شرکت چینی دیپ‌سیک، با پیشرفت‌های چشمگیر خود در هوش مصنوعی، محدودیت‌های آمریکا را دور زده و رقبای آمریکایی را تحت‌فشار قرار داده است. لیانگ ونفنگ، بنیان‌گذار این شرکت، با ارائه مدل‌هایی ارزان‌تر و کارآمدتر، قدرت محاسباتی بالا را زیر سؤال برده و به چالش‌های سنتی در این صنعت پاسخ داده است. در حالی که دیپ‌سیک هم‌زمان مورد ستایش و انتقاد قرار دارد، این شرکت هم برای سیلیکون‌ولی و هم برای پکن، رقیبی جدی و پیامدساز محسوب می‌شود.
فرارو- شرکتی چینی و کمتر شناخته‌شده به نام دیپ سیک با عرضه جدیدترین مدل هوش مصنوعی خود، بسیاری از سیاست‌های ایالات متحده در مهار نوآوری‌های فناورانه چین، کارایی خود را از دست داده‌اند. این اقدام ضربه‌ای جدی به ارزش شرکت‌های آمریکایی همچون انویدیا (پیشتاز در تولید تراشه‌های هوش مصنوعی) زیمنس انرژی (تامین کننده تجهیزات الکتریکی برای مراکز داده) وارد کرده است.
به گزارش فرارو، دیپ‌سیک با اثبات توانایی خود در دور زدن محدودیت‌های صادراتی آمریکا، این تردید را ایجاد کرده که آیا دسترسی به حجم انبوهی از تراشه‌های پیشرفته و تجهیزات مرتبط، همچنان عاملی حیاتی برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی محسوب می‌شود یا خیر.
در مرکز این تحولات، فردی به نام «لیانگ ونفنگ» قرار دارد. هنوز مشخص نیست که او تا چه حد از آشفتگی‌ای که در بازار‌های جهانی به وجود آورده، لذت می‌برد. یکی از هم‌کلاسی‌های قدیمی‌اش که اخیراً با رسانه‌های محلی گفت‌و‌گو کرده، گفته است که لیانگ برای تعطیلات سال نوی چینی که از ۲۹ ژانویه آغاز شد، به زادگاهش بازگشته و از انظار عمومی دور مانده است. در شبکه‌های اجتماعی چین، او به دلیل چهره لاغر و رنگ‌پریده‌اش به‌طور طنزآمیزی مورد تمسخر قرار می‌گیرد، اما همچنان شخصیتی مرموز و پیچیده محسوب می‌شود. افرادی که سابقه همکاری حرفه‌ای با دیپ‌سیک را دارند، می‌گویند که لیانگ شیفته مفهوم هوش عمومی مصنوعی (AGI) و پیامد‌های آن برای جهان است. او با دیپ‌سیک در تلاش است تا تصورات رایج درباره مسیر پیشرفت فناوری در غرب و چین را به چالش بکشد.
اطلاعات عمومی درباره لیانگ ونفنگ اندک است. او در سال ۱۹۸۵ در خانواده‌ای معلم در یک روستای محروم در نزدیکی شهر جنوبی ژانجیانگ متولد شد. استعدادش از دوران کودکی مشهود بود. یکی از مربیان سابقش گفته است که لیانگ در دوران دبیرستان، درک و تسلطی در حد دانشجویان دانشگاهی بر ریاضیات داشت. در سال ۲۰۰۲، او وارد دانشگاه چجیانگ شد، یکی از برترین مؤسسات علمی چین که در شهر شرقی هانگژو واقع شده است. در همین دانشگاه، او مدرک کارشناسی ارشد خود را زیر نظر یکی از برجسته‌ترین دانشمندان حوزه بینایی ماشین دریافت کرد و نخستین آشنایی جدی خود را با دنیای هوش مصنوعی به دست آورد.
در آن دوران، هانگژو به قطب پررونق فناوری اینترنت در چین تبدیل شده بود و شرکت‌های نوظهوری همچون «علی‌بابا»، غول تجارت الکترونیکی در این شهر فعالیت می‌کردند. لیانگ و چند تن از هم‌کلاسی‌هایش تصمیم گرفتند در هانگژو بمانند و بر توسعه مدل‌های سرمایه‌گذاری کمی تمرکز کنند؛ مدل‌هایی که به جای بررسی شاخص‌های بنیادین شرکت‌ها، بر تحلیل داده‌های کلان متکی بودند. در سال ۲۰۱۳، لیانگ به همراه سه تن از هم‌کلاسی‌هایش گروه سرمایه‌گذاری «یاکبی» را تأسیس کرد تا بتوانند مدل‌های معاملاتی توسعه‌یافته خود را به ابزار‌های سودآور مالی تبدیل کنند.
