زاینده رود

بعدازظهر جمعه در حوالی روستای ساحلی چم‌خرم در استان چهارمحال و بختیاری رخ داد. آن روز اعضای خانواده‌ای برای تفریح به ساحل زاینده‌رود رفته بودند که دختربچه ۵ ساله آنها، دور از چشم پدر و مادرش برای بازی به کنار زاینده‌رود رفت و در چشم برهم‌زدنی به داخل آن سقوط کرد.

همزمان با بازگشایی مجدد ۱۰ روزه زاینده‌رود، دو اتاق شاه‌نشین پل خواجو که به بیگلربیگی هم نیز معروف است تا ۱۳ خردادماه هر روز و به‌ صورت محدود پذیرای گردشگران است.

سرعت عمل اکیپ غواص آتش نشانی اصفهان از ایستگاه شماره ۵ باعث نجات سه نفر از غرق شدگان در زاینده رود شد.

چند روزی است که آب در زاینده رود برای پنجمین بار از مهر سال گذشته تا کنون جاری شده است تا کشاورزان بتوانند مزارع و باغ‌های خود را برای کشت غلات و ... آب یاری کنند.

زاینده رود محل اجتماع مردم اصفهان است، مردم وقتی شاد هستند به این رودخانه و این پل‌ها می‌آیند تا جشن بگیرند، وقتی غمگین هستند هم از اینجا آرامش می‌گیرند.

مادی به جوی‌ها و نهر‌هایی گفته می‌شود که برای تقسیم مقداری از آب ‫زاینده‌رود‬⁩ در شهر ⁧‫اصفهان‬⁩ در زمان صفویان توسط شیخ بهایی احداث شد. مادی نیاصرم که طولانی‌ترین و یکی از بزرگ‌ترین مادی‌های اصفهان است از کنار پل مارنان از رود جدا شده و از جنب محله لنبان می‌گذرد به طرف شرق اصفهان جریان می‌یابد. به‌طور کلی از سرچشمه زاینده‌رود تا گاوخونی ۱۵۴ مادی و نهر از این رودخانه جدا می‌شود. مشابه مادی‌های اصفهان را می‌توان در آمستردام و دیگر شهر‌های تاریخی هلند دید که در هلندی با نام خراخت (Gracht) معروفند. در هلند از مادی‌ها برای تقسیم آب، زهکشی و رد کردن آب اضافی استفاده می‌شود. برنامه قایقرانی در مادی نیاسر، زیر نظر هیئت قایقرانی استان اصفهان و با هدف شناسایی یکی از جاذبه‌های گردشگری اصفهان و ترویج رشته قایقرانی برگزار شد. آریا جعفری کاپیتان سابق تیم ملی قایقرانی ایران به همراه برنا موسوی یکی از کنشگران اجتماعی در حوضه زاینده‌رود برای نخستین بار مسیر مادی نیاصرم را با قایق کایاک تک نفره پارو زدند.

از بامداد امروز شنبه، فیلم‌هایی از تغییر رنگ آب رودخانه زاینده رود در محدوده فلاورجان اصفهان منتشر شده که در آن‌ها لکه‌های روغن و کف بر سطح آب مشهود است.

مهران زینلیان با بیان اینکه نشست مشترکی در محل استانداری با حضور مدیران آب‌ منطقه‌ای، جهاد کشاورزی و نماینده صنف کشاورزان برگزار شده، تصریح کرد: بازگشایی آب در همین جلسه مصوب و اجرایی شده است.

زاینده‌رود، رگ حیات اصفهان دوباره خشکیده است و گزارش‌های وزارت نیرو حاکی از آن است که نیمی از سد‌های کشور خالی مانده‌اند. هنوز اولین ماه سال به پایان نرسیده، خبر‌ها از سال سخت آبی روایت می‌کنند.

زاینده رود بزرگترین و پرآب‌ترین رودخانه فلات مرکزی ایران است که از کوه‌های زاگرس مرکزی سرچشمه می‌گیرد. زاینده رود رگ حیاتی و عامل اصلی سرسبزی و حاصلخیزی اصفهان است. حوضه رودخانه زاینده رود ۴۱،۵۰۰ کیلومتر مربع است و جریان آب این رودخانه در مطلوب‌ترین شرایط به ۱٫۲ کیلومتر مکعب در سال یا ۳۸ متر مکعب در ثانیه می‌رسد. این رودخانه که با نام‌های زنده رود، زندک رود، زرین رود، زرن رود، زندرود، زرینه‌رود و زن رود نیز شناخته می‌شود، در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۸۹ به‌عنوان صد و هجدهمین اثر طبیعی در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفت.

یکی از مهترین مقاصد سفر در ایران شهر اصفهان است. علاوه بر جاذبه‌های گردشگری فراوان؛ زاینده رود و پل‌های معروفش انتخاب همیشگی گردشگران بوده است. اینروز‌ها رهاسازی آب در رودخانه زاینده رود جان تازه‌ای به شهر بخشیده و مسافران نوروزی برای تماشای آب در کنار سی و سه پل و پل خواجو حاضر می‌شوند.

