بسیاری از کارشناسان بر این باورند که یکسان سازی نرخ آرد و نان راهکار اساسی کنترل مصرف و پایان بخشیدن به تخلفات این حوزه است.
از اردیبهشت ۱۴۰۱، طرح هوشمندسازی آرد و نان با هدف جلوگیری از آرد و گندم و قاچاق به آن سوی مرز‌ها اجرا شد، درحالیکه با گذشت ۳ سال از این طرح کماکان شاهد مشکلات این حوزه هستیم به طوریکه تغییری در مصرف آرد واحد‌های خبازی ایجاد نشده است.
به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، بنابر آمار‌های اعلامی سالانه ۱۰ تا ۱۰.۵ میلیون تن گندم مورد نیاز واحد‌های نانوایی است که به سبب اختلاف قیمت گندم یارانه‌ای با بازار آزاد، شاهد هدررفت و قاچاق آرد هستیم، درحالیکه با آزادسازی نرخ نان، میزان مصرف گندم حداقل ۲۰ تا ۲۵ درصد کاهش می‌یابد.
محمدعلی اسفنانی سخنگوی سازمان تعزیرات حکومتی در نخستین همایش روز ملی گندم و نان اعلام کرد که اگر بناست مشکل تخلفات در زنجیره گندم، آرد و نان حل شود، باید بستر تخلفات از بین رود و قیمت نان منطقی تعیین شود.
اسفنانی می‌گوید: هنگامی که نان نرخ درست نداشته باشد از وزن نان کم می‌کند، یا با کنجد و سبزی قیمت را افزایش می‌دهند یا آرد را خارج از شبکه به فروش برساند. در نتیجه اگر بناست مشکل حل شود باید بستر تخلف از بین برود.
با توجه به ارزان بودن قیمت نان نسبت به نان خشک و اختلاف قیمت آرد یارانه‌ای با دولتی علاوه بر آنکه شاهد سوء استفاده و تخلفات گسترده در این حوزه هستیم، همچنین یکی از علل طولانی بودن صف‌های واحد‌های نانوایی است.
محمدرضا مرتضوی رئیس انجمن آردسازان گفت: نان تغییری در قیمت و روش‌ها نداشتیم، اما گندم به اندازه کافی توزیع شد و برای نان‌های حجیم به خاطر تغییر قیمت ۱۰ روز توزیع نشده است.
مرتضوی با اشاره به علل صف‌های طولانی خرید نان گفت: مردم نان گرم مصرف می‌کنند و از طرفی میزان نانی که از تنور در می‌آید، نامحدود نیست؛ بنابراین در ساعاتی که تقاضا برای خرید نان داغ افزایش می‌یابد، شاهد صف‌های طولانی خرید هستیم.
محمدجواد کرمی رئیس کارگروه آرد و نان گفت: سال ۱۴۰۱ که هوشمندسازی نان با هدف جلوگیری از هدررفت آرد و نان مطرح شد، در همان زمان اعلام کردیم که این روش‌ها منسوخ شده و باید شرایط جدیدی را مهیا کنیم.
وی با بیان اینکه نان لواش ۳۳ درصد نان کل کشور را شامل می‌شود، افزود: با توجه به آنکه عمده نان مصرفی لواش است، از این رو یارانه به یک نوع باید بدهیم و مابقی را آزاد کنیم یا روش دیگر پرداخت یارانه به کل مردم پس از آزادسازی باید در دستور کار قرار بگیرد.
کرمی ادامه داد: سال گذشته ۲۰۰ همت یارانه نان پرداخت شد، درحالیکه کارخانه‌های اردسازی، نانوایان، کشاورزان و مردم راضی نبودند که براین اساس نمی‌توان انتظار داشت که وزن چانه کم‌نشود چراکه همه ساله در ابتدای سال هزینه‌های تولید و کارگر افزایش می‌یابد و سپس مسئولان اعلام‌نمی کنند که آرد را افزایش نمی‌دهیم، مگر آرد چنددرصد نقش دارد. گفتنی است آرد یارانه‌ای کمتر از ۱۰ درصد نقش دارد.