دو سال بعد، لیانگ شرکت «های‌فلایر» را بنیان نهاد، یک صندوق پوشش ریسک کمی که بر تحلیل‌های پیشرفته مالی متکی بود. این شرکت همچون ده‌ها مؤسسه مشابه دیگر در دوره‌ای که بازار مالی چین شاهد آزادسازی مقررات و نوسانات شدید بود، به‌سرعت رشد کرد. در سال ۲۰۲۱، «های‌فلایر» اعلام کرد که دارایی تحت مدیریت آن به حدود ۱۰۰ میلیارد یوان (۱۴ میلیارد دلار) رسیده است، هرچند این رقم در نیمه دوم همان سال به‌سرعت کاهش یافت. صندوق‌های کمی در چین اغلب تحت نظارت شدید تنظیم‌کنندگان بازار قرار دارند، زیرا مقامات آنها را به سوءاستفاده از افت‌های بازار و نوسانات غیرطبیعی متهم می‌کنند. افراد آگاه در صنعت مالی، «های‌فلایر» را یکی از تهاجمی‌ترین صندوق‌های کمی در چین توصیف کرده‌اند؛ مؤسسه‌ای که بار‌ها خشم ناظران بازار سرمایه را برانگیخته است.
پیدایش «دیپ‌سیک» به تلاش برای بهبود الگوریتم‌های معاملاتی «های‌فلایر» بازمی‌گردد. در سال ۲۰۱۹، این شرکت ۲۰۰ میلیون یوان سرمایه‌گذاری کرد تا یک واحد مستقل برای توسعه پلتفرم یادگیری عمیق خود، تحت عنوان «فایر-فلایر ۱» ایجاد کند. در سال ۲۰۲۱، «های‌فلایر» یک میلیارد یوان دیگر به این پروژه اختصاص داد تا نسخه دوم این پلتفرم را با ۱۰،۰۰۰ واحد پردازش گرافیکی A۱۰۰ ساخت انویدیا راه‌اندازی کند. این سرمایه‌گذاری، «های‌فلایر» را به بازیگری منحصر‌به‌فرد در بازار چین تبدیل کرد، چراکه در آن زمان تنها چهار شرکت دیگر که همگی غول‌های فناوری نظیر علی‌بابا بودند به چنین سطحی از قدرت پردازشی دسترسی داشتند. در نهایت، «دیپ‌سیک» در سال ۲۰۲۳ به یک شرکت مستقل تبدیل شد.
اولین شوک «دیپ‌سیک» به بازار در ماه مه سال گذشته رخ داد، زمانی که این شرکت یک چت‌بات فوق‌العاده ارزان بر اساس مدل V۲ خود عرضه کرد. این اقدام، جنگ قیمتی گسترده‌ای را در صنعت هوش مصنوعی چین آغاز کرد و شرکت‌های بزرگ فناوری این کشور از جمله علی‌بابا، بایدو، بایت‌دنس و تنسنت را وادار ساخت قیمت‌های خود را کاهش دهند.
با این حال، لیانگ تأکید داشت که این اقدام صرفاً یک استراتژی برای جذب کاربران بیشتر نبود. او در ماه ژوئیه اعلام کرد که کاهش هزینه‌ها نتیجه کاوش در ساختار‌های جدید مدل بوده است؛ دستاوردی که «دیپ‌سیک» را از سایر رقبا متمایز می‌کرد. در حالی که بسیاری از شرکت‌های چینی فعال در حوزه هوش مصنوعی در حال توسعه مدل‌های خود هستند، محدودیت‌های محاسباتی ناشی از تحریم‌های صادراتی آمریکا، آنها را به تمرکز بر کاربرد‌های خلاقانه‌تر سوق داده است. بسیاری از این شرکت‌ها، مدل‌های زبانی بزرگی همچون «لاما» که توسط شرکت آمریکایی «متا» توسعه یافته است را به‌عنوان پایه‌ای برای محصولات خود به کار گرفته‌اند.