نیمی از زیبایی بهار اصفهان به زاینده رود ش بود، نه اینکه حالا که خشکی گریبان زاینده رود را گرفته، از زیبایی نصف جهان کاسته شده است، نه! اما آن زمان که صدای پای آب، از زیر سنگ فرش‌هایی که عابران روی آن قدم میگذاشتند به گوش می‌رسید کجا و حالا که آن همه زیبایی یکباره رخت بربست کجا! اولین بار که رودخانه امیدبخش اصفهان از جوش و خروش افتاد هیچ کس فکرش را هم نمی‌کرد روزی مردم ایران آرزو داشته باشند دوباره حیات و رقص آب در زاینده رود را ببینند. اما انگار خشکی قرار نیست به این سادگی دست از گریبان زاینده رود بردارد. حالا هر روز آوازخوانان حزین برای زنده رود می‌نوازند و می‌خوانند به امید اینکه زنده رود باز هم زنده شود. در این سال‌ها خشکسالی زاینده رود هر بار تیتری تازه برای خبر‌ها شده است متاسفانه آنقدر این ماجرا ادامه یافته که امروز کسی آخرین رقص آب را در زاینده رود به خاطر نمی‌آورد.

زاینده رود حدودا از سال ۱۳۸۶ جریان دائمی خود در کل مسیر را از دست داد و خشک شدن آن در شهر اصفهان باعث مشکلات زیست محیطی و خسارات جبران ناپذیر در حوزه کشاورزی و بیکار شدنِ چندصدهزار ساکنین پایین دست رودخانه و مهاجرت فصلی یا کامل آن‌ها به استان‌های دیگر شد. باز هم انتظار برای دیدن آب در زاینده رود در چشمان مردمان این دیار خانه کرد و ماند. هر بار با باز و بسته شدن این رود حال ناخوشی را با خود به ارمغان می‌آورد. امیدی که نا امید می‌شود. پل‌های تاریخی در حال مرگ، نگاه پر حسرت کشاورزان، حال ناخوش مردم، نابودی گونه‌های پرندگان مهاجر و نگاه منتظر آینده اتفاقی تلخ و تراژدی تکراری این روز‌های اصفهان است. این تصاویر حاصل دو بار باز و بسته شدن آب زاینده رود است.

انعکاس آب، انعکاس زندگی در زاینده رود است و این روز‌ها جریان آب در زاینده رود کم کم به ساعات پایانی نزدیک می‌شود و این انعکاس در حال خشک شدن است. زاینده رود بزرگترین و پرآب‌ترین رودخانه فلات مرکزی ایران است که از کوه‌های زاگرس مرکزی سرچشمه می‌گیرد و در کویر مرکزی ایران به‌سمت شرق پیش می‌رود تا در نهایت به تالاب گاوخونی برسد. این رودخانه با ۳۶۰ کیلومتر طول از استان‌های چهارمحال و بختیاری، لرستان، اصفهان، یزد و شهرستان‌های کوهرنگ، فارسان، بن، سامان، چادگان، لنجان، اصفهان، فلاورجان، خمینی شهر و مبارکه عبور می‌کند.

آب سد زاینده رود ۱۰ صبح روز سه‌شنبه ۱۲ بهمن ماه به منظور توزیع نوبت اول آب برای کشت پاییزه دوم کشاورزان شرق اصفهان به مدت ۱۲ روز رها سازی شد و طبق برنامه در ۲۴ بهمن این آب بسته شد. رودخانه زاینده‌رود به طول افزون بر ۴۵۰ کیلومتر بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران به شمار می‌رود. در این گزارش نگاهی به ۱۲ روزی که آب در زاینده رود جریان داشت کرده‌ایم. در این میان شور و حال کودکان وصف ناپذیر است.

دریچه‌های سد زاینده‌رود که صبح روز ۱۲ بهمن‌ماه برای نوبت اول کشت کشاورزان شرق اصفهان باز شده بود، با اتمام این دوره کشت و با توجه به تصمیم قبلی کارگروه سازگاری با کم‌آبی، ساعت ۱۰ صبح امروز یکشنبه ۲۴ بهمن‌ماه بسته شد. باز شدن زاینده‌رود خوشحالی مردم اصفهان را به همراه داشت، خوشحالی که فقط ۱۲ روز به طول انجامید.

با رسیدن فصول سرد سال، زاینده رود اصفهان بار دیگر مامن پرندگان مهاجر شده است و در هر گوشه‌ای از رودخانه میتوان پرندگان را مشاهده نمود.

پرندگان مهاجر پس از بازگشایی زاینده رود بر فراز این رودخانه بازگشتند و مهمان مردم اصفهان شدند. دریچه‌های سد زاینده رود از بامداد ۱۲ بهمن به مدت ۱۲ روز برای تامین آب مورد نیاز کشت پائیزه دوم کشاورزان شرق اصفهان بازگشایی شده است.

زاینده رود پس از ماه‌ها خشکی شامگاه چهارشنبه دوباره جان موقتی گرفت، دریچه‌های سد زاینده رود روز ۱۲ بهمن جهت تامین آب کشاورزان شرق و غرب اصفهان به صورت موقت به مدت ۱۲ روز باز شد.

رودخانه زاینده رود اصفهان در ۱۶ ماه گذشته تنها یک مرتبه به مدت ۱۰ روز در تیرماه سال جاری برای آبیاری باغات کشاورزی شرق جریان یافت.