نشست داووس تنش‌های جدیدی درباره جنگ اوکراین ایجاد کرد. زلنسکی اروپا را به کمبود سرمایه‌گذاری دفاعی متهم کرد و خواستار نیروی صلح‌بانی ۲۰۰ هزار نفری شد. ترامپ تهدید به اعمال تحریم‌های شدیدتر علیه روسیه کرد، درحالی‌که پوتین پیشنهاد مذاکره با آمریکا را مطرح کرد. بااین‌حال، کارشناسان معتقدند کرملین همچنان بر اهداف بلندمدتش در اوکراین پافشاری دارد. اگر چه تحریم‌ها فشار اقتصادی ایجاد کرده است؛ اما پوتین همچنان به دنبال پیروزی نظامی است.
فرارو– امی مکنینون، خبرنگار برجسته حوزه امنیت ملی و اطلاعات در نشریه فارن پالیسی
به گزارش فرارو به نقل از نشریه فارن پالیسی، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، برخلاف وعده‌های انتخاباتی خود، در نخستین روز بازگشت به کاخ سفید نتوانست جنگ اوکراین را متوقف کند. اما در اولین هفته ریاست‌جمهوری‌اش، او همراه با رؤسای جمهور روسیه و اوکراین مواضع خود را در مورد مذاکراتی که انتظار می‌رود با هدایت و رهبری آمریکا پیش برود مشخص کرد.
در نشست مجمع جهانی اقتصاد در داووس که هفته گذشته برگزار شد، ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین لحنی انتقادی نسبت به رهبران اروپایی اتخاذ کرد و آنها را به دلیل سرمایه‌گذاری ناکافی در دفاع از قاره‌شان سرزنش نمود؛ رویکردی که به نظر می‌رسید از دونالد ترامپ الهام گرفته باشد. او همچنین اعلام کرد که برای جلوگیری از حمله مجدد روسیه پس از دستیابی به یک توافق صلح، اروپا به یک نیروی صلح‌بانی ۲۰۰ هزار نفری نیاز دارد؛ رقمی که تقریباً معادل کل نیروی نظامی فعال فرانسه است.
هم‌زمان، دونالد ترامپ هشدار داد که در صورت عدم دستیابی سریع به توافق، «سطوح بالایی» از مالیات، تعرفه‌ها و تحریم‌ها را بر واردات روسیه اعمال خواهد کرد. از سوی دیگر، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، روز جمعه اعلام کرد که «آماده مذاکره» است و پیشنهاد دیدار حضوری با ترامپ را مطرح کرد. او روابط خود با رئیس‌جمهور آمریکا را «عمل‌گرایانه، مبتنی بر منافع متقابل و قابل اعتماد» توصیف کرد.
با وجود این فضای مصالحه‌جویانه، کارشناسان و مقامات پیشین دولت‌های روسیه و آمریکا نشانه‌ای دال بر آمادگی پوتین برای عقب‌نشینی از اهداف بلندمدتش در اوکراین نمی‌بینند. به باور تحلیلگران، پوتین همچنان به دنبال تحمیل اراده خود بر اوکراین است و قصد ندارد به‌سادگی از مواضعش کوتاه بیاید. مایکل مک‌فال، سفیر پیشین ایالات متحده در مسکو در این‌باره گفت: «هیچ نشانه‌ای نه در اظهارات عمومی و نه از سوی منابع معتبری که پوتین را به‌خوبی می‌شناسند وجود ندارد که نشان دهد او واقعاً آماده مذاکره است.»
در حالی که سومین سالگرد حمله گسترده روسیه به اوکراین نزدیک می‌شود، تنها نقطه اشتراک میان مقامات روس و غربی این است که اهداف کرملین در این جنگ تغییری نکرده‌اند. ولادیمیر پوتین همچنان در تلاش است تا حاکمیت اوکراین را تضعیف کرده و مانع از پیگیری یک سیاست خارجی مستقل از سوی این کشور شود؛ سیاستی که بسیاری از اوکراینی‌ها به‌ویژه به دلیل احتمال عضویت در ناتو، مشتاق تحقق آن هستند.
این جنگ همچنین برای پوتین فرصتی بوده تا خط قرمز روشنی در برابر ایالات متحده ترسیم کند. پیتر شرودر، که تا سال ۲۰۲۲ معاون ارشد افسر اطلاعات ملی آمریکا برای روسیه و اوراسیا بود، می‌گوید: «هدف اصلی پوتین این است که اوکراین به ناتو نپیوندد و ناتو نیز حضور نظامی در اوکراین نداشته باشد. هیچ نقطه تعادلی وجود ندارد که بتوان هزینه‌ها را برای پوتین آن‌قدر بالا برد که او را از اهدافش منصرف کند.»
