بر اساس سناریوهای مختلف، سطح آب دریای خزر تا پایان قرن حاضر ۹ تا ۱۸ متر پایین خواهد آمد. سطح دریای خزر به صورت فزایندهای پایینتر میآید و شتاب کاهش آب در حال افزایش است. با توجه به اینکه آبهای بخش روسیه و ترکمنستان خزر، کم عمق است، با افت ۹ متری آب، حدود ۲۴ درصد از مساحت سطح خزر کوچک خواهد شد و اگر ۱۸ متر آب افت کند، ۳۴ درصد از سطح این دریاچه خشک خواهد شد!
با افت ۹متری آب، حدود ۲۴درصد از مساحت سطح خزر کوچک خواهد شد؛ معاون سازمان حفاظت محیط زیست دراینباره گفت: کاهش تراز آب دریای خزر در سواحل شمالی خزر بهویژه روسیه و قزاقستان بهدلیل شیب ملایم و عمق کم آبهای ساحلی، تبعات بسیار شدیدتری خواهد داشت.
بیست سال از تصویبِ کنوانسیون منطقهای حفاظت از محیط زیستِ دریای خزر موسوم به «کنوانسیون تهران» با حضور کشورهای ایران، آذربایجان، روسیه، قزاقزستان و ترکمنستان میگذرد. این پنج کشور در ۱۲ آگوست ۲۰۰۶ (۲۱ مرداد ۱۳۸۵) متعهد شدند تا مفاد این معاهده نامه را رعایت کنند، از آن به بعد این روز «روز دریای خزر » نامگذاری شد.
با توجه به اینکه سواحل دریای خزر هر سال پذیرای مسافران و گردشگران زیادی از نقاط مختلف کشور است، اما چه قبل از آزادسازی سواحلِ خزر (آزادسازی سواحل از دولت محمود احمدینژاد آغاز شد)، چه در دولت کنونی که همچنان این آزادسازیها ادامه دارد، خط دریایی خزر هنوز با مشکلات عدیدهای روبروست که یکی از اساسیترین آن را به خصوص در فصل تابستان، نبود امکانات لازم برای تفریح مسافران میدانند.
سفیر کشورمان در جمهوری آذربایجان از پنج کشور ساحلی خزر خواست تا فارغ از هر ملاحظهای و قبل از وخامت بیشتر اوضاع و کم شدن آب این دریاچه و فاجعه زیست محیطی منطقه، چارهجویی کنند.
عواقب وحشتناک بی توجهی به دریای خزر
بر اساس اطلاعات منابع رسمی، در دو سال اخیر، حدود ۶۰ سانتی متر عقب نشینی در (در سواحل ایران) رخ داده است. در سمت قزاقستان این عدد چند ده کیلومتر است. ایران در بهترین قسمت کاسپین قرار گرفته است و عمق دریا، سمت ایران بسیار زیاد است، به همین دلیل نیز نسبت به چهار کشور دیگر، دیرتر متوجه تبعات این اتفاق میشویم. اما زمانی که این مسئله در بخش ایران تشدید شود، بالاترین خسارت را هم خواهیم دید. ما جنگلهای هیرکانی را داریم که ریشه آن متاثر از دریای کاسپین است و اگر دریا خشک شود یا عقب نشینی کند با بالاترین موج مهاجرت جانداران این جنگلها و چه بسا نابودی تدریجی جنگلها رو به رو خواهیم شد.
علی سلاجقه درباره کاهش آب در دریای خزر ، اظهار کرد: ورودیهای دریای خرز از سوی کشورهای همسایه بسته شده است مخصوصا ورودی رود ولگا بسته شده است. از طرفی میزان بارش در کل حوزه آبخیز دریای خزر کاهش یافته است.
سالهایی کمی دورتر فکهای خزری بسیار ارزشمند بودند، البته ارزشی که به قیمت جانشان تمام میشد؛ آنقدر که بهخصوص در مناطق شمال دریای خزر مردم فصل آمد وشد فکها را بهخوبی میدانستند تا سالانه دهها هزار از آنها را شکار کنند.
فکها اهل سفرند. نمیتوان گفت ایرانیاند یا روس یا قزاق یا ترکمن. تمام دریاچه پهناور خزر خانه آنهاست.
مطالعات و اندازه گیری دقیق زمینی که در ایستگاههای شاخص ساحلی دریای خزر انجام گرفته این مساله سبب افزایش قابل توجه محدوده ساحلی در طول بیش از ۸۵۰ کیلومتر سواحل شمالی کشور شد و کارشناسان معتقدند: با تشدید روند کاهشی آب، شاهد پسروی بیشتر دریا و خروج بخش عمدهای از بستر دریا در آینده نه چندان دور باشیم.
بررسی گزارشها و تصاویر ماهوارهای دربـاره کوچک شـدن دریـای خـزر
درحالیکه گرمایش جهانی باعث آبشدن یخها در قطب میشود و تراز آب اقیانوسها و دریاهای آزاد بالا میآید، در خزر آب عقب مینشیند. مردمان ساکن مالدیو و بسیاری از مناطق ناچار به مهاجرت بهواسطه زیر آب رفتن سرزمینهایشان هستند و در خزر صیادان تورها را در انبار آویزان کردهاند و لباسهای صیادی را کنار گذاشتهاند. آنها یا ناچارند کارگر دیگران شوند یا به شهرهای دیگر مهاجرت و حاشیهنشینی پیشه کنند.
