هورالعظیم

مدیرکل مرکز ملی مدیریت منابع آب عراق، کشور همسایه ایران را مقصر این بحران می‌داند. وی می‌گوید: تغذیه اصلی هورالعظیم از سمت ایران است، اما بیش از یک سال است که رودخانه به طور کامل قطع شده است.

تالاب مرزی هورالعظیم با بیش از ۳۰۰ هزار هکتار، آخرین بازمانده تالاب‌های بین النهرین است که یک سوم آن در ایران و دوسوم آن در کشور عراق قرار دارد. بی آبی، بلای جان بخش عراقی هورالعظیم شده و دو ماهی می‌شود که در آتش می‌سوزد و دودش وارد چشم مردم هویزه، دشت آزادگان، خرمشهر، اهواز و برخی شهر‌های دیگر می‌شود. آتش سوزی هورالعظیم ، به حدی رسیده که دیگر نه تنها شهر‌های مرزی بلکه خوزستان در احاطه دود قرار گرفته و ابر‌های سیاه، آسمان اهواز را پوشانده و همه جا هم تیره و تار شده است. عکس‌های این گزارش در روستا‌های شهر رفیع ثبت شده است. شهر مرزی رفیع از توابع شهرستان هویزه، در کنار رودخانه نیسان (از انشعابات کرخه) و حاشیه هورالعظیم قرار دارد.

دود ناشی از آتش‌سوزی در نیزار‌های بخش عراقی تالاب هورالعظیم برخی از شهر‌های استان خوزستان را تحت تاثیر قرار داده است. این دود در شهر‌های هویزه، دشت آزادگان و تاحدودی خرمشهر و اهواز به چشم می‌خورد. شهرستان مرزی هویزه به ویژه شهر رفیع، بیشتر تحت تاثیر این دود قرار گرفته‌اند. به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان، با توجه به خشکسالی گسترده امسال، بیش از ۹۰ درصد مساحت بخش عراقی تالاب هورالعظیم دچار خشکی کامل شده است که به همین دلیل اکنون بیش از ۲۰ هزار هکتار از این بخش دچار حریق شده است.

در روزهای اخیر ویدیوهایی از دود غلیظ در شهر رفیع و آتش سوزی در اطرف دایک مرزی در نزدیکی پاسگاه مرزبانی منتشر شده است.

در پی خشکی بخش عراقی تالاب هورالعظیم چند روزی است این بخش دچار حریق شده است که با کنترل مسیر حرکت دود می‌توان گفت دودی که بخشی از اهواز را فرا گرفته است، ممکن است ناشی از این مساله باشد.

تالاب هورالعظیم بزرگترین تالاب مرزی کشور و تالابی مشترک بین ایران و عراق است که دو سوم مساحت آن در عراق قرار دارد. قسمت ایرانی تالاب از رودخانه کرخه و انشعابات آن تغذیه می‌شود. هورالعظیم سال‌ها است به دلایل مختلف از جمله خشکسالی و جاده سازی شرکت‌های نفتی با کمبود آب دست و پنجه نرم می‌کند. محقق نشدن حقابه خوزستان، باعث بروز مشکلات مختلفی شده است که می‌تواند در آینده چالش‌های بیشتری را برای مردم و محیط زیست ایجاد کند. خشکی تالاب آسیب‌هایی، چون گرد و غبار، از بین رفتن منبع ارتزاق مردم و محروم شدن آن‌ها از صیادی را به همراه داشته و مردم استان و سایر استان‌های همجوار را تحت تاثیر قرار داده است. بر اساس گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان در حال حاضر ۶۳ درصد از تالاب هورالعظیم آب دارد و با توجه به کاهش بارندگی و تنش آبی در بالادست حوضه کرخه، آبی که باید به هورالعظیم برسد جوابگوی نیاز‌های تالاب نیست و در صورت کشاورزی در حوزه کرخه در تابستان پیش رو بحران‌هایی همچون مرگ و میر آبزیان وجود دارد.

باقر موسوی، فعال محیط زیست از کشف 19 شنگ ماکسویل در بقایای هورالعظیم خبر داد. او پیش از این با مشاهده و ثبت تصویر این پستاندار کمیاب برای اولین‌بار و انتشار مقاله در مجلات علمی، باعث شد تا این گونه برای ایران ثبت جهانی شود.

یک جفت پلیکان پس از یک سال طول درمان و بهبود وضعیت روز چهارشنبه توسط فعالان محیط زیست خوزستان در تالاب هورالعظیم رهاسازی شدند. این پلیکان‌ها سال گذشته بر اثر اصابت گلوله ساچمه‌ای یک شکارچی در استان مازندران مجروح شده بودند، توسط یک فعال محیط زیست پیدا شده و زخم‌های آن‌ها مورد مداوا قرار گرفتند. بعد از یک سال پلیکان‌ها به اهواز انتقال یافته و با مجوز سازمان محیط زیست کشور، در تالاب هورالعظیم رهاسازی شدند.

یگان حفاظت تالاب هورالعظیم در فصل بازگیری (مهر تا آذر ماه) با تخریب محل صید شکارچیان غیرمجاز و کشف و ضبط ۱۴ رشته تور زنده گیری پرنده، اقدام به رهاسازی پرندگان گرفتار در دام صیادان کرد. بیشترین صید این منطقه مربوط به پرندگان شکاری همچون بالابان و شاهین اصیل ایرانی است، که با توجه به کاهش سریع جمعیت طی سالیان اخیر در خطر انقراض قرار دارند. یگان حفاظت محیط زیست تالاب هورالعظیم از کمبود نیرو و تجهیزات رنج می‌برد و با وجود وسعت حدود ۱۳۰ هزار هکتاری، تالاب حتی یک پاسگاه حفاظتی هم ندارد.

