با توجه به اینکه میزان درآمد نفتی دولت در سال ۹۸ بر مبنای صادرات ۱.۵ میلیون بشکهای نفت بر مبنای قیمت هر بشکه نفت ۵۴ دلار تنظیم شده بود، باید گفت صرفا حدود ۳۰ درصد رقم درنظر گرفته شده، محقق شده است. به عبارت دیگر، دولت در محاسبه درآمد نفتی سال ۹۸، دچار حدود ۷۰ درصد بیش برآورد شده است، اتفاقی که تحقق آن کاملا قابل پیش بینی بود.
تحریمهای اقتصادی و روسپیهایی که خود را بازرگان جا زدند!
دست اندرکاران این گروه لابیگری، ماموریتشان در ایران را «یک موفقیت بزرگ» دانستند. چون بعد از این ماموریت، گروه یادشده از یافتههای خود برای منصرف کردن شرکتها و بازرگانان از سرمایهگذاری در ایران استفاده کرد و برای این شرکتها و افراد هشدار فرستاد. امری که دقیقا دولت آمریکا هم آن را انجام داده است.
اما تغییرات و تحولات صنعت انرژی در آمریکا و دیگر کشورهای نفتی مانند عربستان و روسیه، کارایی این محاسبه احتمالی را زیر سوال برد. به نحوی که هم اکنون، به رغم تحریم شدن نفت ایران، سازمان اوپک اجرای توافق کاهش تولید نفت را ادامه میدهد. معنای این کار این است که بازارهای نفت حتی با غیاب نفت ایران، عمیقا از افزایش عرضه نفت رنج میبرند. رنجی که با تداوم افزایش تولید نفت آمریکا در آینده بیشتر خواهد شد.
آدریان دریا نخستین نفتکش ایرانی است که با وجود تحریمهای آمریکا، جلوی دیدگان همه جهان از ایران به سوریه نفت منتقل کرد. اگر این نفتکش به سلامت به ایران برگردد، سابقه مهمی در شکستن دیوار تحریمها خواهد بود.
جنگ اقتصادی فروکش میکند؟
به موجب توافقات چین و ایران، طرف چینی یک سوم پول نفت ایران را به یوان پرداخت میکند و ایران میتواند این پول را به ارزهای دیگر (غیر از دلار) تبدیل کند. یک سوم دیگر پول نفت ایران نیز در قالب کالا به ایران پرداخت میشود. یک سوم آخر هم به شرکتهای چینی که در ایران پروژههای عمرانی انجام میدهند، پرداخت میشود. چینیها قبلا برای خرید نفت ایران تا ۵۰ درصد تخفیف میگرفتند. اما در توافق جدید، نفت ایران به قیمت بازار به چین فروخته خواهد شد.
اروپاییها معتقدند که تداوم صادرات نفت، یکی از مطالبات اصلی ایران است که در برجام هم تضمین شده بود. با این حال، آنان در شرایط کنونی میگویند هند و چین مسئول خرید نفت ایران هستند نه اروپا. زیرا اروپا در حال حاضر مشتری نفت ایران نیست.
آنطور که خبرگزاری رویترز به نقل از منابع اطلاعاتی مختلف اعلام کرده است، هرچند صادرات نفت ایران از ماه جاری میلادی کاهش خواهد یافت، اما متوقف نخواهد شد.
چه اتفاقی برای صادرات نفت ایران در حال رخ دادن است؟
«سه روز از آغاز اجرای تهدید آمریکا مبنی بر توقف کامل صادرات نفت ایران و تنبیه هر کشوری که به این تحریم پایبند نباشد، گذشت. اما نفتکشهای ایران موجهای تنگه هرمز و اقیانوس هند را میشکافند و مانند چند دهه گذشته، بدون هیچ موانعی، به سمت مشتریان در چین، هند، کره جنوبی و ژاپن حرکت میکنند.»
کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و دیگر تولیدکنندگان از این وضعیت استفاده خواهند کرد. عربستان و امارات علنا به جبران نفت ایران تعهد کردهاند که این امر در بیانیه کاخ سفید درباره لغو معافیتهای فروش نفت ایران ذکر شده است.
هم کره جنوبی و هم سایر مشتریان نفت ایران، هیچکدام نگفتهاند که اگر آمریکا معافیتها را تمدید نکند، آیا آنها حاضر خواهند بود به رغم تحریمهای آمریکا از ایران نفت بخرند یا خیر.
