قاسم خرمی- کتاب «ایران بین دو انقلاب » نوشته «یرواند آبراهیمیان » یکی از جامع ترین پژوهش‌ها پیرامون تحولات و دگرگونی‌ها به‌ویژه وقوع انقلاب اسلامي‌در ایران است. آبراهیمیان ریشه اصلی دگرگونی‌های جامعه ایران از روی کار آمدن قاجاریه به بعد را در نزاع آشکار و پوشیده قومي‌و طبقاتی جست‌وجو مي‌کند وشکل‌گیری انقلاب اسلامي‌را با نقش طبقه متوسط سنتی (بازرگانان و روحانیون)وجدید (کارمندان و روشنفکران) در ارتباط مي‌داند. به گفته او روی کارآمدن قاجاریه در ایران ناشی از ضعف و تفرقه درجامعه ایران بود. آغا محمد خان به شکل ماهرانه‌ای توانسته بود تعصبات قومي‌آن‌زمان را به نفع خود بسیج کند و در حقیقت امنیت قاجاریه برتفرقه قومي‌در ایران استوار بود.
آبراهیمیان توضیح مي‌دهد که در پهلوی اول و دوم ظهور طبقه متوسط جدید خاصه دیوانسالاران جهت گیری جامعه عشیره‌ای ایران را به سمت اتحاد با غرب تغییر داده بود.به گفته او تا قبل از وقوع کودتای 28مرداد32 شاه جوان حزب توده و مصدق را رقیب جدی خود در جلب و جذب طبقه متوسط مي‌دانست و همین امر منجر به کنار زدن این حزب و نیز مصدق شد. او البته اعتقاد دارد که شکاف میان طبقه متوسط سنتی و مدرن در درون جبهه ملی به تضعیف این گروه بندی حزبی منجر شده بود. به هرحال شاه بعد از کودتا هم تلاش کرد تا این طبقه را از طریق پول نفت و قدرت ساواک در کنار خود نگه دارد اما موفقیتی حاصل نکرد . شاه نتوانست همزمان با توسعه اقتصادی و اجتماعی به نوسازی سیاسی موردعلاقه طبقه متوسط دست بزند در نتیجه پیوند میان حکومت و ساختار اجتماعی آسیب دید و منجر به انقلاب شد.
آبراهیمیان مورخ ایرانی- ارمنی است که درانگلیس تحصیل‌کرده ودر آمریکا سکونت دارد.کتاب او جنبه‌های تاریخی و تحلیلی دارد که هم داده‌های تاریخی و هم تحلیل‌های طبقاتی او مورد نقد واقع شده است. بسیاری از محققان رفتارهای سیاسی مردم ایران را لزوما دارای منشأ طبقاتی نمي‌دانند از این‌رو معتقدند که آبراهیمیان نقش مذهب و اید‌ئولوژی را در تحولات ایران كمرنگ دیده است.با این حال اطلاعاتی که او در باره رابطه حزب توده و طبقه متوسط و نیزاز روشنفکران دارای خاستگاه شهری ارائه مي‌کند بسیار حائز اهمیت است. محور کتاب آبراهیمیان بر نقش بی بدیل طبقه متوسط جدید استواراست.اهمیت این نظریه در اینجاست که بدانیم بیشتر نظریه‌های مارکسیستی و مذهبی پیروزی انقلاب اسلامي‌را حاصل کوشندگی و تحرک طبقات فرودست علیه الیگارشی حاکم مي‌دانستند.
تمام نوشته‌هايی که انقلاب را نتیجه اتحادطبقه متوسط سنتی ومدرن مي‌دانستند تقریبا ملهم از دیدگاههای آبراهیمیان است. رهیافت آبراهیمیان را مي‌توان برای تحلیل پویش سیاسی سال‌های بعد از انقلاب نیز به کاربرد. طبقه متوسط در دوره ریاست‌جمهوري‌هاشمي‌رفسنجانی احیا و در دوره سیدمحمدخاتمي‌تبدیل به نیروی تاثیرگذارسیاسی شد. عمده رویدادهای بعد از دوم خردادسال76 تا کنون به نوعی متاثر از مطالبات طبقه متوسط مدرن یعنی روشنفکران، روزنامه نگاران و دیوانسالاران بوده است. این طبقه هنوز هم فعال است و تقریبا حامل مطالبات دموکراتیک جامعه به حساب مي‌آید.در دوره احمدی نژاد طبقه متوسط تضعیف شده و دولت بیشتر مواقع تلاش کرده تا مطالبات طبقات فرودست را محور خواسته‌های عمومي‌در ایران معرفی کند. این سیاست‌ها که شاخصه اصلی آن پرداخت مستقیم یارانه اقتصادی است توفیقی نداشته و به نظر مي‌رسد هنوز هم این نظریه که توسعه اقتصادی محصول ائتلاف دولت و طبقه متوسط است دارای هوادارانی باشد.
منبع:
روزنامه قانون 
