با 'روحانی' مذاکره کنید اما محتاطانه!

فرارو- دنیس راس، مشاور سابق باراک اوباما در امور خاورمیانه طی گزارشی برای نیویورک تایمز انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور جدید ایران را عامل به وجود آمدن این حس که امکان های جدیدی در روند مسئله هسته ای ایران شکل خواهد گرفت، دانسته و به مقامات آمریکایی توصیه می کند در صورتی که خواهان تداوم رویکرد دیپلماتیک در پرونده هسته ای ایران هستند، باید پیشنهاد نهایی خود را با ابتکار عمل خود ارائه دهند.

به گزارش سرویس بین الملل فرارو به نقل از نیویورک تایمز، دنیس راس در این گزارش می نویسد: انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور جدید ایران، این حس را ایجاد کرده که امکان های جدیدی در روند مسئله هسته ای ایران به وجود آمده است؛ ما باید واکنش نشان دهیم اما با احتیاط. نظام ایران با درک این مطلب که روحانی مخالف سیاست های جاری کشور که انزوای ایران و تحریم های فاجعه بار را به دنبال داشته، است به وی اجازه داد که پیروز انتخابات ریاست جمهوری شود. اما چندان مشخص نیست که چرا نظام جمهوری اسلامی ایران اجازه شکل گیری چنین نتیجه ای را دادند. در اینجا به چند تئوری ارائه شده در این زمینه اشاره می شود:

نظام جمهوری اسلامی ایران معتقد است که انتخاب روحانی سوپاپ اطمینانی در مقابل نارضایتی گسترده در ایران ایجاد می کند. مقامات عالی ایرانی عقیده دارند روحانی به عنوان رئیس جمهوری اعتدال گرا می تواند توافق بی پایان در مورد برنامه هسته ای ایران را پیگیری کند که کاهش تنش ها و تحریم ها در حال حاضر و زمان برای توسعه تسلیحات هسته ای در آینده را به دنبال خواهد داشت.

به عقیده ایشان روحانی می تواند مذاکراتی را آغاز کند که پوششی برای ادامه برنامه هسته ای ایران خواهد بود. ایران می خواهد رابطه قدرت میان جناح های پیشرو را به تعادل برساند، شکاف ایجاد شده را ترمیم کند و وزنه روحانیت در برابر سپاه پاسداران را متوازن کند. رئیس جمهور منتخب ایران نه تنها خود یک روحانی است بلکه می تواند آشتی دهنده ای باشد که میان تندروها و نیروهای عملگرا پلی ایجاد کند.

با این حال هیچ یک از این مسائل بدین معنا نیست که یک توافق هسته ای صورت خواهد گرفت. حتی اگر روحانی قدرت مذاکره را به دست می گرفت، باید توافقی را نهایی می کرد که مورد پذیرش مقامات علی ایران است. بنابراین هنوز خیلی زود است که در موضع گیری در مقابل روحانی، به کاهش تحریم ها بیاندیشیم.

در عوض باید به خاطر داشته باشیم که شاید فشارهای جهانی بر ایران جهت تغییر روند برنامه هسته ای تهران باعث انتخاب روحانی شده باشد. بنابراین احمقانه است اگر فکر کنیم برداشتن فشارها حالا می تواند فرصتی را ایجاد کند که روحانی اجازه ارائه پیشنهادی که ما نیاز داریم – یک توافقنامه یا یک گام معتبر به سوی یک توافقنامه که بر اساس آن ایران به تعهدات بین المللی خود در مورد مسائل هسته ای پاینبد بماند- را کسب کند. خواست نهایی ما این است که ایران باید آمده تغییر برنامه خود در جهتی شود که راه فرار برای توسعه تسلیحات هسته ای برای تهران باقی نماند.

سوال مهم برای ما این است که حالا که رئیس جمهور جدید ایران خواستار پایان دادن به انزوای این کشور و تحریم های اعمال شده و از سوی دیگر ترمیم زخمی که می گوید میان ایران و آمریکا وجود دارد، است آیا ما باید رویکرد خود در قبال ایران را به دیپلماسی تغییر دهیم.

