سوریه میدان شطرنج قدرت‌های بزرگ و منطقه/تغییر نظام پایان بازی نخواهد بود

فرارو- به نظر می رسد که دیر یا زود و خواه ناخواه نظام سوریه باید جای خود را به نظامی دیگر بدهد. منتهی این اتفاق پایان بازی نخواهد بود و شاید این اتفاق تازه ابتدای یک بازی سیاسی و بازی قدرت در سطح خاورمیانه میان قدرت های بزرگ از یکسو و میان قدرت های متوسطی که در خود منطقه هستند از سوی دیگر باشد.

دکتر علی اصغر زرگر کارشناس مسائل خاورمیانه با بیان مطلب بالا در گفتگو با فرارو ارزیابی خود از بحران سوریه و آینده تحولات در منطقه خاورمیانه را چنین بیان کرد.

•    لرد کرزن که طراح قرارداد 1919 می باشد گفته بود: «زمانی که ما در لندن صحبت از کشورهای خاورمیانه می کنیم مردم لندن یاد داستان های هزار و یک شب و تحولات عجیب و شگفت آوری که در این منطقه رخ می دهد می افتند؛ منتهی نظر من (لرد کرزن) که یک سیاست مدار هستم این است که این قسمت از دنیا همچون میدان شطرنجی است که قدرت های بزرگ برای تسلط بر دنیا با این مهره ها بازی می کنند.»

•    لذا به نظر می رسد کشورهایی که در صحنه خاورمیانه وجود دارند مانند سوریه، عراق و غیره همان صفحه شطرنج بین المللی هستند که قدرت های بزرگ به طرقی می خواهند با این مهره ها بازی کنند و تسلط خود را بر این منطقه حفظ کنند.

•    البته صرف نظر از این بازی بزرگ که در خاورمیانه جریان دارد، به نظر می رسد مردم هم حرف هایی برای گفتن دارند.

•    آینده تحولات را نمی توان پیش بینی کرد؛ اما به نظر می رسد که ارتش سوریه و عوامل امنیتی این کشور از پس مخالفان آنطور که باید و شاید بر نمی آیند. یعنی تسلط کامل بر مسائل اطلاعاتی و نظامی ندارند. لذا روز به روز دامنه مخالفت ها و اعتراضات گسترده تر شده و قدرت آنها بیشتر می شود.

•    علت آن هم این است که بخشی از مرزها از کنترل ارتش و مقامات امنیتی خارج شده است و به نظر می رسد به راحتی سلاح در اختیار مخالفین قرار می گیرد و اطلاعات و یا آنچه که آمریکایی ها سیستم های ارتباطی به آن می گویند به راحتی به مخالفین منتقل می شود.

•    بنابراین در مجموع غربی ها و خصوصا کشورهایی که در منطقه به صورت نیابتی از جانب غرب و آمریکا عمل می کنند مانند ترکیه، عربستان و قطر، عزم خود را جزم کرده اند که رژیم سوریه را سرنگون کنند. این امر هم به نفع آمریکا و اسرائیل است و هم آن بازی که در منطقه جریان دارد.

•    یعنی از یک سو بین ایران و ترکیه آن تفوق طلبی و مبارزه ای که برای هژمونی منطقه ای وجود دارد و از سوی دیگر بین ایران و عربستان برای تفوق طلبی در جهان اسلام که برخی نام مبارزه شیعه و سنی بر آن می گذارند که البته من نام آن را توفق طلبی هژمونیک می گذارم که عربستان و ایران از یک سو و ایران و ترکیه از سوی دیگر درگیر آن هستند. این تفوق طلبی جنبه های اقتصادی، سیاسی، استراتژیک و غیره دارد.

•    در این میان اگر بگوییم نقش ترکیه و عربستان در بحران سوریه نقشی نیابتی است، نقش ایران اورژینال و اصیل است که قصد دارد این تفوق را در جهت مسائل امنیتی، ایدئولوژیکی و غیره کسب کند.

•    بنابراین مشاهده می شود که مبارزه قدرت در سوریه صرفا در کشور سوریه نیست؛ بلکه این مبارزه در سطح خاورمیانه و در سطح بین المللی نیز وجود دارد.

•    با این تفاسیر به نظر می رسد که دیر یا زود و خواه ناخواه نظام سوریه باید جای خود را به نظامی دیگر بدهد. منتهی این اتفاق پایان بازی نخواهد بود و شاید این اتفاق تازه ابتدای یک بازی سیاسی و بازی قدرت در سطح خاورمیانه میان قدرت های بزرگ از یکسو و میان قدرت های متوسطی که در خود منطقه هستند از سوی دیگر باشد.

