جزیره عجایب، ظرفیتی که مغفول ماند

سید جمال هادیان طبائی زواره؛ امسال پیش از نوروز برای دیدن جاذبه‌های گردشگری جزیره تاریخی و زیبای قشم به این جزیره سفر کردم. سفری که بر حسب اتفاق با تغییر مدیر عامل منطقه آزاد همزمان شده بود و تلنگری شد برای اندیشیدن به ظرفیت‌های فراوان اقتصادی،‌ اجتماعی و فرهنگی این سرزمین پهناور که تا کنون مغفول مانده یا کم‌تر بدانها توجه شده است.

جزيره پهناور قشم با مساحتي نزديك به 1500 كيلومتر مربع به عنوان بزرگترین جزیره غیر مستقل زمین(تحت حاکمیت سرزمین مادری) از بسياري از كشورهاي مستقل جهان (از حدود 50 کشور جهان) بزرگتر است.

برای مثال وسعت قشم بیش از دو برابر کشورهایی چون سنگاپور، بحرین و بیش از چهار برابر کشور مالدیو است. اين جزيره زيبا در تنگه استراتژيك هرمز واقع شده و فاصله آبي آن تا بندرعباس 22 كيلومتر و نزديكترين فاصله آبي آن با سرزمين مادر 1.8 كيلومتر در حد فاصل بندر لافت و روستاي پهل (از توابع بندر خمير) است جایی که باید با پلی زیبا با سرزمین مادری پیوند یابد.

سابقه تاريخي قشم به پيش از اسلام مي‌رسد و جمعيتي افزون بر 85 هزار نفر داراست كه در 60 آبادي و شش شهر بزرگ و كوچك (قشم، درگهان، طبل، رمچاه، لافت و رمكان) مستقر هستند.

سواحل زيبا، كوه‌هاي تنديس مانند، هكتارها جنگل شناور در آب دريا، ده‌ها گونه پرنده مهاجر يا ساكن، جزاير كوچك و آب انبارهاي قديمي، غارها و قلعه‌هاي تاريخي، غارهاي نمك، چاه‌های آب شیرین، درخت انجير معابد، خاکهای رنگی و سواحل بسیار زیبا از جمله ديدني‌ها و جاذبه‌های منحصر به فرد این جزيره است. 

سه جزیره هنگام، لارک و هرمز و جزیره بسیار کوچک ناز، هر کدام به عنوان توابع قشم دارای سواحل بسیار زیبا، بکر و دیدنی‌های بومی و تاریخی هستند و برخی از آنها ویژگی‌های منحصر به فرد گردشگری دارند که در هیچ کجای دنیا نظیر آن وجود ندارد. جزیره ناز در شبانه روز یک بار کامل زیر آب فرو می‌رود و دوباره بیرون می‌آید و گردشگران و صیادان را به سوی خود فرا می‌خواند.

خاک‌های رنگی و عجیب لارک و هرمز هر گردشگری را شگفت‌زده می‌کند. رقص دلفین‌ها و ماهی‌های آکواریومی در سواحل نقره‌فام و آب‌های شفاف جزیره هنگام چشمان هر عاشق طبیعتی را خیره می‌کند.  

ده‌ها کیلومتر سواحل کم‌عمق، تمیز و بسیار زیبا و يكي از منحصر به فردترين مجموعه‌هاي مرجاني دنيا در آب‌هاي جزيره قشم واقع شده است. جزر و مد خاص و جاذبه‌های طبیعی و اکوتوریسم این جزیره چنان است که در صورت توسعه با بهترین سواحل دنیا رقابت می‌کند و هر گردشگری را به انتظار روزی که قشم به بزرگترین مرکز گردشگری اسلامی تبدیل شود امیدوار می‌کند.

این ظرفیت‌ها هنوز برای بسیاری از مردم ایران ناآشناست تا جایی که گاهی گردشگران داخلی با هزینه‌های گزاف به نقاط دوردست دنیا سفر می‌کنند تا چند صدمتر ساحل تمیز و آب شفاف ببینند بدون آنکه از ظرفیت‌های بکر سواحل قشم مطلع باشند. اب در کوزه و ما تشنه‌لبان می‌گردیم.

با این همه، بخش عمده‌ای از ظرفیت‌های متعدد بزرگترین جزیره غیرمستقل دنیا(قشم) همچنان مغفول مانده و گویی در طول این سال‌ها کارهای اساسی در این منطقه آزاد معطل مانده است.

در سال ۱۳۶۸ براساس تبصره ۱۹ قانون برنامه اول توسعه به دولت اجازه داده شد که در سه نقطه مرزی کشور شامل کیش، قشم و چابهار اقدام به تاسیس منطقه آزاد تجاری کند.

چگونگی اداره این مناطق در ۷ شهریور ۱۳۷۲ به تایید مجلس شورای اسلامی رسید و در تاریخ ۲۱ شهریور ۱۳۷۲ مورد تایید شورای نگهبان قرار گرفت. با این همه بسیار عجیب می‌نماید جزیره‌ای با این وسعت و صدها زمینه توسعه‌ای و امکان طراحی و اجرای صدها طرح خلاقانه فرهنگی، ‌اقتصادی و گردشگری چگونه در طول 22 سال گذشته که این جزیره به عنوان منطقه آزاد اعلام شده تحول چندانی مشاهده نمی‌شود و سرمایه‌گذاری خلاقانه و هدفمند ـ آن چنان که شایسته است ـ صورت نگرفته است.

البته من به عنوان یک گردشگر علاقه‌مند خیلی هم از بابت این توسعه‌نیافتگی ناراحت نبودم زیرا توسعه عجولانه اقتصادی بدون لحاظ پیوست‌های زیست‌محیطی و تاریخی و فرهنگی معمولاً این ارزش‌ها را نابود می‌کند که البته این غفلت ملی در قشم تاکنون به نفع ارزش‌های زیست محیطی و تاریخی فرهنگی تمام شده است.

جزیره پهناور قشم را بدون تردید می‌توان بهشت سرمایه‌گذاری و توسعه مناطق آزاد به شمار آورد به شرطی که در چارچوب قوانین و ضوابط سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد صاحب برنامه‌ای هدفمند، دقیق و البته مهم‌تر از همه خلاقانه باشد.

چیزی که ظاهراً تا کنون در این منطقه کم‌رنگ بوده است و امیدوارم با تغییر و تحولات مدیریت آغاز شود، هرچند تغییر و تحولات اخیر و نظرها و صحبت‌های مدیرعامل جدید در روزهای نخست نشانی از ایده‌های خلاق و ابتکاری برای توسعه این جزیره و شکوفایی ظرفیت‌های متعدد آن نداشت و نا امیدکننده بود اما به انتظار خواهیم نشست تا این گنجینه ملی درخشش خویش را به جهانیان بنمایاند و منبع تولید ثروت و فرهنگ در خلیج فارس شود. 

البته در برنامه‌های توسعه این منطقه توجه به دو نکته اساسی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. اول اینکه مهم‌ترین داشته‌های این جزیره یکی فضای زیست‌محیطی و بکر آن است که الحمدالله هنوز دچار دست‌خوردگی نشده و دیگری فرهنگ بومی مردم منطقه است که ریشه تاریخی دارد و ارزشمندترین داشته مردمان این خطه به عنوان صاحبان این جزیره به شمار می‌آید.

اجرای هر گونه برنامه توسعه بدون توجه دقیق به این دو گوهر ارزشمند نتیجه معکوس دربرخواهد داشت و از ارزش و اعتبار برنامه‌های توسعه جزیره قشم خواهد کاست.