دلیل سوم عدم موفقیت کارزار وزارت خارجه ایران در رفع تحریمها، میتواند این باشد که آمریکاییها اساسا کرونا را عامل مساعدی در تضعیف بیشتر ایران میبینند و در نتیجه، نمیخواهند از طریق کمک به ایران، این فرصت را از دست بدهند. شاید به همین دلیل، در حالی که وزارت خارجه ایران برای رفع تحریمها تلاش میکرد، آمریکا تحریمهای جدیدی علیه ایران اعمال کرد. همچنین در بحبوحه بحران کرونا در ایران و جهان، مجله فارین آفرز، مقاله مفصلی به قلم دو کارشناس برجسته آمریکایی (ری تکی و اریک ادلمن) منتشر کرد که در آن نقشه راه مفصلی برای براندازی در ایران در شرایط فعلی ارائه شده است.
بنابراین، بعید است که به خاطر یک مسئله انسان دوستانه، از این تلاشها و هزینهها صرفنظر کند. خصوصا که تاریخ نشان میدهد آمریکا به خاطر مسائل بشردوستانه تحریمها علیه کشورهای دیگر را رفع نمیکند. تحریمهای بین المللی علیه عراق بعد از حمله به کویت، جان صدها هزار کودک عراقی را گرفت، ولی آمریکا این تحریمها را ادامه داد. وقتی که از مادلین آلبرایت، وزیر خارجه اسبق آمریکا، درباره مرگ نیم میلیون کودک عراقی در اثر تحریمها پرسیده شد، آلبرایت در پاسخ گفت: «این امر، ارزشش را داشت.»
«سیاست اعمال تحریم علیه نظامهای ایران و سوریه و گروههای حزب الله در عراق و لبنان و متحدانشان ادامه خواهد یافت. ممکن است به رغم کرونا تحریمهای دیگری اعمال شود، چون وزارت خزانه داری به مقابله با ایران ادامه خواهد داد تا آمریکا پیشرفتهایی که در برهه اخیر بدست آورد را از دست ندهد.»
روی میز کار پمپئو در وزارت خارجه کاغذهای زیادی وجود دارد. اگر این اوراق به ایران مربوط باشند، آنها را میخواند، اما اگر مربوط نباشند، کنار میگذارد. وقتی پمپئو در سازمان سیا بود، تمرکز مشابهی داشت. وی به محض به دست گرفتن زمام امور سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، یک مرکز عملیات ایران ایجاد کرد تا تلاشهای جمع آوری اطلاعات و نیز عملیاتهای مرتبط با ایران را ارتقا دهد. بدین ترتیب ایران را به یک هدف اطلاعاتی تبدیل کرد.
بعد از خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، فرانسه به تنها قدرت هستهای این اتحادیه تبدیل شد. ماکرون با اشاره به احتمال شکل گیری مسابقه تسلیحاتی، خواستار گفتگوی استراتژیک اروپا درباره تسلیحات هستهای فرانسه شد. درخواستی که از سوی رئیس پیمان ناتو رد شد.
اما راهبردی که هم اکنون وزارت خارجه آن را دنبال میکند، پرسشهایی مطرح میکند که پاسخ دادن به آنها در چارچوب راهبرد فعلی امکان پذیر نیست. این پرسشها از این منظر مهم هستند که اروپاییها مکانیسم حل اختلاف در برجام را فعال کرده و آمریکا نیز نه تنها هیچ تمایلی به بازگشت به این توافق نشان نداده بلکه از سایر اعضای توافق هستهای درخواست کرده که «بقایای» برجام را رها کنند و برای امضای یک توافق جدید با ایران تلاش کنند.
تحلیلی بر جنجالِ مصاحبه ظریف با نشریه اشپیگل
تلاش برای نشان دادن چهره ایران به عنوان کشوری صلحطلب در مقابل تجاوزهای آشکار آمریکا، در شرایطی که سیاست نه جنگ و نه مذاکره نمیتواند راهگشای شرایط فعلی باشد، میتواند موثر واقع شود. در اصل، در چنین شرایطی بازگذاشتن مسیر مذاکره و گفتگو در عین تاکید بر مواضع جمهوری اسلامی ایران نشان میدهد، ایران بدون راهحل نیست و میتواند از شرایط بحرانیِ فعلی عبور کند و ثبات منطقی را برقرار سازد.
گذشته از امیدواری کاخ سفید به تاثیرگذاری بیشتر تحریمها، مواردی مانند مشغول شدن ترامپ به استیضاح، زمینه سازی برای «معامله قرن»، استمرار مذاکرات تجاری با چین، نزدیکی فزاینده اروپا به آمریکا در موضوع برجام و کمبود وقت تا زمان برگزاری انتخابات بعدی ریاست جمهوری، ممکن است دولت ترامپ را از پیگیری مذاکره با ایران منصرف کنند.
