آیا ترکیه آماده جنگ می شود؟

شعیب بهمن: طی روزهای گذشته، تحرکات نظامی ترکیه در مرزهای سوریه به نحو چشمگیری افزایش یافته است. این اقدامات که در پی به رسمیت شناختن جبه جدید مخالفان دولت سوریه تشدید شده است، حکایت از مرزبندی جدیدی در منطقه دارد. در این بین می توان گمانه‌زنی هایی درباره احتمال اعلام منطقه پرواز ممنون بر قراز خاک سوریه، وقوع جنگ میان ترکیه و سوریه و مداخله نظامی ناتو داشت. از این رو بررسی تحرکات نظامی ترکیه در مرزهای سوریه و همچنین پیامدهای آن بسیار حائز اهمیت است.

تحرکات نظامی ترکیه در مرزهای سوریه
رجب طیب اردوغان به ارتش اختیارساقط کردن جنگنده‌هاوهلی‌کوپترهای سوریه رادرصورت نقض حریم هوایی ترکیه داده است. این تصمیم اردوغان به دنبال افزایش پروازهای جنگنده‌های سوری وهدف قراردادن روستای "رأس العین" وبه پروازدرآمدن هواپیماها درفاصله کمتر از پنج کیلومتراتخاذ شد. همچنین نخست وزیر ترکیه دستور داد که سه روستای مرزی ترکیه ازتوابع منطقه "سوروچ" دراستان "اورفه" ازسکنه خالی شود. مطابق با این تصمیم، فرمانده اننظامی ترکیه‌ای این اختیاررادارندکه بدون کسب اجازه ازفرماندهی عالی نظامی به هرحمله توپخانه‌ای یاموشکی ازسمت سوریه پاسخ دهند. استدلال اردوغان در خصوص صدور چنین دستوری، به مغایرت اقدام دمشق دربه پروازدرآوردن هواپیماهادرفاصله کمترازپنج کیلومتر بامفاد پروتکل امضاشده میان دوکشوردرسال 1971 است که براساس آن،پروازهواپیماها درفاصله کمترازپنج کیلومتربه جز در مواردضروری مانندخاموش کردن آتش،ممنوع است.

از سوی دیگر، اعضای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو توافق کردندکه ترکیه را برای دفاع ازخود دربرابرحملات سوریه به سیستم موشکی پیشرفته پاتریوت مجهزکنند. این سیستم موشکی برای افزایش امنیت حدود 900 کیلومترمرزمشترک این کشور باسوریه به کارگرفته خواهدشد. ترکیه ماه ها بود که از ذکر صریح پذیرش استقرار موشک های پاتریوت ناتو در خاک این کشور خودداری می کرد. این در حالی بود که پیش از این هیاتی متشکل از 30 نفر از اعضای ناتو برای بررسی چگونگی استقرار موشک های پاتریوت در خاک ترکیه به دیاربکر در جنوب شرق این کشور سفر کرده بودند. نباید از یاد برد که پایگاه ناتودردیاربکر،نزدیکترین پایگاه این سازمان به سوریه است و به نظر می رسد چنانچه موشکهای پاتریوت در ترکیه، دراین پایگاه مستقر شوند.

به هر روی در میان اعضای ناتو، فقط آمریکا، هلند و آلمان مجهز به سامانه‌ی دفاع ضدموشکی از نوع PAC3 هستند. این سامانه موشکی که نوع مدرن و پیشرفته "پاتریوت" محسوب می‌شود، قادر به انهدام جنگنده یا موشک‌های مهاجم است. در این بین احتمالا دولت آلمان، با اعزام دست‌کم دو واحد پدافند موشکی از نوع "پاتریوت" و گسیل 170 نفر پرسنل لازم در این عملیات مشترک شرکت خواهد جست. نیروی هوایی آلمان حدود 24 واحد پدافند موشکی از نوع پیشرفته‌ی پاتریوت در اختیار دارد. هر واحد پدافند هوایی حدود 85 خدمه دارد. گفته می‌شود که شمار واحدهای پدافند هوایی آلمان در چارچوب "نیروهای واکنش سریع" (NRF) مخفی نگاه داشته می‌شود. از آنجایی‌که این واحدها اصولاَ سیار هستند، کمتر از 10 روز می‌توان این سامانه دفاع موشکی را به ترکیه منتقل کرد. علاوه بر آلمان، دولت هلند نیز اعلام کرده آماده همه گونه کمکی برای استقرار موشک های پاتریوت در مرز ترکیه - سوریه است.

دورنمای تحولات
استقرار پدافند موشکی ناتو در ترکیه بدین معناست که فرماندهی این پیمان نظامی به نگرانی‌های ترکیه در خصوص تهدیدات هوایی سوریه (از طریق پرتاب موشک یا هواپیماهای جنگنده) پاسخی مثبت داده است. این در حالیست که پیش از این ترکیه در برابر تهدیدات خود از سوی عراق، دو بار چنین پیشنهادی را مطرح کرده بود، اما مورد قبول سایر اعضای ناتو قرار نگرفته بود. بر این اساس استقرار پدافند موشکی ناتو در خاک ترکیه به نوعی تحکیم مواضع آنکارا در قبال بحران سوریه به شمار می‌آید.

در این بین علیرغم آنکه در ظاهر، استقرار سامانه موشکی پاتریوت در ترکیه، منطبق با منشور پیمان ناتو است و خصلتی کاملاَ تدافعی دارد، اما در صورت تهاجم به خاک ترکیه، قطعاَ از این سامانه موشکی استفاده خواهد شد و استقرار آن نباید تنها به عنوان پشتیبانی روانی از ترکیه تلقی شود. همچنین نباید از یاد برد که در درگیری های مرزی میان ترکیه و سوریه، آنکارا تا کنون با آتش توپخانه به حملات سوریه پاسخ داده و از نیروهای زمینی و هواپیماهای جنگنده خود استفاده نکرده است. با این حال تجهیز ترکیه به این سامانه دفاع موشکی می تواند زمینه های استفاده از هواپیماهای جنگنده را نیز ایجاد نماید. زیرا در چنین صورتی ترکیه تا حد زیادی از حملات متقابل ارتش سوریه در امان می ماند.

بر این اساس به نظر می رسد استقرار پدافند موشکی ناتو در ترکیه می تواند به معنای آغاز روند پرواز ممنوع بر فراز خاک سوریه باشد. ظاهرا غرب قصد دارد پس از برگزاری جلسات نمایشی و به رسمیت شناختن اپوزیسیون سوریه، رایزنی هایی را برای ایجاد مناطق پرواز ممنوع در بخش‌هایی از سوریه آغاز نماید. در این بین تجهیز ترکیه به سامانه دفاع موشکی، از الزامات چنین طرحی محسوب می شود تا بدین ترتیب متحد ناتو از حملات احتمالی ارتش سوریه آسیبی نبیند.