برای لیانگ، توسعه مدل‌هایی که به قدرت محاسباتی کمتری نیاز دارند، گامی کلیدی در مسیر دستیابی به هدف بلندمدتش محسوب می‌شود. او در گفت‌و‌گو با رسانه‌های محلی تصریح کرده است: «هدف ما دستیابی به هوش عمومی مصنوعی (AGI) است که این امر ما را ملزم می‌کند تا ساختار‌های جدید مدل را بررسی کنیم و بتوانیم با منابع محدود، عملکردی برتر ارائه دهیم.»
مدل جدید «R۱» از دیپ‌سیک که غرب را غافلگیر کرده، نشان می‌دهد این شرکت در مسیر پیشرفت‌های قابل‌توجهی قرار دارد. دیپ‌سیک ادعا می‌کند که هزینه آموزش این مدل کمتر از ۶ میلیون دلار بوده است؛ رقمی که در مقایسه با هزینه‌های سنگین مدل‌های مشابه شرکت‌هایی همچون اوپن آ‌ای سازنده چت جی پی تی بسیار ناچیز است. سم آلتمن، مدیرعامل اوپن آ‌ای این مدل را «تأثیرگذار» توصیف کرده است، هرچند تأکید کرده که شرکت او مدل‌های «خیلی بهتری» ارائه خواهد کرد و تاکید کرد که «حضور یک رقیب جدید هیجان‌انگیز است.»
با این حال، دیپ‌سیک منتقدانی نیز دارد. آزمایش‌های اولیه نشان می‌دهد که مدل «R۱» به همان اندازه که سازندگانش ادعا می‌کنند، قدرتمند است. اما برخی نسبت به صحت این ادعا‌ها تردید دارند و گمانه‌زنی‌هایی مطرح شده مبنی بر اینکه این شرکت، میزان استفاده خود از تراشه‌های پیشرفته را کمتر از واقعیت اعلام کرده است. در عین حال، برخی دیگر، ادعا‌های دیپ‌سیک را باورپذیر می‌دانند. همچنین این احتمال مطرح شده که دیپ‌سیک مدل‌های خود را با استفاده از نتایج مدل‌های آمریکایی آموزش داده باشد؛ روشی که در صنعت هوش مصنوعی به «تقلیل» (distillation) معروف است. اوپن آ‌ای نیز اعلام کرده است که شواهدی در دست دارد که نشان می‌دهد دیپ‌سیک از این روش استفاده کرده، اقدامی که به گفته این شرکت، نقض شرایط خدماتی آن محسوب می‌شود.
حتی اگر بهره‌وری دیپ‌سیک کمتر از آن چیزی باشد که تصور می‌شود، باز هم دستاورد‌های این شرکت، چالشی جدی برای سیلیکون ولی و پکن به شمار می‌رود. رسانه‌های دولتی چین به سرعت از دیپ‌سیک به‌عنوان یک دارایی ملی در رقابت این کشور برای تسلط بر هوش مصنوعی یاد کرده‌اند. لیانگ نیز در ۲۰ ژانویه، همراه با گروهی از کارآفرینان برای دیدار با لی چیانگ، نخست‌وزیر چین دعوت شد.
با این حال، همان‌طور که ژانگ ژیوِی از شرکت مدیریت دارایی پین‌پوینت اشاره می‌کند، دیپ‌سیک نه از حمایت موسسات تحقیقاتی دولتی برخوردار بوده و نه وابسته به شرکت‌های تحت کنترل دولت چین است. به نظر می‌رسد لیانگ همچنان سهام عمده این شرکت را در اختیار دارد و از سرمایه‌گذاری‌های ریسک پذیر دولتی چین فاصله گرفته است.
لیانگ در مصاحبه‌ای با رسانه‌های محلی در ژوئیه گذشته تأکید کرده بود که شکاف میان ایالات متحده و چین، بیش از آنکه در حوزه فناوری باشد، در زمینه «اصالت و تقلید» است. به باور او، موفقیت انویدیا تنها محصول نوآوری داخلی این شرکت نبوده، بلکه نتیجه همکاری‌های گسترده فناورانه در میان شرکت‌های غربی است. او معتقد است که تلاش‌های چین برای تقلید از قدرت محاسباتی غرب تاکنون ناکام بوده‌اند، چراکه این کشور فاقد چنین شبکه‌های همکاری‌ای است؛ مسئله‌ای که حتی با سرمایه‌گذاری‌های عظیم دولتی نیز برطرف نشده است. دیپ‌سیک، شاید نه‌تنها زنگ خطری برای سیلیکون ولی، بلکه هشداری برای رهبران چین در پکن نیز باشد.
