاوریم که در آن خستگی نباشد. اما نحوه برخورد سازمان در این 10 سال و رفتن و آمدن مدیران مختلف، باعث این مصائب برای ما شد و تمام مشکلاتش گریبان سریال «سرزمین کهن» را گرفت، به همین دلیل هم این سریال یک دهه به طول انجامید.

نمی‌دانیم تلویزیون بالاخره این سریال را می‌خواهد یا نه؟!
این کارگردان در ادامه اظهار کرد: مدیریتِ غلط و نابلدی در مدیریت برای ادامه چند پروژه سنگین باعث می‌شود هم پروژه لطمه بخورد و هم گروه سازنده خسته شوند. می‌خواهم بگویم که شاکله تلویزیون آنقدر به هم ریخته است که وضعیت «ملوک الطوایفی» برایش بوجود آمده است. عده‌ای می‌خواهند سر به تن ما نباشد و عده‌ای هم با ما همکاری می‌کنند. ما هم در این میان گیج شده‌ایم و نمی‌دانیم تلویزیون بالاخره این سریال را می‌خواهد یا نه؟!

کارگردان سریال «سرزمین کهن» با اشاره به حاشیه‌هایی که در برنامه «هفت» پیش آمد و انتقاد به این برنامه موجب توقف موقتی سریال سرزمین کهن شد، به خبرنگار ایسنا گفت: زمانی که در کوران کار و سختی بودیم، درست زمانی که صحنه‌های دشوار را می‌گرفتیم، اتفاق بسیار بدی در برنامه «هفت» افتاد. می‌خواهم بگویم متاسفانه هیچ اتاق فکری در تلویزیون وجود ندارد که از پروژه‌هایش حمایت کند و همینطور باری به هر جهت اتفاقات رخ می‌دهند.

یک عده سراغ پروژه‌هایی که فکر می‌کنند خوب است می‌روند، قرارداداش را می‌بندند در عین اینکه متاسفانه هیچ نظم و برنامه‌ای در سازمان وجود ندارد و همین باعث دلسردی می‌شود.

کمال تبریزی پس از توضیحات بالا و ابراز تاسف از این بابت، ادامه داد: فکر می‌کنم من هم مانند بسیاری دیگر که رفته‌اند، «سرزمین کهن» آخرین کاری باشد که با تلویزیون خواهم داشت. چراکه خیلی از عمر مفید زندگی‌مان باقی نمانده و بهتر است مابقی آن را به جاهایی که بهتر می‌توانیم با یکدیگر تعامل داشته باشیم اختصاص دهیم. واقعا کار کردن با این تلویزیون سخت است. بسیاری از همکاران من زودتر متوجه شدند و رفتند، اما من کمی دیر متوجه شدم؛ البته به خاطر پروژه طولانی «سرزمین کهن» بود.

«سرزمین کهن» و شرایط خوبش در زمان دکتر میرباقری
این کارگردان در بخش دیگری از گفت‌وگویش با ایسنا درباره ساخت مجموعه «سرزمین کهن» که سه دوره از ریاست سازمان صداوسیما را پشت سر گذاشت، و اینکه ساخت این مجموعه در کدام دوران از فضای بازتری بهره برد، گفت: دوران اول، آقای میرباقری در صداوسیما بودند که «سرزمین کهن» تصویب شد، اما پس از آن افراد دیگری آمدند که تقریبا همه‌چیز را در سازمان منهدم کردند تا اینکه دوباره آقای میرباقری بازگشت و وضعیت بار دیگر بهتر شد.

تصورم این است تیمی که بعد از آقای میرباقری به سازمان آمد، به خوبی سازمان را بمب‌گذاری و نقاط مختلف آن را منفجر کرد. بنابراین فکر می‌کنم در دوران قبلی آقای میرباقری شرایط خیلی بهتر بود. یعنی هم شورای طرح‌وبرنامه‌ای وجود داشت که فیلمنامه‌ها در آنجا بررسی می‌شدند و هم برخوردشان خوب بود. البته از زمانی که ایشان برگشته‌اند، دل و دماغ آدم برای اینکه کار کند بیشتر است، اما در مجموع تلویزیون شرایطی ندارد که دیگر مثل گذشته تمایلی برای همکاری وجود داشته باشد.

حتی حالا که دکتر میرباقری حضور دارد؛ با این حال آشکار است که با دست بسته مدیریت می‌کند و مشکلات زیادی برای کار کردن دارد.

این کارگردان سپس با اعتقاد بر اینکه تلویزیون فاصله زیادی با جامعه دارد، توضیح می‌دهد: تلویزیون با اتفاقات روزی که در جامعه ما رخ می‌دهد فاصله زیادی دارد و به همین دلیل شاهد عقب‌ماندگی آن هستیم. همین مساله باعث می‌شود که نتوانیم خیلی کار کنیم؛ چراکه اتفاقاتی که در تلویزیون روی می‌دهد، فاصله نجومی با روش‌هایی که در زندگی مردم بوجود آمده و سبک و سلیقه زندگی آنها دارد.

