«دیپلماسی استانی» کلید‌واژه‌ای تازه در ادبیات سیاسی و حکمرانی ایران است که اخیرا وزیر امور خارجه آن را مطرح کرده و این نوع دیپلماسی را ماموریت جدید دستگاه دیپلماسی عنوان داشته است. پیش از آن نیز رئیس دولت چهاردهم ایده «هر استان، یک رئیس‌جمهور» را به میان کشیده بود که محل بحث و چالش در فضای سیاسی و اجتماعی کشور شد. این ایده موافقان و مخالفان متعددی پیدا کرد.
برخی طرح «دیپلماسی استانی» سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، را راهکار دقیقی برای گذر از فشار‌های حداکثری ترامپ و پویا کردن استانها در تصمیم‌گیری‌هایشان بیان کردند و عده‌ای هم گفتند؛ در حال حاضر زمان اجرای آن به صورت فراگیر نیست.
به گزارش دنیای اقتصاد، با این وجود سید‌عباس عراقچی این تصمیم را دارای سود زیادی برای ایران دانست و تاکید کرد: «شهر‌های مهم کشور باید با برگزاری رویداد‌های بین‌المللی و میزبانی از آن، زمینه تعاملات بین‌المللی را فراهم کنند.»
برگزاری اجلاس وزرای امور خارجه کشور‌های عضو اکو به میزبانی مشهد، به نظر گرانیگاهی شد، برای مطرح کردن یکی از مهم‌ترین تصمیمات حکمرانی در ایران. در این شهر مذهبی بود که عراقچی عنوان کرد: «برای نخستین بار اجلاس اکو در سطح وزرا در مکانی غیر از پایتخت کشور‌های عضو برگزار شد که میزبانی خوب و شایسته خراسان رضوی نشان داد ظرفیت برگزاری رویداد‌های این‌چنینی در استان وجود دارد.»
او همچنین برگزاری مسابقات بین‌المللی جودو جام اکو در مشهد را گام موثر و موفق دیگری پس از اجلاس اکو در مشهد دانست؛ چرا که از دیدگاه این سیاستمدار کهنه‌کار، مشهد باید محل برگزاری کنفرانس‌ها، همایش‌ها، رویداد‌های اجتماعی، ورزشی، فرهنگی و سیاسی بین‌المللی شود.
او همچنین گفت: «استان‌های همجوار با مرز باید تعاملات دیپلماتیک با کشور‌های همسایه داشته و با بهره‌گیری از آن زمینه توسعه ارتباطات تجاری، اقتصادی و گردشگری را فراهم کنند. این امر شکوفایی و رونق زیادی برای استان‌های مرزی و کشور خواهد داشت.»
او با بیان اینکه برخی از وزرای خارجه با احترام و توجه خاصی در حرم مطهر حضور یافتند، حتی کسانی که تصور نمی‌شد نگاه عمیق معنوی به این موضوع داشته باشند، از فضای زیارتی این مکان بهره‌مند شدند، تاکید کرد: «این نشان می‌دهد که مشهد می‌تواند در حوزه دیپلماسی فرهنگی و سیاسی تاثیرگذاری قابل‌توجهی داشته باشد.»
البته این تنها قدم مشهد برای میزبانی از برنامه‌های بین‌المللی نیست و به زودی قرار است که سمینار منطقه‌ای وزارت امور خارجه در این شهر برگزار شود.
وزیر امور خارجه با حسن‌نیت به این برنامه پرداخت: «پس از ماه مبارک رمضان، سفرا و نمایندگان دیپلماتیک ایران در کشور‌های اطراف، از جمله ترکمنستان و پاکستان، در مشهد گرد هم خواهند آمد تا با مقامات استان جلسات مهمی برگزار کنند.»
او همچنین توضیح داد که «رئیس‌جمهور از این طرح استقبال کرده و پیشنهاد داده است که در چهار گوشه کشور، سمینار‌های مشابهی برگزار شود.»
اسد مجیدخان، دبیرکل اکو هم در جریان حضور خود در مشهد به سر ذوق آمده و گفت: «چه بهتر که این نشست مهم در شهری برگزار شد که علاوه بر جایگاه معنوی، ظرفیت‌های اقتصادی و تجاری بالایی نیز دارد.»
نه فقط ایده دیپلماسی استانی، بلکه در دولت چهاردهم بحث افزایش اختیارات استانها بار‌ها به عناوین مختلف مطرح شده است. برخی آن را به دلیل شخصیت مسعود پزشکیان دانستند، چرا که او تجربه فعالیت و مدیریت در استانها را داشته و می‌داند؛ چقدر تمرکزگرایی می‌تواند همراه با چالش باشد و برای اینکه بسیاری از آسیب‌های آن را کنترل و استانها پویایی بیشتری پیدا کنند؛ بهتر است که رویکرد تمرکززدایی باشد. این رویکرد به خصوص در گفته‌های پزشکیان در سفر بوشهر بارز شد.
وقتی که او در جمع فعالان اقتصادی این استان از افزایش اختیارات استانها و انتقال اختیارات از مرکز به استانها دفاع کرد و گفت «قرار است درمورد تفویض اختیارات به استانداران از رهبر انقلاب اجازه بگیریم. با سران قوا صحبت کرده‌ایم که هر استانی برای خود استانداری با اختیارات یک رئیس‌جمهور داشته باشد. چه کسی گفته که من از استاندار و ساکنان استان کارشناس‌تر هستم؟ هر استانی می‌تواند شخصی را به عنوان رئیس منطقه داشته باشد تا با هماهنگی تصمیم بگیرند و با قدرت کار استان را پیش ببرند.» این گفته پزشکیان باعث شد عده‌ای این مساله را مطرح کنند که او به دنبال فدرالیسم است.
برخی هم در بوق و کرنا کردند که این نوعی آغاز تجزیه‌طلبی است. با این وجود به نظر می‌رسد این ایده برگرفته از مشکلات و آسیب‌های ایجادشده به دلیل تمرکزگرایی در سال‌های گذشته است. بررسی مشکلات استانها نشان می‌دهد تمرکززدایی بسیار می‌تواند موثر باشد. اگرچه برخی از کارشناسان هم دادن اختیارات بیشتر را نیازمند بسترسازی مناسب دانستند.
با این حال، «اردشیر گراوند» مدیر پیشین مرکز رصد امور اجتماعی وزارت کشور در پاسخ به سوال ایرنا درباره انتقال پایتخت، این رویکرد جدید را بهتر از انتقال پایتخت دانست: «به مدیران استانی اختیار دهید، پایتخت خودش منتقل می‌شود.»
در همین زمینه بسیاری از مدیران دولت چهاردهم معتقدند که این بخشی از انتقال اختیارات از مرکز به استانها و تلاش برای کاهش تمرکزگرایی در اداره کشور است. هدف هم مشخص است در مسائل استانی و غیرملی، تصمیم‌گیری در هر استان باید در همان استان انجام شود و نیازی به انتقال آن به مرکز نیست.
محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهوری هم پیش‌تر در همین زمینه گفته بود: «از دید دولت وفاق ملی، استاندار، رئیس‌جمهور استان است. این موضوعی است که به آن اعتقاد داریم. دولت، در این دوره تا مرز‌ها و دروازه‌های استان می‌آید و از آن به بعد، جز در حوزه‌های سیاسی، امنیتی و دفاعی که در دولت تصمیم‌گیری می‌شود، استان خودش تصمیم می‌گیرد.»
حال باید دید که این رویکرد چقدر می‌تواند در دیپلماسی استانی و همچنین در دیگر استان‌های مرزی ایران قابلیت اجرایی پیدا کند.
