یارانه نقدی به چه کسی پرداخت می‌شود؟

یارانه نقدی هر خانوار را، دولت به حساب «پدر» واریز کند یا «مادر»؟ یا اصلا دولت نصف یارانه نقدی را به حساب پدر بریزد و نصف را مادر؟

پیش از پاسخ به این پرسش، خوب است توجه کنیم که متاسفانه وضعیت معیشتی دهک‌های درآمدی پایین کشور به گونه‌ای است که برای حدود 21 درصد از خانوارهای شهرنشین و حدود 54 درصد از خانوارهای روستانشین کشور، درآمدهای غیریارانه‌ای حداکثر دو برابر یارانه نقدی ماهانه است (براساس جدیدترین داده‌های آماری «بودجه خانوار»)؛ یعنی یارانه نقدی بخش بزرگی از درآمد خانوار را تشکیل می‌دهد و اندکی تغییر در جزئیات پرداخت یارانه نقدی، می‌تواند وضعیت معیشتی این خانوارهای آسیب‌پذیر را به شدت تحت تاثیر قرار دهد.

در «پرونده ویژه» پرسش بالا را با سه اقتصاددان در میان گذاشتیم: دکتر جمشید پژویان (ريیس شورای رقابت و مشهورترین اقتصاددان مدافع کلیات طرح هدفمندی)، دکتر زهرا افشاری (استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا) و دکتر کاوه مجلسی (استاد اقتصاد توسعه در دانشگاه «لوند» سوئد).

پاسخ‌های این سه اقتصاددان و ملاحظات آنها در پاسخ‌هایشان، تا حدی متفاوت است.

یک حقوقدان و یک دانشجوی دکترای اقتصاد هم، به این پرسش ما پاسخ داده‌اند. اما در پاسخ به این پرسش، به نظر می‌رسد که ملاحظات متعددی را می‌توان در نظر گرفت؛ از استناد به «اصل حقوقی ناظر به تکلیف پدران در پرداخت نفقه» گرفته تا «ترویج حس بی‌عدالتی به خاطر نادیده گرفتن سهم مادران از درآمد ملی نفت»؛ از بحث پیرامون «وضعیت حدود یک و نیم میلیون خانواده فقیر دارای پدرانی معتاد به مواد مخدر» گرفته تا «مشکلات اجرایی تفکیک حساب یارانه نقدی بین پدران و مادران»، اینکه «بسیاری از زنان در استان‌های محروم کشور، اصلا حساب بانکی ندارند» یا حتی توجه به این مطلب که: «اگر دولت نیمی از یارانه نقدی هر خانوار را به پدر و نیمی را به مادر بپردازد، ممکن است مشکلاتی در خانواده‌های شدیدا پدرسالار مناطق شدیدا توسعه‌نیافته کشور پدید آید».

با در نظر گرفتن همه این ملاحظات، اگرچه تا به امروز مجریان طرح یارانه نقدی ساده‌ترین روش را انتخاب کرده‌اند (یعنی پرداخت کل یارانه نقدی به سرپرست خانوار)، اما شاید منطقی باشد که دولت بعد، در بازاندیشی پیرامون جزئیات پرداخت یارانه نقدی، تصمیم‌گیری در مورد چگونگی تخصیص یارانه نقدی هر خانوار بین پدر و مادر را نیز، مورد بررسی کارشناسی قرار دهد.