از ژنو تا ژنو؛ گشایش هایی که در راه است

رضا ذبیحی؛ به فاصله چند هفته پس از برگزاری نشست چند جانبه وزیر خارجه ایران با وزرای خارجه ی گروه 5+1 در نیویورک، ژنو ووین میزبان دو رویداد مهم در ارتباط با پرونده هسته ای ایران بودند.

نخستین رویداد نشست اعضای 5+1 با ایران در ژنو برای دست یابی به توافقی است که اتفاقات سالهای اخیر در ارتباط با این موضوع آن را دور از دسترس متصور کرده بود، اما پس برگزاری آن شاهد صدور اولین بیانیه مشترک پس از سالهااز سوی طرفین بود.

رویداد حائز اهمیت دوم برگزاری نشست ایران و آژانس بین المللی اتمی در وین بود که این نشست نیز چون نشست پیشین شاهد صدور اولین بیانیه مشترک پس از حدود دو سال بود.

صدور این بیانیه های مشترک به خودی خود فارغ از دیگر نشانه های مثبتی که در خلال مذاکرات و پیش از آن مشاهده شد، امیدها برای عادی سازی سیر پرونده هسته ای ایران و حل این بحران بین المللی را افزایش داده است و اکنون در آستانه ی برگزاری دومین جلسه مشترک پیش بینی می شود این روال ادامه یافته و در نهایت نتیجه مطلوب را رقم زند.

فارغ از اراده مشترک طرفین که به عنوان اصلی ترین وجه امید دهنده برای رفع منازعه مذکور که در خلال برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل متحد و برگزاری نشست نیویورک نمایان شد، چند ویژگی در نوع برگزاری ژنو یک که به صورتی آگاهانه به خصوص از جانب هیات ایرانی پیگیری شد، متمایز بودن آن و امیدوارانه بودن واقع بینانه ی مسیر آینده را ترسیم کرد.

این ویژگی ها عبارتند از:

- جدی بودن طرفین برای به ثمر رسیدن مذاکرات: سطح برگزاری مذاکرات، چگونگی و شیوه ورود طرفین به موضوعات، موضع گیری های بدور از احساسات و تمرکز بر دغدغه های مشترک از مهمترین جلوه های جدی بودن طرفین جهت برون رفت از این معضل بین المللی است.

- انجام مذاکرات به زبان مشترک: زبان عنصری کلیدی در انجام و پیشبرد مذاکرات است و در اساس دیپلماسی چیزی جز به کارگیری هوشمندانه ی زبان و استفاده هنرمندانه از آن برای بیان مواضع و ایجاد تعاملات سازنده با دیگران نیست. از این منظر اینکه زبانی که طرفین برای گفتگو با یکدیگر اتخاذ می کنند مشترک باشد، در ایجاد و تداوم تعامل میان طرفین بسیار حائز اهمیت است.

زیرا وقتی سخنان طرفین توسط مترجم به یکدیگر منتقل می شود، از امکان انتقال دقیق و شفاف مواضع آنها به یکدیگر کاسته می شود. به همین دلیل در این دور از مذاکرات برای اولین بار تمام مذاکرات به زبان مشترک و به صورت انگلیسی برگزار شد که اثرگذاری مثبت آن از منظری که ذکر شد، قابل مشاهده است.

- مخفی ماندن مفاد مذاکرات: پس از پایان مذاکرات ژنو 1 طرفین اعلام کردند قصد دارند مفاد مذاکرات میان یکدیگر را تا حصول نتیجه مطلوب و مورد نظر از دید عموم و رسانه ها پنهان نگه دارند. موضوعی که همانگونه که وزیر خارجه ایران نیز موکد ساخته است، امری غیرمتداول و نامرسوم در مناسبات بین المللی نیست. دلیل اتخاذ چنین رویکردی نیز مشخص است.

زیرا حصول نتیجه برد-برد برای طرفین منازعه می تواند به منزله باخت برای مخالفین این توافق و از جمله برخی از بازیگران بین المللی مانند اسرائیل و نیز تعدادی از کشورهای منطقه باشد. بنابراین طرفین با هوشمندی به منظور جلوگیری از سنگ اندازی مخالفین مذکور، چنین تدبیری اندیشده اند.

- ورود به جزئیات مرتبط با پرونده هسته ای: فرا رفتن از وجوه کلی و پرهیز از موضع گیری های مبهم گذشته و بدور ماندن در حصار مباحث اولیه و چیدن زمینه برای ورود جز به جز در مورد هر یک از موضوعات مورد مناقشه از دیگر ویژگی های خاص نشست ژنو یک می باشد. مدعایی که صحت آن را می توان بواسطه حصول توافق میان طرفین به منظور اضافه شدن کارشناسان برای ورود جزئی به هر مسئله در دورهای آینده تایید کرد.

اکنون نیز چنانچه روند طی شده از زمان برگزاری نشست ژنو 1 تا به این زمان که نشست ژنو 2 در حال برگزاری است، مورد مداقه قرار گیرد؛ مشاهده می شود اقدامات طرفین به نحوی بوده است که استراتژی های پیش گفته را تقویت و صحه می گذارد.

به عنوان نمونه هر بار که برخی رسانه ها اطلاعاتی را منتشر کردند و مدعی شدند که این اطلاعات مفاد توافق شده میان ایران و گروه 5+1 است، طرفین با انجام مصاحبه هایی متذکر شدند که موارد ذکر شده توسط این رسانه ها تنها گمانه زنی رسانه ای است و به تعهد خود مبنی بر مخفی ماندن مذاکرات پایبند ماندند.

همچنین هرگاه سخنانی از سوی مخالفین رسیدن به این تعامل و یا حتی برخی مقامات دیپلماتیک بیان شد که موضع مشترک را تضعیف می کرد، طرفین سعی کردند با بی اهمیت جلوه دادن آن و یا شفافیت سازی در این خصوص، جدی بودن خویش برای رسیدن به نتیجه نهایی را مورد تاکید قرار دهند.

با توجه به آنچه گذشت انتظار منطقی وجود دارد که طرفین با حفظ موضعی جدیدی که از نیویورک آغاز کرده اند و نیز پیشبرد استراتژی هایی که در ژنو 1 در مورد آن توافق کردند، در ژنو 2 در تعامل نزدیک تری نسبت به یکدیگر برای حل بحران یاد شده قرار گیرند.