ما در مذاکرات چند جانبه خود با ایران تاکنون رویکرد اعتمادسازی را در پیش گرفته ایم اما آنها مسیر خود را رفته اند. در واقع در حالیکه طرف ما (آمریکا، روسیه، چین، انگلیس، فرانسه و آلمان) طی چند سال اخیر بدون هیچ نتیجه ای با ایران مذاکره کرده است، طرف ایرانی تعداد سانتریفیوژهای نصب شده برای غنی سازی اورانیوم را به شدت افزایش داده است. ایران در حال حاضر حدود 17 هزار سانتریفیوژ دارد و در ارتقاء آنها به نسل جدیدی از سانتریفیوژها موفق بوده است.

چنین پیشرفت هایی باعث شده فرصت ما برای اطمینان از اینکه ایران قادر نخواهد بود در این میان گریز بزند و در نهایت جهان را در عمل انجام شده برخورداری از توانایی تولید سلاح هسته ای قرار دهد، کاهش بیابد. بنابراین شاید ما برای پیگیری روند دیپلماتیک زمان داشته باشیم اما این زمان چندان زیاد نیست.

ما حال باید به سمت ارائه یک پیشنهاد نهایی که بر نتیجه مورد پذیرش آمریکا متمرکز باشد، حرکت کنیم. و باید این اقدام را عملی کنیم حتی اگر شرکای مذاکره کننده ما- به خصوص روسیه- آماده پذیرش چنین حرکتی نباشند چراکه زمان دارد می گذرد. ما باید یک شانس به روحانی بدهیم اما زمان هم نمی تواند بی انتها باشد.

دیپلماسی اغلب به دو عنصر ساده تقلیل می یابد: از بین بردن هرگونه بهانه ای برای انفعال طرف مقابل و ارائه توضیحات در مورد توافقی که می تواند صورت بگیرد. در مورد نخست، ایرانی ها می گویند نمی دانند که غرب در نهایت چه چیز را می پذیرد. پاسخ این است که ما می توانیم برخورداری ایران از قدرت هسته ای غیرنظامی را بپذیریم اما با محدودیت هایی که تولید تسلیحات هسته ای را دشوار خواهد کرد. پیشنهاد ما باید از نظر بین المللی معتبر باشد: اگر ایران آماده پذیرش آن نبود، مشخص می شود که ایران آماده پذیرش آنچه می خواهد نیست. در واقع اگر ما پیشنهادی معتبر ارائه دهیم که امکان برخورداری از قدرت هسته ای غیرنظامی با محدودیت هایی را به ایران دهد، تهران می تواند وجهه جهانی خود را حفظ کند: آنها می توانند بگویند که این پیشنهاد همانی بوده که همواره به دنبالش بودند و حقوق آنها در این پیشنهاد به رسمیت شناخته شده است.

اینطور نیست که بگوییم چنین پیشنهاد نهایی بدون هیچ ریسکی قابل حصول است. شاید روس ها با این پیشنهاد موافق نباشند. شاید آنها بترسند که این پیشنهاد به معنای پایان دیپلماسی باشد و در صورت تمایل ایران به تولید سلاح هسته ای، تنها گزینه جایگزین استفاده از نیروی نظامی باشد. احتمالا روس ها رویکرد گام به گامی که منجر به تداوم روند دیپلماتیک- حتی بدون هیچ نتیجه ای- شود را ترجیح دهند.

برای اطمینان، اگر ایران آماده تعلیق توسعه بیشتر زیرساخت های هسته ای خود باشد، آنهم در شرایطی که دیپلماسی در جریان است، این امر می تواند رویکردی قابل قبول باشد. اما روحانی امکان چنین تعلیقی را رد کرده و گفته که پیشتر این روش را امتحان کرده است. بنابراین این بار ایران است که تلاش می کند دریچه باز دیپلماسی را ببندد.

شاید روحانی بتواند گشایشی در این مسیر ایجاد کند. اما باید آماده باشیم: این مسیر باید گشایشی برای شفاف سازی آنچه ممکن است و آزمایش نتایج آن باشد، نه مشارکت در مذاکراتی بی انتها به نفع ایران. حفظ رویکرد گام به گام چند جانبه ای که دیگر سودمند نیست یا اجازه دادن به روسیه برای تصمیم گیری در مورد چگونگی ادامه مسیر، نسخه ای نیست که برای تشخیص امکان وجود گشایشی در روند دیپلماسی به ما کمک کند.

دنیس راس در پایان گزارش خود می نویسد: اگر به دنبال موفقیت دیپلماسی هستیم، آمریکا باید حالا دریابد که می تواند و باید طرح ابتکاری خود را ارائه دهد.