رئیس کارگروه آرد و نان با بیان اینکه حوزه آرد و نان نیاز به جراحی دارد، افزود: دولت چندسال قیمت نان را افزایش نمی‌دهد و بعد هم افزایش محدود می‌دهد که براین اساس چطور می‌توان انتظار داشت که تخلف رخ ندهد، درحالیکه سال ۱۴۰۱ به مسئولان اعلام کردیم که تولیدکننده نان و مردم از این شرایط ناراضی هستند و هرچه سریع‌تر باید اصلاح قیمت صورت بگیرد و تاخیر در این امر شرایط را سخت می‌کند.
وی آزادسازی قیمت را بهترین روش و نسخه شفابخش حوزه نان اعلام کرد و افزود: با استفاده از تجربه دیگر کشور‌ها و پرداخت یارانه مستقیم به مردم صورت بگیرد تا شرایط حوزه آرد و نان ایده آل شود. گفتنی است نانوایان در فضای رقابتی نان با کیفیت تولید می‌کنند که در صورت رقابت، قیمت نان کاهشی می‌شود.
کرمی با بیان اینکه بالای ۱۰۰ هزار واحد نانوایی داریم، گفت: بنابر بازدید‌های صورت گرفته در حوزه آرد و نان از دیگر کشور‌ها با ایجاد رقابت سرمایه گذاران بیشتری وارد حوزه شدند، هزینه‌های آرد و کارگری کاهش می‌یابد.
طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان که از سال ۱۴۰۱ با هدف بهبود نظام توزیع آرد و کاهش تخلفات آغاز شد، حالا با گذشت ۳ سال از اجرا، با نقد‌های جدی از سوی فعالان صنفی و کارشناسان حوزه نان مواجه است. این طرح با نصب کارتخوان‌های هوشمند در نانوایی‌ها تلاش کرد تا از طریق رهگیری تراکنش‌ها، مصرف آرد یارانه‌ای را کنترل و منابع مالی دولت را هدفمندتر به دست مردم برساند.
در ادامه عطااللّه هاشمی عضو شورای قیمت گذاری محصولات اساسی گفت: بنابر آمار سالانه ۱۰.۵ میلیون تن گندم مورد نیاز صنف و صنعت و واحد‌های خبازی است که با احتساب میزان داخل برآورد می‌شود که ۳.۵ تا ۴ میلیون تن کسری گندم کشور از طریق واردات تامین شود، درحالیکه با آزادسازی نرخ نان شاهد واقعی شدن مصرف آرد و گندم خواهیم بود.
به گفته وی، در حال حاضر کارخانجات آردسازی، نانوایان و مردم ناراضی هستند که یکبار برای همیشه باید آزادسازی قیمت صورت بگیرد و یارانه مستقیم به خانوار‌ها پرداخت شود قیمت واقعی نان سنگگ ۲۰ هزارتومان است، درحالیکه مردم ۲ هزار و ۵۰۰ تومان پرداخت می‌کنند و مابقی آن از جیب کشاورز داده می‌شود.
عضو شورای قیمت گذاری محصولات اساسی با بیان اینکه مردم یک پنجم تا یک دهم قیمت نان را پرداخت می‌کنند، گفت: راه حل کنونی آزادسازی نرخ نان است چراکه کارخانه‌های آردسازی، نانوایان و کشاورزان از شرایط ناراضی هستند و استمرار روند هوشمندسازی دردی دوا نمی‌کند.
بنابر گفته کارشناسان، سالانه ۲۵۰ همت یارانه به حوزه آرد و نان داده می‌شود، درحالیکه این میزان یارانه به هدر می‌رود، بنابراین واقعی شدن قیمت و پرداخت یارانه به مردم بهترین راهکار برای پایان بخشیدن به سوء استفاده و تخلفات این حوزه است.
