فرارو- حذف تحریمها برای ایران خوب است، اما می‌تواند در عین حال مشکل‌زا نیز باشد.
به گزارش فرارو به نقل از اکونومیست،
ایران که تاکنون به شرایط توافق اتمی پایبند بوده، حالا مشغول خارج کردن
سانتریفیوژهای خود از چرخه است. اگرچه این امر برای حکومت ایران تلخ است،
اما تنها راه فرار از تحریمهای اقتصادی بود. خوش‌بینها امیدوارند که اگر
ایران بتواند به صورت آزادتر با جهان خارج تجارت کند، استانداردهای زندگی
در این کشور افزایش خواهد یافت؛ سرمایه‌گذاران نیز چشم طمع به سودهای کلان
دارند. در مناطق مفرح شمال تهران، ایرانی‌هایی که به تازگی از ساحل غربی
آمریکا بازگشته‌اند و مدیران جوان و مشتاق صندوقهای سرمایه‌گذاری خارجی،
هنگام صرف سوشی راههای درآمدزایی را بررسی می‌کند.
هیچکس در پتانسیلی که ایران دارد شک ندارد. این کشور با دارا بودن
تقریباً 80 میلیون نفر جمعت، 17امین بازار پرجمعیت جهان است. این کشور
کشاورزان، خودروسازان و داروسازان باتجربه‌ای دارد و اینها به همراه یک بخش
خدمات کم و بیش پیچیده باعث شده‌اند تا این کشور به نسبت تولیدکنندگان
بزرگ دیگر نظیر عراق و کشورهای حاشیۀ خلیج فارس کمتر به نفت وابسته باشد.
نفتی که این روزها از لحاظ قیمتی افت شدیدی داشته است. برنامۀ دولت برای
رسیدن به رشد اقتصادی 8 درصدی در پنج سال آینده، به نسبت برنامه‌های پنج
سالۀ رقبا، واقع بینانه‌تر است. اقتصاددانان باور دارند که ایران می‌تواند
گذاری را که ترکیه در اواخر دهۀ نود میلادی تجربه کرد را تکرار کنند.
اما لغو تحریمها به خودیِ خود نمی‌تواند این اقتصاد بیمار را
تغییر دهد. محمد خوش‌چهره، استاد دانشگاه تهران و مشاور اقتصادی محمودی
احمدی‌نژاد که حالا به منتقد رییس سابقش تبدیل شده می‌گوید: "مشکلات عمیق
زیربنایی وجود دارد. تحریمها بخشی از آن است؛ با مشکل تاریخی سو مدیریت
مواجه هستیم."
مهمترین مشکلات امروز ایران شامل نرخ تورم دو رقمی، رشد اقتصادی
کند، بهره‌وری پایین و نرخ بیکاری بالای 10.6 درصدی است. وضع بیکاری در
میان زنان، جوانان و شهرنشینان بدتر هم هست. روحانی این مشکلات را از
رییس جمهور قبلی به ارث برده و توانسته تا حدی در اوضاع بهبود ایجاد کند.
انتخاب او به ریاست جمهوری باعث افزایش اعتماد شده و وی به سیاستهای
محافظه‌کارانه‌تر اقتصادی بازگشته است و برای مثال کمتر از محمود
احمدی‌نژاد ولخرجی می‌کند.
نرخ رشد اقتصادی در سال 2014 به رقم 4.3 درصد رسید که به نسبت رشد
منفی 6.6 درصدی در سال 2012، جهشی بزرگ محسوب می‌شود. روحانی از
برنامۀ پوپولیستی مسکن مهر دست برداشت. تورم از حدود 40 درصد به کمی کمتر
از 20 درصد رسیده است. اما اینها همچنان دستاوردهای کوچکی محسوب می‌شوند.
به نظر می‌رسد که به خاطر قیمت پایین نفت، اقتصاد دوباره دچار رکود شود و
بیکاری رو به افزایش است. بخش دولتی چاق و چلۀ کشور باید کوچکتر شود و بخش
خصوصی تشنۀ رهایی است.
ساسان رهنما، تاجر ایرانی که در سال 2005 از آمریکا بازگشته،
می‌گوید که در ایران شرکتهای زیادی وجود دارند که ارزش سرمایه‌گذاری را دارند و به نظرش این چنین شرایطی خوب است. اما، اکثر سرمایه‌گذاران هنوز
در حال بررسی شرایط هستند. آنها گرچه حاضرند مقادیر اندکی در سرمایه‌گذاری
در استارت‌آپهای اینترنتی ایرانی که از ایده‌های موفق خارجی تقلید می‌کنند
سرمایه‌گذاری کنند، اما هنوز حاضر به ساخت کارخانه‌های بزرگ و گران
نیستند. رهنما در کافه بازار، یک اپ استور ایرانی، و دیوار، یک سایت
آگهی‌های طبقه‌بندی شده، سرمایه گذاری کرده است.
دولت به دنبال سرمایه‌گذاری خارجی بیشتر است تا ذخایر ارزهای
معتبر خود را تقویت کند. اما این اصلی‌ترین فایده‌ای نیست که به یک اقتصاد
باز بدون تحریم می‌رسد. یکی از شاغلین در بخش مالی تهران می‌گوید: "کمک
مدیریتی، یادگیری، ارتباط با جهان خارج و بازگشایی اقتصادی، برای ما مهمتر
است."
اما آیا اصلاحات مناسب اتفاق خواهد افتاد؟ کمتر کسی شک دارد که
اصلاح طلبان اقتصادی حکومت به دنبال باز کردن فضای اقتصادی هستند. دولت در
حال کار بر روی نوع جدیدی از قراردادهای نفتی است که فعالان این حوزه
می‌گویند قراردهای جذابی است. اما در سایر حوزه‌ها نظیر هتلداری، اوضاع
مبهم‌تر است.
سعید لیلاز، اقتصاددان می‌گوید: "اقتصاد
ایران از سیاست جداشدنی نیست." برخی اصولگرایان نگرانند که ورود رقبا، کسب و
کارهایشان را که متهم رانت خواری هستند به خطر بیاندازد. در حال حاضر آنها
از طریق ساخت و ساز (به دلیل سهولت در کسب مجوز ساخت برایشان) و قاچاق
کالاهایی که مشمول تحریم هستند، به سادگی سودهای کلان را نصیب خود می‌کنند.
رهنما قبول دارد که پایان تحریمها، برای تجار و فعالان
اقتصادی متوسط ایرانی نیز شمشیری دولبه است. او می‌گوید: "ما باید کیفیت
خود را از همه لحاظ بالا ببریم تا بتوانیم با شرکتهای خارجی رقابت کنیم."
اصلاح طلبان اقتصادی حواسشان هست تا وعده‌های بزرگ ندهند و از عواقبش
می‌ترسند. با این وجود، قیمت پایین نفت، عوارض مثبتی هم می‌تواند برای
ایران داشته باشد. تحلیلگری از تهران می‌گوید: "هر چه قیمت نفت پایین تر
باشد، دولت ضعیفتر می‌شود و بخش خصوص قویتر. من دوست دارم قیمت نفت به
بشکه‌ای 20 دلار برسد."
