امتیاز جدید اوباما برای امضای توافق هسته‌ای

* مذاکره‌کنندگان آمریکایی از خواسته اولیه خود در این زمینه که ایران می‌بایست پیش از حصول توافق همه ابعاد فعالیت‌های هسته‌ای خود را آشکار سازد، دست کشیدند.
 
در حالی که مذاکره کنندگان آخرین گفتگوهای خود را برای نهایی سازی توافق بر سر چارچوب توافقنامه نهایی آغاز کرده اند، بسیاری از منابع آگاه از مذاکرات نگران این مسئله هستند که دولت اوباما در نهایت در مقابل خواسته های ایران در زمینه گستره برنامه هسته ای تسلیم شده است.
 
به گفته منابع آگاه از موضع دولت اوباما در گفتگوها، مذاکره کنندگان آمریکایی از خواسته اولیه خود در این زمینه که ایران می بایست پیش از حصول توافق همه ابعاد فعالیت های هسته ای خود را آشکار سازد، دست کشیدند: امتیازی که به گفته کارشناسان اوج تعهد و تلاش اوباما را برای دستیابی به توافق هسته ای با ایران نشان می دهد.
 
تا چندی پیش موضع دولت اوباما در مذاکرات این بود که هرگونه توافق احتمالی، تضمینی برای نظارت بر برنامه هسته ای ایران در آینده خواهد بود و اقدامات لازم برای کسب اطمینان از نظارت موثر صورت خواهد گرفت؛ این مسئله اکنون به یکی از بن بست های اصلی در گفتگوها تبدیل شده است.
 
همزمان با ابراز نگرانی منابع آگاه از موضع دولت اوباما در مورد امتیازاتی که برای ایران در نظر گرفته می شود، گزارش های دیگری نیز منتشر شد که طبق آنها ایران می تواند به فعالیت در تاسیسات زیرزمینی هسته ای ادامه دهد و این در حالی است که پیشتر شک و تردیدهایی در مورد فعالیت های پنهانی ایران در این تاسیسات و ابعاد نظامی احتمالی این فعالیت ها وجود داشت.
 
در نظر گرفتن چنین امتیازی برای ایران در توافق نهایی، این امکان را برای این کشور فراهم می آورد تا به برنامه تسلیحات هسته ای پیشین خود بدون نگرانی از نظارت های بین المللی ادامه دهد؛ چرا که اگر ایران با نظارت های بین المللی مخالفت کند، زیرساخت هسته ای در اختیار خواهد داشت که در مقابل هرگونه حمله ای از سوی نیروهای غربی مقاوم است. (ایران همواره هرگونه تلاش برای دستیابی به تسلیحات هسته ای را رد کرده است.)
 
یک منبع غربی آگاه از مذاکرات که خواست نامش فاش نشود در ارائه گزارشی از گفتگوها تصریح کرد: «یک مرتبه دیگر، آمریکا در مواجهه با سرسختی های ایران، بیش از پیش در مقابل این کشور تسلیم شد و این مرتبه در این راستا، چندین دهه فریب در مورد فعالیت های ایران در زمینه ساخت تسلیحات هسته ای و عدم همکاری های کنونی این کشور با آژانس بین المللی انرژی اتمی نادیده گرفته می شود.»
 
با فشار مضاعف کاخ سفید برای نهایی سازی توافقنامه، دیپلمات های آمریکایی بیش از پیش از خواسته های خود در زمینه لزوم نظارت کامل بر زیرساخت های هسته ای ایران فاصله گرفته اند. منبع آگاه از مذاکرات گفت: «به جای کسب اطمینان از این که ایران برای خلاصی از تحریم ها مجبور باشد به همه سوالات در مورد ابعاد پیشین و کنونی فعالیت های هسته ای خود پاسخ دهد، آمریکا اکنون شرایط ساده تری را برای این کشور در نظر گرفته است. این اشتباهی بزرگ است؛ اگر ما اطلاع دقیقی از فعالیت های پیشین ایران نداشته باشیم که بخواهیم بر مبنای آنها در مورد این کشور قضاوت کنیم، نمی توانیم مطمئن باشیم که در آینده فریبمان ندهند و اگر آنها اکنون و پیش از دریافت پاداش (تعلیق و لغو تحریم ها) مجبور نباشند به ما پاسخی دهند، در آینده نیز نیازی به پاسخ دادن به ما نمی بینند!»
 
به گفته منابع آگاه، آمریکا اکنون تصمیم دارد با ادامه فعالیت در بسیاری از مناقشه آمیز ترین تاسیسات هسته ای ایران موافقت کند. بسیاری از کارشناسان هسته ای همچون دیوید آلبرایت موسس و رئیس موسسه علوم و امنیت بین المللی از این سناریوی احتمالی انتقاد کردند. آلبرایت در ماه نوامبر در جلسه کنگره اعلام کرد: «پیش نیاز هرگونه توافق جامع باید این باشد که آژانس بین المللی انرژی اتمی بداند ایران چه زمانی به دنبال تولید تسلیحات بود، تا کجا پیش رفت، قصد ساخت چه نوعی از تسلیحات را داشت و تلاش های این کشور تا چه اندازه موفقیت آمیز بودند. آژانس بین المللی انرژی اتمی می بایست از پیشینه فعالیت های هسته ای ایران با ابعاد نظامی آگاه باشد.»
 
یک سیاستگذار آگاه از امتیازات ارائه شده به ایران در مذاکرات، تصریح کرد: «با توجه به اهمیت مسئله (نظارت) و مرکزیت آن در گفتگوها، برای دولت اوباما توجیه ارائه امتیازات بیشتر در این زمینه دشوار خواهد بود. دولت اوباما در زمینه اهمیت تایید برنامه هسته ای همه توان خود را به کار گرفته است؛ اما از سوی دیگر، آژانس بدون اینکه از پیشینه فعالیت های ایران آگاهی داشته باشد نمی تواند بگوید ایران به این فعالیت ها پایان داده است یا خیر!»
 
برخی منابع آگاه از شرایط اعلام کردند دولت اوباما با مختومه دانستن سوءسابقه ایران در زمینه ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته ای، به قابلیت ناظران خارجی برای تشخیص و تایید روند کنونی برنامه هسته ای ایران آسیب می زند. این مسئله همچنین تحقق هدف ایجاد گریز هسته ای یک ساله را به خطر می اندازد. از سوی دیگر، در جبهه دیپلماتیک باید گفت اعطای امتیازات بیشتر به ایران در مذاکرات، به ترس و نگرانی متحدان آمریکا از ظهور ایران به عنوان قدرت منطقه ای به مراتب قوی تر از امروز، دامن می زند.