معصومه ابتکار معاون رئیس جمهوری در امور زنان و خانواده در توئیتی نسبت به اتهام‌های وارد شده به خود مبنی بر کم کاری در هورالعظیم و در نتیجه خشک شدن آن، واکنش نشان داد و نوشت: شرط سازمان حفاظت محیط زیست در سال ۸۴ خشک نکردن تالاب برای توسعه نفت بود، ولی در سال ۸۹ آب را روی هورالعظیم بستند.

شواهد در مورد مشکل کم‌آبی در حوضه رودخانه کرخه، نشان می‌دهد تا حد زیادی این منبع آبی مشاع دچار «تراژدی منابع مشترک» و «مشکل کنش جمعی» شده است.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست در گفتگویی اظهار کرد: هورالعظیم با مجوز شورای عالی امنیت ملی به نفع شرکت نفتی چینی خشک شد.

بیش از سه هفته از تنش آبی در استان خوزستان و به خصوص حمیدیه، سوسنگرد و بستان می‌گذرد که این امر باعث تلف شدن بخشی از دام و احشام همچنین کم‌آبی و بی‌آبی در این مناطق شد. پس از ۲۰ روز از تنش آبی، با رهاسازی آب از سد کرخه آب به رفیع، بستان، سوسنگرد، هورالعظیم و روستا‌های حاشیه رودخانه کرخه رسید. همزمان با رهاسازی آب، نیرو‌های سپاه و ارتش، آب مورد نیاز دام و احشام را تامین می‌کنند. خشکسالی و تنش آبی در ماه‌های اخیر مشکلات زیادی را برای کشاورزان و دامداران این منطقه ایجاد کرد که پس از هفته‌ها بی‌آبی، آب وارد کانال‌های آبیاری این شهر‌ها شد.

به دنبال زنده شدن رودخانه کرخه و رسیدن به قسمت‌های خشک شده هورالعظیم ، انتشار عکس خنده یک کودک در هور مورد توجه شبکه‌های اجتماعی قرار گرفت. کاهش شدید خروجی سد کرخه منجر به خشک شدن قسمت‌های پایین دست رودخانه کرخه و بخش‌های وسیعی از هورالعظیم شده بود و تلف شدن دام‌ها و آبزیان را در پی‌داشت.

کاهش بارندگی و خشکسالی شرایط بسیار سختی را برای تالاب هورالعظیم به وجود آورده است. خشکسالی در «تالاب هورالعظیم » باعث تلف شدن گاومیش‌ها، بزرگترین سرمایه اهالی این منطقه شده است و شرایط بسیار سختی را برای ادامه معیشت در این منطقه به وجود آورده است.

«شبنم قنواتی‌زاده»، مدیرعامل انجمن دیده‌بان جلگه سبز خوزستان، با اشاره به اهمیت تالاب هورالعظیم برای استان و کشور می‌گوید: حیاتی‌بودن هورالعظیم در تمام سال‌های اخیر از طرف فعالان محیط‌زیستی گوشزد شده، اما متأسفانه هیچ گوشی بدهکار حرف‌های ما نبود. این تالاب مانند جنگل آمازون نقش ریه تنفسی کره زمین را دارد.

کاهش بارندگی و در پی آن خشکسالی شرایط بسیار سختی را برای اهالی و ساکنین تالاب هورالعظیم به وجود آورده است. مرگ گونه‌های آبزی، گیاهی و بومی منطقه و به جا ماندن بقایای آن‌ها در رودخانه‌های خشک شده منتهی به هورالعظیم در جای جای این منطقه مشاهده می‌شود. نبود آب و ماهی نه تنها خطر جدی برای پرندگان و جانوران ایجاد می‌کند بلکه صیادان منطقه را بیکار و کشاورزان را نیز خانه‌نشین کرده است.

رود کرخه سومین رود بلند ایران که از کوه‌های زاگرس سرچشمه می‌گیرد پس از طی مسیری نزدیک به ۷۵۵ کیلومتر در جهت جنوب غربی به تالاب هور‌العظیم با مساحتی بالغ بر ۱۲۰ هزار هکتار می‌ریزد. اما بسته شدن منابع آب هورالعظیم در بالادست کرخه، منابع جانوری و گیاهی یکی از بزرگترین تالاب‌های ایران را به خطر انداخته است. فاجعه زیست‌ محیطی زمانی چند برابر می‌شود که نشت فاضلاب شهری و صنعتی در طول این مسیر و پراکندگی ریزگرد‌های سمی با خسارات فراوان به کشاورزی و دامداری مردم محلی همراه خواهد شد.

با رهاسازی آب از سد کرخه و آبگیری ۵۰ درصدی تالاب هورالعظیم ، باعث شده است تا این تالاب از نفس افتاده، جان دوباره به خود بگیرد.

یک محیط‌بان و مستندساز محیط زیست با انتشار این ویدئوی دردناک از تداوم فاجعه محیط زیستی در منطقه هورالعظیم خبر داد. سید باقر موسوی نوشت: هرچند در طول این مدت جانداران بی‌شماری در هورالعظیم از بین رفته‌اند و تقصیر آن برگردن کسانی است که به هر نحوی می توانستند کاری بکنند ولی کاری نکردند و شاید خیال کنند با رها کردن چند قطره آب، از ادامه فاجعه در هورالعظیم جلوگیری شود چنین نیست و هورالعظیم به آب زیادی نیاز دارد. مدیران محترم لطفا موضوع را جدی بگیرند و از بروز یک فاجعه خیلی بزرگ در آینده جلوگیری کنند!