او با اعتقاد بر اینکه تلویزیون در گذشته منجمد شده است، می‌گوید: تلویزیون در موقعیتی است که هم به گذشته پرافتخاری که داشته نمی‌تواند دست پیدا کند و هم نمی‌تواند شرایط حال حاضرش را درست کند؛ بنابراین فکر می‌کنم من هم مانند خیلی‌های دیگر، ترجیح خواهم داد آخرین کار تلویزیونی‌ام «سرزمین کهن» باشد.

عملکرد ضرغامی در واکنش به حاشیه‌های سریال کمال تبریزی
تبریزی سپس درباره اتفاق و حاشیه‌هایی که در سال‌های گذشته برای «سرزمین کهن» در حین پخش پیش آمد و عملکرد ضرغامی در آن روزها اظهار کرد: به نظر من آقای ضرغامی ضعیف‌ترین عملکرد ممکن را از خود نشان دادند. چراکه با یک مدیریت درست مشکل به راحتی حل می‌شد و واقعا مشکل جدی وجود نداشت و در حدی هم نبود که متوجه سریال باشد. بلکه مسائل سیاسی در جامعه در جریان بود که خود من دقیقا در جریان آن هستم.

حتی با من از طریق غیرمستقیم تماس گرفته شد که «آقا با تو کاری نداریم و دلیل این رفتار آقای ضرغامی و مدیران تلویزیون است»؛ بنابراین طبیعی بود آقای ضرغامی برود و از شگردهای سیاسی استفاده کند. اساسا ما ویژگی‌های رفتار سیاسی را نمی‌توانیم درک کنیم و فقط کار هنری می‌کنیم.

کارگردان «سرزمین کهن» با اشاره به اینکه از طرف سازمان صدا و سیما سپری وجود نداشت که از پروژه‌اش حمایت کند، مطرح کرد: خودِ سازمان هم با توان بیشتری سعی‌ کرد این اتفاق رخ دهد. ما با این فیلمنامه در تقابل مستقیم با سازمان بودیم، یعنی سریالی کار کردیم که با وجود افراد جدیدی که به سازمان آمده بودند، خیلی آن را دوست نداشتند و با آن همراهی نمی‌کردند.

بنابراین وقتی اتفاقی خارج از پروژه سرزمین کهن می‌افتد، طبیعی است که تمایلی برای دفاع از ما ندارند؛ اصلا برخوردشان غیرعقلانی و توأم با ترس بود و نشان از ضعف مدیریت آنها داشت. درحالیکه در گذشته اتفاقات دشوارتر از این در تلویزیون افتاده بود و به راحتی توانسته بودند بحران را حل کنند که مشکل سریال «سرزمین کهن» در مقایسه با آنها بسیار ساده بود،

نسخه‌ی اولیه سرزمین کهن را بدون هیچ حذفیاتی پخش می‌کنیم
کارگردان «سرزمین کهن» درباره حساسیت‌ها و اصلاحاتی که در فیلمنامه سریال «سرزمین کهن» صورت گرفت، اظهار کرد: حساسیت‌هایی که برای این سریال پیش آمد بهانه‌جویانه بود و بخش عمده‌ای از آن به حذفیاتی برمی‌گردد که در فیلمنامه صورت گرفت و باعث شد که این سوءتفاهم‌ها در فیلمنامه بوجود بیاید و حکایت این ضرب‌المثل است که "می‌خواستند ابرویش را درست کنند، چشمش را هم کور کردند."

دقیقا این اتفاق برای سریال «سرزمین کهن» افتاد. یعنی آنقدر فیلمنامه را دستکاری کردند و فشارهای بی‌منطق به سریال وارد شد که دستکاری‌های اعمال شده و حذف صحنه‌هایی که تعیین‌کننده و کلیدی بودند، باعث شد چنین سوءتفاهمی بوجود آید.

او در ادامه تاکید کرد: اکنون می‌خواهند همان نسخه اولیه را بدون هیچگونه حذفیاتی نمایش دهند، یعنی تمام حذفیات به جای خود باز می‌گردد؛ بنابراین پخش این سریال بدون حذفیاتی که در دوره‌های قبل داشتیم شروع می‌شود.

تلویزیون، علت اصلی گریزان شدن بازیگران سریال ما در فاز 3
کمال تبریزی سپس درباره‌ی تغییراتی که درباره بازیگران در فازهای مختلف سریال پیش آمد، گفت: به نظر من بازیگران باید عوض می‌شدند، برای اینکه در فاز اول تمام بازیگران ما تغییر کردند. زمانی که به فاز 2 آمدیم، تمام بازیگران عوض شدند. پس طبیعی است زمانی که از فاز 2 به فاز 3 می‌رویم، دوباره این تغییرات را انجام دهیم.