بررسیهای میدانی از سواحل شهرستان مرزی بندر آستارا در شمال غربی استان گیلان نشان میدهد که در این منطقه به طور محسوسی پسروی آب و تغییر خط ساحل رخ داده است. معضل پسروی دریای خزر در سواحل استان گیلان بنا به اعتقاد کارشناسان امر در صورت بی توجهی به رخداد مهم پسروی، به زیرساخت ها، فعالیتهای دریایی و اقتصاد و صنعت گردشگری منطقه آسیب جدی وارد خواهد کرد. کارشناسان معتقدند عقبنشینی آب دریا در سواحل شمالی کشور میتواند چالشهای جدیدی را در حوزههای مختلفی، چون زیرساختها و کاربریهای اقتصادی و فعالیت بنادر و دریانوردی، خشکشدن ذخایر آبی وابسته به دریا نظیر تالابها و افزایش عرصه ساحل و دخل و تصرف انسانی به حریم دریا به دنبال داشته باشد.
سازمان هواشناسی هشدار داد
احتمال غرق شدن شناگران، آسیب به قفسها و تورهای صیادی و قفسهای پرورش ماهی، خسارت به قایقها و شناورهای کوچک و اختلال در ترددهای دریایی شناورهای سبک، صیادی و تفریحی پیشبینی میشود.
هواشناسی مازندران اعلام کرد که با شمالی شدن جریان هوا و عبور موج ضعیف از تراز میانی جو، دریای خزر از اواخر روز یکشنبه با وزش باد به نسبت شدید مواج و برای فعالیتهای دریایی ناامن میشود.
تکثیر مصنوعی گونه اقتصادی و ارزشمند سَس ماهی بزرگسر دریای خزر با نام محلی زردپر با هدف دستیابی به بیوتکنیک تکثیر آن برای نخستین بار در کشور در مرکز بازسازی و حفاظت از ذخایر ژنتیکی ماهیان استخوانی شهید انصاری رشت آغاز شد.
هشدار به گردشگران و مسافران نوروزی
بیشینه سرعت وزش باد در نزدیک سواحل استان در ساعات آینده تا ۹ متر بر ثانیه و همچنین بیشینه ارتفاع موج دریای مازندران هم در عصر امروز یکشنبه تا ۲.۲ متر برآورد میشود.
بزرگترین قفس متحرک دریایی کشور با قابلیت پرورش سی تن ماهی، در هر دوره در سواحل استان گلستان، در شهرستان گمیشان، به آب انداخته شده و در حال بهره برداری است. این قفس متحرک، با قطر سی متر و مساحت بیش از ۷۰۰ مترمربع و ارتفاع ۶.۵ متری ساخته شده است. این طرح، یکی از ظرفیتهای منحصر بفرد این استان است که شرایط مناسبی را برای طرح پرورش ماهی و آبزیان، در دریای خزر ، فراهم کرده است
با شروع فصل پاییز صید ماهیهای استخوانی در سواحل دریای خزر آغاز میشود. ماهیگیران با پهن کردن تورهای گسترده در آبهای ساحلِ شرقیترین بخش دریای خزر ، روزیِ خود را از این آبها به دست میآورند. در این روش از صید ماهی که «پره» نام دارد، تورهای بسیار بزرگی به طول تقریبی ۱۰۰ متر و ارتفاع ۷ تا ۱۰ متری به شکل U در آبهای کم عمق ساحل پهن میشود. ماهیگیران تقریبا هرروز صبح زود این تورها را در آبها پهن کرده و نزدیک به غروب آنها را جمع میکنند. در این روش از ماهیگیری که یکی از قدیمیترین روشها در سواحل شمال کشور است، اکثر کارها توسط صیادان و با اتکا به نیروی جسمانی آنها انجام میشود. گونههای کفال، ماهی سفید و کپور عمدهترین ماهیان استخوانی دریای خزر هستند.
قسمتهایی از دریای خزر از سمت روسیه به دلیل شدت هوای سرد غیرعادی، امسال تا حدی یخ زد. کاربران روسی در شبکههای اجتماعی میگویند که چنین پدیدهای از دریای خزر را تا به حال ندیدهاند./مهر
روزانه حجم بسیار زیادی از فاضلابهای خانگی آستارا از طریق لولههای متصل به رودخانهها به صورت مستقیم وارد دریای خزر میشود. مدت زمان زیادی است که وضعیت رودخانههای شهر توریستی و گردشگرپذیر آستارا بحرانی و فاجعهآمیز است. فاضلابهای این شهر علاوه بر آلوده کردن شدید رودخانهها و دریای خزر ، باعث تخریب محیط زیست، نابودی گیاهان، موجودات زنده و آبزیان منطقه شده و این معضل زیست محیطی، سلامت شهروندان را با تهدید جدی مواجه کرده است
صید پره یا تور گستر یکی از قدیمیترین روشهای صید ماهیان استخوانی از جمله ماهی سفید در حاشیه جنوبی دریای خزر (استان گیلان و مازندران) میباشد که قدمتی چند صد ساله دارد. در این روش یک سر توری که معمولاً ۱۰۰۰ متر طول و ۷ الی ۱۰ متر ارتفاع دارد توسط قایق چوبی بزرگی در دریابه شکل حرف U انگلیسی گسترده میشود و سر انتهایی تور با فاصله حدوداً صد متری از نقطه اولیه به ساحل بازمیگردد. در زمانهای قدیم کشیدن و جمع کردن تور توسط نیروی صیادان و با کمک حیوانات صورت میگرفتهاست و صیادان با خواندن اشعار محلی انسجام و شور ویژهای را ایجاد میکردند. اما امروزه این کار توسط نیروی مکانیکی تراکتور صورت میگیرد.
مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استاندار مازندران گفت: طرح سالم سازی دریا که به طور رسمی از سوم خردادماه امسال آغاز و مقرر شده بود تا پایان شهریور ادامه داشته باشد به دلیل حضور مسافران و تقاضا در برخی شهرهای ساحلی تا هشتم مهر تمدید شد.