رکوردشکنی تورم پیش‌نگر در سه نگاه

بررسی شاخص تولیدکننده در شهریورماه حاکی از این است که در آخرین ماه تابستان، نرخ‌های تورم تولید با کاهش مواجه بوده‌اند و نرخ ماهانه به کمترین سطح در سال‌جاری، نرخ متوسط سالانه به کمترین سطح در 30 ماه اخیر و نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه سالانه به کمترین سطح پس از اجرای فاز اول هدفمندی رسیده است. با توجه به تخلیه تاخیری تورم تولیدکننده در شاخص اصلی تورم، می‌توان انتظار داشت با تداوم نرخ‌های تورم تولید مربوط به شهریورماه در ماه‌های بعد، تورم مصرفی نیز به روند کاهشی خود تا پایان سال ادامه دهد.

بررسی‌ها از تازه‌ترین گزارش «شاخص بهای تولید‌کننده» نشان می‌دهد که در شهریورماه، بهای تولیدکننده سه رکورد در تورم ماهانه، نقطه‌به‌نقطه و میانگین بر جای گذاشته است.

طبق آماری که به تازگی از سوی بانک مرکزی منتشر شده، تورم ماهانه تولید در شهریورماه به 7/0 درصد رسیده است که کمترین سطح در سال‌جاری بوده است. علاوه‌بر این، تورم نقطه‌به‌نقطه تولید‌کننده، با نرخی معادل 4/15 درصد به کمترین میزان خود در 33 ماهه گذشته رسیده است و به سطحی پیش از مرحله اول اصلاح قیمت‌های انرژی در دی‌ماه 89 بازگشته است. همچنین تورم میانگین تولید‌کننده نیز در شهریورماه به 4/20 درصد رسیده که کمترین مقدار از فروردین 1390 به بعد بوده است. کاهش تورم تولید و بازگشت مقدار آن به قبل از هدفمندی یارانه‌ها (1389) می‌تواند علامت مثبت و آرامش‌بخشی به اقتصاد کشور درخصوص کنترل هزینه‌های تولید و به تبع آن کاهش تورم مصرف‌کننده باشد.

در گزارش‌هاي بانک مرکزي شاخص بهای تولیدکننده (PPI) تصويري از قيمت‌ها و هزينه‌ها در کالاهاي مورد نیاز برای توليد را ارائه مي‌دهد. به‌طور معمول، انتظار مي‌رود تغييرات در شاخص قيمت توليدکننده، با يک وقفه زماني در شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI) منعکس شود. در ادبيات اقتصادي، تغييرات شاخص مصرف‌کننده به‌عنوان «تورم» معرفي مي‌شود، اما مي‌توان در ادبیات ژورنالیستی از تغييرات شاخص توليد‌کننده نيز به‌عنوان «تورم دوم» ياد کرد؛ چراکه ردگيري تغييرات تورم توليدکننده (تورم دوم)، اين قابليت را دارد که به‌صورت پيشنگرانه، روند آينده تورم مصرف‌کننده را مشخص کند؛ بنابراین کاهش تغییرات شاخص تولید‌کننده، می‌تواند در تداوم انتظارات کاهشی در تورم مصرف‌کننده نیز تاثیر گذارد.

 رکورد اول: تورم ماهانه، 6ماه
جدیدترین گزارش از «شاخص بهای تولید‌کننده» بانک مرکزی حاکی از آن است که مقدار این شاخص در شهریورماه سال‌جاری به 1/206 واحد بر اساس سال پایه 90 رسیده است. این شاخص در مردادماه سال‌جاری 7/204 واحد بوده است؛ بنابراین رشد تورم ماهانه بهای تولید‌کننده، (نرخ ماهانه تورم دوم) در شهریورماه معادل 7/0 درصد بوده است. بررسی‌ها حاکی از آن است که رقم 7/0 درصدی در رشد ماهانه شاخص تولید‌کننده در 6 ماه نخست سال‌جاری کمترین میزان بوده است. این موضوع تداوم روند کاهشی در مقدار تورم تولید‌کننده را تصدیق می‌کند. نرخ تورم ماهانه تولید‌کننده در ابتدای سال‌جاری با افزایش قیمت‌های حامل‌های انرژی در جهت واقعی کردن قیمت انرژی، افزایش یافت و رشد هزینه‌های تولید در ماه‌های نخستین را به‌دنبال داشت که در افزایش تورم ماهانه تولید در بهار و رسیدن آن سطوح بالاتر از 2 درصد انعکاس یافت.