اساسا تغییر در بازیگران نمایانگر گذشت زمان است؛ بنابراین خوب است که ما این تغییرات را انجام دهیم. با این حال به دلیل طولانی شدن کار هم طبیعی است بازیگران پراکنده شوند. اگرچه وقتی فاز 3 را با فازهای 1 و 2 مقایسه می‌کنیم، می‌بینیم چیزی از دو فاز قبلی کم ندارد. افرادی که اکنون در فاز 3 جمع شده و کار می‌کنند، جزو بهترین‌ها هستند و کارشان را خوب بلدند؛ بنابراین نتیجه را که نگاه می‌کنم می‌بینم فاز 3 با فاز 1 و 2 برابری می‌کند.

تبریزی در عین حال گفت: اگرچه بازیگرانی که خیلی خوب بودند را از دست دست دادیم، اما طبیعی بود و آنها را نباید سرزنش کرد. به عقیده من، حق طبیعی آنها بود که بعد از برخوردی که تلویزیون با این پروژه کرد، از سریال خداحافظی کنند. در واقع علت اصلی گریزان شدن بازیگران  سریال ما در فاز 3، تلویزیون بوده و شاید اگر این سریال  جای دیگری ساخته می‌شد، قطعا این رفتار را نمی کردند. حداقل سیاست درستی برای آن اتخاذ و مشکل حل می‌شد.

منتها چون میان کسانی که برای تلویزیون کار می‌کردند حالت انزجار بوجود آمده، بطور طبیعی حق را به آنها باید داد. اما خوشبختانه اکنون که بیش از 50 درصد فاز 3 را گرفته‌ایم،  صحنه‌های مونتاژ  شده، سر و شکل و جذابیت خودش را دارد.

کارگردان «سرزمین کهن» این سریال را در عین حال با وجود حاشیه‌هایی که برایش پیش آمده جزو سریال‌هایی دانست که بینندگان زیادی به آن اقبال پیدا می‌کنند و قصه را دنبال خواهند کرد.

این کارگردان که در زمان ساخت سریال «سرزمین کهن» دبیر جشن خانه سینما بود، در پاسخ به اینکه در زمانی که دبیر این جشنواره بوده، آیا وقفه‌ای در ساخت سریال ایجاد شد گفت: خیر، چراکه در دبیری جشن، بیشتر کارهای سنگین برعهده مدیرعامل و مدیر اجرایی جشن بود و من در واقع نظارت و مشورت هایی با دوستان داشتم که بتوانیم با هم مشکلات اجرایی جشن را بطور کامل اداره کنیم؛ بنابراین ارتباطی با سرعت و روند کار در «سرزمین کهن» پیدا نکرد.

با توجه به اینکه در طول ماه چهار پنج روز تعطیلی برای عوامل در نظر داشتیم، از تعطیلی‌ها هم به این منظور استفاده می‌شد. در واقع هیچ تداخلی با هم نداشته و ما توانستیم با همکاران‌مان در خانه سینما به خوبی از این مسیر عبور کنیم.

تبریزی در بخش پایانیِ صحبت‌هایش با خبرنگار ایسنا درباره‌ی پایان ساخت این مجموعه و اینکه تا چه زمان به طول خواهد انجامید؟ گفت: امیدوارم تا زمستان امسال حدود بهمن ماه بتوانیم کار را تمام کنیم و احتمالا پخش آن هم از همان زمان آغاز خواهد شد.

فیلمم به جشنوار امسال نمی‌رسد
او در پاسخ به اینکه در فواصل ساخت مجموعه «سرزمین کهن» و در آستانه جشنواره فیلم فجر فیلمی برای ساخت تدارک دیده؟ اظهار کرد: اگر کار «سرزمین کهن» تمام شود، امیدوارم بتوانم فیلمی سینمایی بسازم، که قطعا به جشنواره امسال نخواهد ‌رسید.

ناکامی ابله و توضیحات کمال تبریزی
«ابله» تنها مجموعه‌ای است که کمال تبریزی آن را در شبکه نمایش خانگی تجربه کرده است، این کارگردان درباره ناکامی این مجموعه کفت: «ابله» برای من تجربه خوبی بود، اما برای تهیه‌کنندگان نه، و این قابل پیش‌بینی بود. من حدس‌هایی داشتم که سرمایه‌گذار ممکن است تمایلی برای ادامه کار نداشته باشد، گرچه من خودم نسبت به این سریال احساس خوبی داشتم، ولی به تدریج که جلو رفتیم، دچار مشکلات و اختلاف شدیم و ادامه کار میسر نشد.

تبریزی در پاسخ به اینکه آیا تمایلی برای ساخت مجموعه جدیدی برای شبکه نمایش خانگی دارد؟ گفت: از این پس بیشتر روی سینما متمرکز می‌شوم. اگر بخواهم سریال خوبی بسازم، حتما آن را در شبکه نمایش خانگی اجرا می‌کنم، البته با یک فیلمنامه درست و خوب و جذاب. بنابراین اگر ساخت سریالی اتفاق بیفتد، جایش شبکه نمایش خانگی خواهد بود. گرچه فکر می‌کنم تمرکز اصلی روی سینما و فیلم‌های سینمایی خواهد بود.