محمد مصدق

بر اساس اسناد جدید یک پیام از ملکه الیزابت به شاه در کودتای سازمان سیا در سال1953 در ایران نقش داشته است. مورخانی که پیام ملکه الیزابت را کشف کرده‌اند، معتقدند که سوءتفسیر آن به شاه کمک کرده تا در یک لحظه حساس از کشور فرار نکند.

سیدضیا که عموزادگان پرنفوذ او را «مردک جُلُنبُر» می‌نامیدند، تعداد بسیاری از رجال پیشین را دستگیر و زندانی کرد تا اصلاحات مورد نظر خود را که در آن سن و سال که تحصیلات آکادمیک عمیقی هم نداشت اجرا کند و رضاخان نیروی اصلی و نظامی کودتا نخست سردار سپه و سپس وزیر جنگ شدو...

دکتر فاطمی پیش از مرگش دکتر محمد مصدق را وصی و قیم فرزندش کرد و پس از او نیز مسئولیت‌ها را به یکی از برادرانش سپرد. نصرالله سیف‌پور فاطمی، یکی از برادرانش که در آمریکا بود، بعد از شنیدن خبر اعدام دچار سکته شد. به ویژه که او برای جلوگیری از اعدام، به این در و آن در زده و نتیجه‌ای به دست نیاورده بود. حتی به نوشته کیهان در جریان همان تلاش‌ها تلگرافی هم به محمدرضاشاه زده بود تا برای لغو حکم اعدام از نفوذش بهره ببرد!

در صفحه ۲۰۲ کتاب «خاطرات و تألمات دکتر محمد مصدق » چنین آمده؛ «رییس هر مملکت باید افکار عمومی را محترم بشمارد تا بتواند منافع ملت را در مقابل بیگانگان حفظ نماید و انتخاب رویه‌ای غیر از این سبب می‌شود که پادشاه به یکی از دولت‌های بیگانه سر بسپارد تا بتواند بر یک ملت مرده سلطنت نماید.»

آیا باید صفت جدید پرستو‌گریزی را هم به صفات البته درست پاکدستی، ملی‌گرایی، ضد‌انگلیس‌بودن و از روی صندلی نماینده انگلیس بلند‌نشدن و... اضافه کرد؟ احترام مصدق به‌سبب تلاش‌های او در نهضت ملی‌شدن صنعت نفت است و در بین ایرانیان با احترام خاصی از ایشان یاد می‌شود. بهتر است همه بدانند این‌گونه اسطوره‌سازی‌ها به احترام او نمی‌افزاید.

برای نشان دادن ویژگی‌های اخلاقی مصدق پیامی را که او در ۱۶ تیرماه از رادیو به ملت ایران فرستاد می‌آوریم. ارزش این پیام در فلسفه اخلاقی زیبایی است که به زبان ساده در آن بیان شده است که پاداش رنج‌های پیکارگران در چیست؟ این پاداش در آرامشی درونی است که از انجام دادن وظایف خود می‌برند. برای اندیشمند رسیدن به این آرامش بالاترین شادمانی است. او نیازی به شادباش‌های کودکانه ندارد. پرمغزترین جمله‌ای که در این پیام آمده این است: «بزرگترین پاداش خدمات ملی و اجتماعی آرامش وجدان است که هر خدمتگزاری در صورتی که درست به وظایف خود عمل کند و تکالیف خویش را به حسب طاقت بشری انجام دهد از آن برخوردار خواهد گشت.»

ویدیوی کم‌تر دیده‌شده‌ای از محمدمصدق، نخست‌وزیر پیشین و رهبر ملی‌شدن نفت‌ایران و نوه‌اش را تماشا کنید.

او به هنگام شنیدن این حکم، گفت:" حکم این دادگاه، شکوه تاریخی من را افزایش داده است. من بسیار متشکرم که من را محکوم کردید. امشب ملت ایران واقعا معنای مشروطه را درک کرد". او تا زمان مرگش در ۵ مارس ۱۹۶۷ در سن ۸۴ سالگی، در اقامتگاهش در احمدآباد در حصر خانگی باقی ماند.

روزنامه آمریکایی واشنگتن‌پست، طی یادداشتی به قلم گریگوری برو، مورخ نفت و روابط ایران و آمریکا در دوره پست‌دکتری دانشگاه ساوذرن متدویست، تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران را تاکتیکی برای تسریع اجرای سیاست تغییر رژیم دانست و به آمریکا هشدار داد که از مداخله‌اش در کودتای ۲۸ مرداد عبرت بگیرد.

تابلوی خیابان نفت در تهران حذف و تابلوی خیابان دکتر محمد مصدق جایگزین آن شد.

تصمیم محمد مصدق و حسین فاطمی وزیر امور خارجه جوانش مبنی بر قطع رابطه با انگلیس اشتباه بود؛ آن هم در شرایطی که آن دولت در ایران زیرساخت‌های گسترده‌ای در زمینه کشف، استخراج و حمل نفت فراهم کرده بود؛ همین هم بود که در نهایت در محاکم بین‌المللی علیه ایران شکایت برد و ادعای غرامت کرد

عاقبتِ سال‌های حصر و تبعید، پایان یک تراژدی است؛ مالک تبعیدی قلعه احمدآباد، در آخرین روزهای زمستان سال ١٣٤٥، درگذشت.

معرفی: این کتاب مختصر شرح مباحثه‌ای است میان اقتصاددانانی از طیف‌های مختلف فکری درباره‌ میزان توفیق تدابیری که محمد مصدق برای رویارویی با تحریم نفتی حاصل از ملی کردن صنعت نفت ایران در پیش گرفت.