در حالی که این مقام سعودی کشورش را برادر عراق خواند، گفت، عربستان به اوضاع این کشور توجه دارد و روابط برادرانه میان عراق و عربستان حاکم است.
گذشته از این، ایران نمیخواهد روابطش با عربستان، به سرنوشت روابطش با آمریکا دچار شود. از همین رو، تبادل پیام با سعودیها را قطع نکرد. این در حالی است که روابط ایران با آمریکا قطع شده و هرگونه تبادل پیام میان دو طرف، مستلزم استفاده از واسطه است. طبق برخی گزارشهای رسانهای عربی، به تازگی یوسف بن علوی، وزیر امور خارجه عمان، از جانب آمریکا به ایران پیشنهاد داده که روسای جمهور ایران و آمریکا در عمان دیدار و مذاکره کنند.
در سال ۲۰۱۸ اتفاق مشابهی رخ داد. در این سال، نیز همزمان با حضور ترامپ در نشست داووس، گزارشهایی درباره لغو مشارکت ظریف در این نشست منتشر شد و در نهایت ظریف در نشست داووس شرکت نکرد.
وزیر امور خارجه کشورمان در خصوص تصمیم کنفدراسیون فوتبال آسیا مبنی بر برگزاری مسابقات ورزشی درکشور ثالث گفت: مشخص است که بازی غیر ورزشی شروع شده است.
پیش از این، روابط ایران و آمریکا، ضربه سختی از شخصی شدن نزاع خورده بود. وقتی ترامپ به قدرت رسید، توافق هستهای سال ۲۰۱۵، را کنار نهاد. بسیاری معتقدند دلیل اصلی این کار، نفرت ترامپ از توافقات باراک اوباما بود. ترامپ نیز تلویحا این را تایید کرد. وقتی که نخست وزیر بریتانیا از لزوم امضای توافق جدید با عنوان «توافق ترامپ» سخن گفت، ترامپ از این ایده استقبال کرد و به نوعی خواستار امضای توافقی به نام خود بود.
سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه روز دوشنبه پس از ملاقات با محمد جواد ظریف، همتای ایرانی خود هشدار داد که بدون پایبندی آمریکا و اتحادیه اروپا به توافق هسته ای با ایران این توافق در معرض «فروپاشی» قرار دارد. وزیر خارجه روسیه در مورد برجام گفت: «این دستاورد مهم دیپلماسی بین المللی به دلیل مسیر مخربی که واشنگتن در پیش گرفته در معرض فروپاشی قرار گرفته است.»
ظریف در توییتی نوشت: رویکرد آمریکا در خصوص تحریمها از اعتیاد بیپروایانه و بیمارگونه این کشور پرده برمیدارد.
احتمالا به همین دلیل است که ظریف گفته الان توپ در زمین آمریکاست که در ازای حسن نیت ایران در آزاد کردن وانگ، اقدام مثبتی انجام دهد. اما ظاهرا وزارت خارجه آمریکا قصد ندارد حسن نیتی نشان دهد. حسابهای کاربری آن در شبکههای اجتماعی همچنان با لحن بسیار تندی علیه ایران مطالبی منتشر میکنند. افزون بر این، پس از تبادل زندانیان، رابرت اوبراین، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، مدعی شد آزادی ژیو وانگ تا حدودی ناشی از تحریمهای شدید آمریکا در کارزار فشار حداکثری علیه ایران بود.
ظریف در جمع فعالان مجازی گفت: «در این مدت هر چه خواستید گفتید و ما سکوت کردیم و تنها قاضی رفتید و راضی بودید از این مساله. به من گفته شد قبل از قبول برجام از سوی ایران، امضای اوباما نسبت به لغو تحریمها را بیاور من هم آوردم. از من خواسته نشد دختر اوباما را گروگان بگیرم.»
وزیر امورخارجه کشورمان ادعاهای اخیر مایک پمپئو علیه ایران را تحریک برای آغاز جنگ و متقاعد کردن رئیس جمهور آمریکا برای انجام این کار توصیف کرد.
وزیر امور خارجه کشورمان توئیتی کنایه آمیز را خطاب به وزیر خارجه آمریکا منتشر کرد.
پیشنهادات ماکرون برجام را نجات میدهد؟
بنابراین راهکار فرانسه دو طرف دارد؛ ایران و آمریکا. از این رو، موفقیت آن مرهون همکاری و همراهی دو طرف است. خصوصا که فرانسه به تنهایی نمیتواند انتظارات اقتصادی ایران را برآورده کند. هر دو پیشنهاد فرانسه (تزریق اعتبارات به اینستکس و صدور معافیتهای نفتی از سوی آمریکا) نیازمند موافقت آمریکا و اعضای باقیمانده در برجام است.