«کشور را با احداث حفر چاه‌های متعدد غیرمجاز و اضافه برداشت چاه مجاز تبدیل به آبکش کرده‌ایم، به‌گونه‌ای که بیش از ۸۰ درصد اضافه برداشت از چاه‌های مجاز صورت می‌گیرد. این وضعیت نمی‌تواند در بلندمدت ادامه پیدا کند، چون حجم آب سفرهای آب زیرزمینی مشخص است. هرچه ارتفاع آن پایین‌تر رود، شورتر می‌شود و کیفیت آن افت می‌کند. با انتقال آب شور به زمین‌های کشاورزی، حاصلخیزی خاک کمتر می‌شود و تبعات دیگری در پی دارد.»
ایران سال‌های خشکی را پشت سر می‌گذارد، به‌گونه‌ای که طی سال آبی جاری به‌طور میانگین بیش از ۳۶ درصد بارش کمتر از میانگین بلندمدت دریافت کرده است. در این شرایط نحوه برداشت آب اهمیت زیادی پیدا می‌کند این در حالیست که به گفته رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی، کشور را با حفر چاه‌های متعدد غیرمجاز و اضافه برداشت چاه مجاز تبدیل به آبکش کرده‌ایم.
به گزارش ایسنا، بحران کم‌آبی موضوعی است که در سال‌های اخیر گریبانگیر ایران شده است. احد وظیفه در این باره به ایسنا می‌گوید: اگر سرانه سالانه آب ۱۵۰۰ متر مکعب و بالاتر باشد، شرایط از نظر آبی بدون تنش است و زمانی که این سرانه به ۱۱۰۰ متر مکعب کاهش پیدا می‌کند، وارد دوره تنش آبی می‌شویم.
وی ادامه می‌دهد: هر جامعه بستگی به روش استفاده از آب، از این تنش متاثر می‌شود. به عنوان نمونه تنش آبی بر کشورهای مبتنی بر کشاورزی تاثیر بیشتری می‌گذارد. زمانی که سرانه سالانه آب ۵۰۰ مترمکعب می‌شود، بحران کم‌آبی رخ می‌دهد.
حمید ظهرابی – معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست – نیز با اشاره به اینکه چالش آب، یکی از بحرانی‌ترین مسائل کشور است، می‌گوید: ناترازی شدیدی در منابع آبی وجود دارد. میزان مصرف از منابع آبی، چه سطحی و چه زیرزمینی، بسیار فراتر از ظرفیت طبیعت است. بخش عمده این مصرف به کشاورزی کم‌بازده اختصاص یافته و نتیجه آن خشک‌شدن تالاب‌ها، رودخانه‌ها، افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی و پدیده‌هایی مانند فرونشست زمین و افزایش گرد و غبار است.
شرایط به‌گونه‌ای پیش رفته است که به گفته مصطفی رجبی‌مشهدی - مدیرعامل شرکت توانیر- در سال جاری به دلیل خشکسالی امکان استفاده حداکثری از ظرفیت نیروگاه‌های برقابی را نداریم، یعنی امسال نسبت به سال گذشته تنها می‌توانیم از یک‌سوم ظرفیت تولید برق نیروگاه‌های برقابی استفاده کنیم، علاوه بر آن بخشی از تعمیرات نیروگاه‌ها که در سال گذشته به دلیل محدودیت‌هایی که در زمینه سوخت داشتیم به سال جاری موکول شد و اکنون باید تعمیرات اساسی صورت گیرد.
در کلانشهرهایی مانند تهران کم‌آبی تشدید شده است. به گفته وظیفه در پایتخت شرایط به‌گونه‌ای است که حتی با وجود بارندگی نرمال، این کلانشهر در مرز بحران آبی قرار می‌گیرد، چه برسد به اینکه بارندگی کمتر از نرمال باشد.
این وضعیت در شرایطی بر استان تهران حاکم است که بر اساس داده‌های سازمان هواشناسی، تهران در سال آبی جاری نسبت به میانگین بلندمدت بیش از ۴۰ درصد کم‌بارشی دارد.
به گفته وظیفه یکی از معضلات تهران تامین بخش اصلی آب شرب از زیر زمین است. حدود ۴۰ متر مکعب مصرف هر ثانیه آب تهران است. ۲۴ متر مکعب از این مقدار از منابع آب زیرمینی به دست می‌آید.