طبق آمار بانک مرکزی، نرخ ماهانه تورم تولید در فروردین‌ماه معادل 5/2 درصد و در اردیبهشت‌ماه معادل 7/3 درصد گزارش شده بود. این موضوع باعث شد برخی کارشناسان اقتصادی نسبت به عواقب تغییر قیمت انرژی و تاثیر آن در افزایش تورم مصرفی هشدار دهند، اما آمارها بیانگر این موضوع است که از سطح تورم تولید‌کننده در ماه‌های بعد از آن (خرداد تا شهریورماه سال‌جاری) کاسته شد و تورم ماهانه تولید‌کننده طی این مدت روند نزولی را در پیش گرفته است. طبق آمار مذکور، این روند تدوام داشته و موجب شده تورم ماهانه تولید در شهریورماه به 7/0 درصد برسد که نقطه پایین تورم ماهانه در نیمه نخست سال‌جاری است. بنابراین می‌توان عنوان کرد رشد هزینه‌ها در کالا و خدمات تولیدی به مقدار قبل از تغییر قیمت انرژی در ابتدای سال‌جاری رسیده است. بر اساس آمار منتشر شده در نیمه دوم سال گذشته تورم ماهانه شاخص تولید‌کننده در تمامی ماه‌ها زیر 2 درصد بوده است.

 رکورد دوم: تورم نقطه‌به‌نقطه، 33 ماه
علاوه‌بر کاهش در مقدار تورم ماهانه شاخص تولید‌کننده، از سطح تورم نقطه‌به‌نقطه (تغییر شاخص تولید‌کننده در یک ماه نسبت به مدت مشابه سال قبل) نیز نسبت به ماه گذشته کاسته شده است. آمارهای بانک مرکزی گویای این مطلب است که تورم نقطه‌به‌نقطه در شهریورماه سال‌جاری معادل 4/15 درصد گزارش شده که این مقدار برای مردادماه سال‌جاری 4/16 درصد بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد تورم نقطه‌به‌نقطه شاخص بهای تولید‌کننده از دی ماه سال 89 تا کنون همواره بیشتر از مقدار آن در شهریورماه سال‌جاری بوده است که می‌توان از آن به‌عنوان «رکوردشکنی 33ماهه در تورم نقطه‌به‌نقطه شاخص تولید‌کننده» یاد کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد سطح تغییرات تورم نقطه‌به‌نقطه شاخص بهای تولید‌کننده به سطوح قبل از مرحله نخست هدفمندی یارانه‌ها و تغییر حامل‌های انرژی بازگشته است. علاوه‌بر این، کاهش رشد هزینه‌های تولید در کنار افزایش نرخ ارز، می‌تواند علامت مثبتی برای صادرکنندگان باشد؛ زیرا کاهش هزینه‌های تولید و افزایش نرخ ارز باعث می‌شود قدرت رقابت محصولات داخلی در مقایسه با رقبای خارجی افزایش یابد و به حجم صادرات غیر‌نفتی در کشور افزوده شود.

 رکورد سوم: تورم میانگین، 30 ماه
اما علاوه‌بر رکوردزنی تورم نقطه‌به‌نقطه در شاخص بهای تولید‌کننده، تورم میانگین یا 12ماهه نیز به سطح جدیدی طی ماه‌های گذشته رسیده است. تورم میانگین دارای حافظه 24ماهه است، به این معنی که تورم میانگین، تغییر شاخص تولید‌کننده در 12 ماه منتهی به شهریورماه نسبت به مدت مشابه سال قبل در نظر می‌گیرد. بنابراین نسبت به تورم نقطه‌به‌نقطه و ماهانه تغییرات شاخص را در بازه زمانی بزرگ‌تری مورد بررسی قرار می‌دهد. بر اساس آمار منتشر شده مقدار تورم میانگین تولید‌کننده در شهریورماه معادل 4/20 درصد گزارش شده که این رقم در مردادماه معادل 7/22 درصد بوده است.

بررسی‌ها بیانگر این موضوع است که رقم مذکور، از اردیبهشت سال 90 تاکنون کمترین مقدار بوده است. بنابراین در تورم میانگین شاخص بهای تولید‌کننده نیز یک رکورد 30ماهه مشاهده می‌شود که این موضوع نیز روند کاهشی در تورم تولید‌کننده در ماه‌های گذشته را تایید می‌کند. همچنین در شهریورماه سال‌جاری، تورم میانگین شاخص بهای تولید‌کننده نسبت به بیشترین مقدار خود در مهر ماه 92 (معادل 3/45 درصد) افت 9/24 واحد درصدی را پشت سر گذاشته است که کاهش این مقدار از تورم در بازه کمتر از یک سال قابل توجه به‌نظر می‌رسد.

 دیگر آمارهای بانک مرکزی در بازه زمانی «5ماهه» و «6ماهه» نیز از کاهش تورم و حرکت نزولی آن خبر می‌دهد. بر این اساس رشد شاخص تولید‌کننده 6 ماه نخست سال‌جاری نسبت به دوره مشابه قبل، معادل 3/17 درصد بوده در حالی که رشد شاخص تولید‌کننده در 5 ماه نخست سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل 7/17 درصد بود. این ارقام نشان می‌دهد که با اضافه شدن آمار شاخص تولید‌کننده در شهریورماه از سطح تورم تولید‌کننده کاسته شده است؛ بنابراین با مشاهده تغییرات شاخص بهای تولید در 4 نگاه (ماهانه، نقطه‌به‌نقطه، سالانه و 6ماهه) مشاهده می‌شود در شهریورماه از سطح تورم کالا و خدمات تولید‌کننده کاسته شده که این روند با یک وقفه زمانی به کالا و خدمات مصرفی منتقل می‌شود.