طنز تلخ روزگار این است که دیدارهای دو وزیری که برای نجات برجام، شب و روز تلاش کردهاند، خود عاملی شده است برای نابودی آن. ترامپ همزمان با لغو معافیتهای تحریمی، در توئیتی نوشت: «جان کری در حال دادن نصیحت بسیار بدی به ایران است.»
قطع کامل صادرات نفت ایران ، میتواند سیاست صبر استراتژیک را با چالش جدی مواجه کند. چرا که تا پایان ریاست جمهوری ترامپ حدودا دو سال باقی مانده است و ایران باید در این دو سال برای تهیه بودجه سالانه کشور، نفت بفروشد.
در ۲۸ مارس و ۸ آوریل گذشته، هیئتی از کره جنوبی به سرپرستی یون کانگ هیون، معاون وزیر خارجه، به واشنگتن رفت تا با هوک و فرانسیس فانون، دستیار وزیر خارجه آمریکا در امور انرژی، مشورت کند. علاوه بر این، هفته گذشته کانگ کیونگ هوا، وزیر خارجه کره جنوبی، و هونگ نام کی، وزیر دارایی این کشور، به واشنگتن سفر کردند تا درخواست تمدید معافیتهای نفتی ایران را تقدیم کنند.
خمیس، چند روز پیش، در دیدار با روزنامهنگاران سوری، گفته است از شش ماه پیش تاکنون، مصر از عبور نفت صادراتی ایران به سوریه از کانال سوئز ممانعت میکند. به گفته خمیس، تمام تلاشهای دولت سوریه برای متقاعد کردن مقامات مصری به استمرار صادرات نفت ایران به سوریه شکست خورده است.
اگر توافق کاهش تولید اوپک و غیراوپک تمدید شود، قطعا ترامپ شرایط سختتری خواهد داشت. آمریکا به طور همزمان صنایع نفت ایران و ونزوئلا را تحریم کرده است. این دو کشور نقش مهمی در تعادل بازار نفت دارند. سختگیری کاخ سفید بر صنعت نفت ونزوئلا، صفر کردن نفت ایران را سختتر کرده است.
به طور کلی سال ۱۳۹۸، برای دولت و ملت ایران سال سختی خواهد بود. در این سال، امکان وقوع هیچکدام از سناریوها و احتمالات خوب و بد منتفی نیست. حتی اگر ایران و آمریکا در این سال، وارد مذاکرات شوند، احتمال به نتیجه رسیدن مذاکرات و رفع تحریمها و عادیسازی روابط اقتصادی کشور ظرف یک سال، بعید خواهد بود.
زنگهای خطر برای اقتصاد نفتی به صدا درآمد
اقتصاد ایران وابستگی بالایی به نفت دارد. دولت ها طی دهه های گذشته همواره در تلاش برای کاهش میزان وابستگی اقتصاد ایران به نفت بوده اند. در شرایط کنونی حدودا ۳۰ درصد از درآمدهای ارزی ایران را درآمد ناشی از صادرات نفت تشکیل می دهد اما به نظر می رسد این روند چندان قابل تداوم نیست.
پومپئو در کنفرانس سراویک تصریح کرد: «نقش ایران در بازار انرژی جهانی در حال کوچک شدن است... ما قصد داریم صادرات نفت ایران را به صفر برسانیم... ما تحریمها را ادامه میدهیم تا زمانی که ایران مانند سایر کشورها به طور عادی رفتار کند.»
وضعیت بازار نفت تغییر کرده است
ترامپ معافیتهای تحریمی داد که اثر تحریمهای ایران بر بازارهای نفت را کمتر کرد. او سال ۲۰۱۹ را عملا با قطع واردات نفت از ونزوئلا آغاز کرد. به عبارت دیگر، نفت شل کاخ سفید را برای تحریم نه یک کشور بلکه تحریم دو کشور اوپک به طور همزمان جسور کرد.
به نظر میرسد که دولت ترامپ مایل است اعمال تحریمهای جدید بر ایران را به کنگره بسپارد. منابع آمریکایی میگویند کاخ سفید و کنگره برای اعمال تحریمهای اقتصادی جدید علیه ایران در هفتههای آینده در حال همکاری هستند. تحریمهایی که توسط کنگره تصویب میشوند، رفع آنها در آینده ممکن است دشوار باشد.