وی تاکید می‌کند: این رقم ناخوشایندی است چون با کاهش بارش، محدویت بیشتری برای خروج آب از سدها اعمال می‌شود این در حالیست که آب دشت‌ها از چشمه‌های ارتفاعات و بالادست تامین می‌شود که در رودخانه‌ها جاری می‌شود و به سمت سدها می‌آید.
وظیفه می‌گوید: دلایل فرونشست در دشت‌های جنوب تهران رها نشدن آب به سمت این دشت‌ها، کاهش بارش، برداشت‌های بی‌رویه با حفر چاه است. به‌تدریج فرونشست به داخل شهر نفوذ می‌کند، همانگونه که فرونشست از جنوب اصفهان به داخل این شهر وارد شده است البته با توجه به اینکه تهران یک شهر کوهپایه‌ای محسوب می‌شود، احتمال دارد ورود فرونشست به داخل آن زمان‌بر باشد. هرچند که بر اساس تصاویر منتشر شده جنوب استان تهران از تالاب صالحیه تا تهران خط عمیق و طولانی فرونشست که کیلومترها ادامه دارد، دیده می‌شود.
وی با اشاره به برداشت بی‌رویه آب کشور اظهار می‌کند: کشور را با احداث حفر چاه‌های متعدد غیرمجاز و اضافه برداشت چاه مجاز تبدیل به آبکش کرده‌ایم، به‌گونه‌ای که بیش از ۸۰ درصد اضافه برداشت از چاه‌های مجاز صورت می‌گیرد. این وضعیت نمی‌تواند در بلندمدت ادامه پیدا کند چون حجم آب سفرهای آب زیرزمینی مشخص است. هرچه ارتفاع آن پایین‌تر رود، شورتر می‌شود و کیفیت آن افت می‌کند. با انتقال آب شور به زمین‌های کشاورزی، حاصلخیزی خاک کمتر می‌شود و تبعات دیگری در پی دارد.
در این شرایط لزوم همکاری و انسجام دستگاه‌های مختلف برای سازگاری با این شرایط ضروری است. به گفته ظهرابی دیگر نمی‌توان خشکسالی را پدیده‌ای مقطعی دانست. ما اکنون با وضعیت خشکسالی و کم‌آبی روبه‌رو هستیم. بارش‌های بی‌موقع، بارش کم یا بارش‌هایی که منجر به سیلاب می‌شوند را شاهد هستیم بنابراین باید الگوی کشت خود را متناسب با منابع آب و توان سرزمین، از جمله خاک و سایر عوامل مؤثر در کشاورزی اصلاح کنیم.
عیسی بزرگ‌زاده - سخنگوی صنعت آب – نیز ضمن اشاره به تکلیف دستگاه‌های مختلف برای مدیریت مصرف آب تاکید می‌کند: حوزه کلان آب فقط محدود به وزارت نیرو نیست بلکه بخش اصلی مصرف آب در وزارت جهاد کشاورزی است، برنامه‌ریزی، تأمین مالی و دیگر مؤلفه‌ها در سازمان برنامه‌وبودجه انجام می‌شود، قانون‌گذاری بر عهده مجلس است، برخی بخش‌های صیانتی مربوط به سازمان حفاظت محیط زیست می‌شود و حتی استانداری‌ها و شهرداری‌ها نیز در حوزه‌های شهری با وزارت کشور همکاری می‌کنند.
در این میان علاوه بر دستگاه‌های متولی که بیش از گذشته لازم است در حوزه آب به وظایف قانونی خود عمل کنند. مردم نیز در این زمینه می‌توانند نقش آفرین باشند. به گفته علی سیدزاده - مدیرکل دفتر مدیریت مصرف شرکت آب و فاضلاب کشور- هم اکنون میانگین سرانه مصرف آب برای هر ایرانی ۱۹۵ لیتر در شبانه روز است این در حالی است که الگوی مصرف (حد مجاز مصرف آب در شبانه روز) تعیین شده برای هر یک از افراد ۱۳۰ لیتر در شبانه روز تعیین شده است.
در روزگاری که دیو کم‌آبی و خشکسالی بر ایران سایه افکنده است، همکاری و هم‌افزایی مردم و دستگاه‌های مختلف می‌تواند باعث شود که راحت‌تر از این شرایط بگذریم.