•    لذا باید گفت عراق از فروپاشی نظام اسد صدمه خواهد دید. ایران نیز تا حدودی به لحاظ عقبه دفاعی در سوریه و لبنان و در کل منطقه ضربه پذیر خواهد شد و از این اتفاق صدمه خواهد دید.

•    به نظر می رسد آینده به نفع بشار اسد نیست. مگر اینکه ایشان بتواند از نظر امنیتی و نظامی قدرت قبلی خود را بدست آورد.

•    اعلام امکان استفاده از سلاح های شیمیایی توسط سوریه در صورت حمله خارجی به این کشور باعث شده است که بهانه ای بدست غرب داده شود و به دنبال این باشند که چین و روسیه را با سیاست های خود همراه سازند.

•    بنابراین من فکر می کنم آینده سوریه نه آینده هرج و مرج بلکه آینده تغییر خواهد بود و اوضاع آبستن تغییراتی می باشد. منتهی همانطور که گفتم این امر پایان کار نخواهد بود.

•    به اعتقاد من عواقب تغییر در سوریه برای منطقه، نسبت به آنچه که در لیبی، تونس و مصر اتفاق افتاد بدتر خواهد بود. علت آن هم این است که سوریه خط مقدم مقاومت در مبارزه با اسرائیل است؛ لذا فرو ریختن این نظام باعث خواهد شد که به راحتی نتوان سوریه را به لحاظ سیاسی جمع و جور کرد و علاوه بر اینها تاثیر بسیار زیادی هم بر روی عراق خواهد داشت و ناآرامی های مرزی را ایجاد خواهد کرد.

•    همچنین موضع ایران خصوصا عقبه استراتژیک و دفاعی ایران جهت حمایت از مقاومت را به مراتب ضعیف می کند.

•    بنابراین در حالی که مثلا تغییر در لیبی خیلی روی ایران و مسائل امنیتی منطقه تاثیرگذار نبود؛ مسائلی که بعد از تغییر در سوریه بوجود خواهد آمد به مراتب هم برای منطقه دردناک تر خواهد بود و هم عواقب وخیم تری برای برخی کشورها در بر خواهد داشت.

•    چون در خاورمیانه عوامل مختلفی دست اندر کار هستند و صرفا ارتش و مسائل نظامی و یا مردم به تنهایی نقش ایفا نمی کنند، این منطقه همیشه آبستن تغییرات شگفت آور است.

•    مثلا در سوریه به جز عوامل داخلی، آمریکا، روسیه، ایران، ترکیه، اسرائیل و دیگر کشورها در حال ایفای نقش هستند. اما با اینکه عوامل و متغیرهای مختلفی در بحران سوریه نقش دارند، به نظر می رسد همه این متغیرها در مسیری حرکت می کنند که رژیم سوریه نمی تواند کنترل کافی بر اوضاع داشته باشد.

•    اگر فردی در موقعیت اسد قرار داشت می توانست همان کاری که مبارک در مصر انجام داد را اجرا کند. البته شاید ایشان هم به همین نتیجه برسد. یعنی از قدرت کناره گیری کند و برای مدتی قدرت را به ارتش واگذار کند.

•    منتهی من اطلاع کافی ندارم که ارتش در سوریه چه وضعیتی دارد. آیا ارتشی که در سوریه است همان قدرت، نظامات و استحکامی که در ارتش مصر وجود داشت را دارا است یا خیر.

•    نظر من این است که اگر اسد با تفویض اختیار به یک شورای نظامی از قدرت کناره گیری کند؛ آن شورای نظامی امکان دارد بتواند بر اساس قدرتی که دارد با مخالفین شروع به مذاکره کند و به این صورت طرح پنج مرحله ای پوتین هم قابل اجرا خواهد شد.

•    اسد با کناره گیری از قدرت و واگذاری آن به یک شخصیت نظامی یا شورای نظامی احتمالا می تواند خود، اطرافیان و یا منافع بلندمدت خود را حفظ کند. اما اینکه ایشان مانند مبارک به دادگاه و محاکمه کشیده نشود، به تضمین اعراب بستگی دارد.

•    مثلا اسد می تواند مدتی به ایران یا یک کشور امن دیگری در خاورمیانه یا غیره برود یا اینکه بر اساس پیشنها اروپایی ها به روسیه برود. در عین حال به نظر می رسد اگر اسد بتواند چنین راه حلی را طراحی کند این امکان وجود دارد که از هرج و مرج و جنگ داخلی هم جلوگیری کند.

•    ولی اگر مقاومت کند آمریکا و غرب و کشورهایی که در منطقه به نیابت از آمریکا عمل می کنند مرزها را به گونه ای غیرقابل کنترل ساخته اند که احتمال دارد دیر یا زود ارتش هم تسلیم شود.