در پاسخ به سؤالی درباره احتمال مذاکره برای پایان جنگ، سفارت روسیه در واشنگتن به مقاله‌ای که در دسامبر توسط دمیتری مدودف، رئیس‌جمهور پیشین روسیه منتشر شد، اشاره کرد. مدودف در آن مقاله نوشته بود: «اوکراین امروز بر سر یک دوراهی قرار دارد: یا با روسیه همسو شود یا از نقشه جهان حذف گردد.» وی همچنین تأکید کرده بود که اوکراین باید از «مخالفت با پروژه فرا روسی» دست بردارد و «شیاطین ملی‌گرایی» را از سیاست خود بیرون کند.
در همین حال، بسیاری از تحلیلگران معتقدند که پوتین احساس می‌کند اوضاع به نفع او پیش می‌رود. نیرو‌های روسیه در شرق اوکراین به‌تدریج در حال پیشروی هستند، در حالی که دولت آمریکا که پیش‌تر نقش اصلی را در هدایت ائتلاف غربی برای حمایت از کی‌یف داشت، اکنون در سیاست خود عقب‌نشینی کرده است. تاتیانا استانووایا، بنیان‌گذار مؤسسه تحلیل سیاسی «R.Politik» می‌گوید که پوتین به این باور رسیده که در آستانه وادار کردن کی‌یف به تسلیم قرار دارد. او مخالف مذاکره با ترامپ نیست، اما تنها در صورتی که این مذاکرات به نتیجه دلخواهش منجر شود. وی تاکید می‌کند: «اگر این مذاکرات با ترامپ به نتیجه مورد نظر نرسد، پوتین آن را کنار خواهد گذاشت و از طریق نظامی به اهدافش خواهد رسید»
با این حال، جنگ هزینه‌های سنگینی برای روسیه به همراه داشته است. برآورد‌ها نشان می‌دهند که بیش از ۶۰۰ هزار نیروی روسیه کشته یا زخمی شده‌اند. علاوه بر این، تحریم‌های گسترده‌ای که ائتلافی از کشور‌ها برای ضربه زدن به توان صنعتی و دفاعی روسیه اعمال کرده‌اند، آن‌قدر فراگیر بوده که حتی واردات عینک آفتابی، لنز‌های تماسی و دندان‌های مصنوعی را نیز محدود کرده است. نرخ تورم در روسیه به ۹.۵ درصد رسیده و الویرا نابیولینا، رئیس بانک مرکزی این کشور، با کاهش گزینه‌های موجود برای حمایت از ارزش روبل، با چالش‌های جدی روبه‌رو شده است.
اقتصاد روسیه شاید تحریم‌شده‌ترین اقتصاد جهان باشد، اما همچنان ابزار‌های بیشتری برای افزایش فشار بر پوتین و ترغیب او به مذاکره وجود دارد. مایکل کارپنتر که تا اوایل همین ماه مدیر ارشد امور اروپا در شورای امنیت ملی آمریکا بود می‌گوید: «در هر دو بخش مالی و انرژی، هنوز ظرفیت‌هایی برای اعمال فشار بیشتر وجود دارد.» او تأکید می‌کند که کلید متقاعد کردن پوتین به پذیرش یک توافق، این است که به او نشان داده شود ادامه جنگ، حتی با اعزام نیرو و منابع بیشتر نتیجه‌ای نخواهد داشت.
بااین‌حال، تهدیدات تعرفه‌ای ترامپ احتمالاً تأثیر محدودی خواهد داشت. پس از حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، واردات کالا‌های روسی به ایالات متحده به‌شدت کاهش یافت و در سال گذشته، مسکو تنها ۲.۸ میلیارد دلار کالا به آمریکا صادر کرد؛ درحالی‌که این رقم در سال ۲۰۲۱ نزدیک به ۳۰ میلیارد دلار بود. اما اقداماتی فراتر از تعرفه‌ها، مانند تحریم کامل شرکت‌های بزرگ نفتی روسیه می‌تواند بر اقتصاد این کشور تأثیر جدی‌تری بگذارد. ادوارد فیشمن، پژوهشگر ارشد مرکز سیاست انرژی جهانی در دانشگاه کلمبیا می‌گوید که چنین اقداماتی «فرصت‌های بسیار آشکاری» برای محدود کردن فروش نفت و گاز روسیه فراهم می‌کنند و فشار اقتصادی بیشتری به مسکو وارد خواهند کرد.
با وجود این، اقتصاد روسیه در برابر تحریم‌ها مقاومت چشمگیری نشان داده است. کرملین موفق شده است از طریق همکاری با چین و کره شمالی در زمینه فروش انرژی و تامین تسلیحات مسیر‌هایی برای دور زدن تحریم‌ها پیدا کند. افزایش بی‌سابقه هزینه‌های دفاعی که امسال حدود ۴۰ درصد از بودجه دولتی روسیه را به خود اختصاص داده است به رشد اقتصادی کمک کرده و موجب افزایش دستمزد‌ها به‌ویژه در میان طبقات کارگر شده است؛ عاملی که به کنترل نارضایتی عمومی نیز کمک می‌کند.
اگرچه این مدل اقتصادی در بلندمدت دشوار خواهد بود، اما می‌تواند تلاش‌های ترامپ برای حل سریع جنگ را به چالش بکشد. الکساندرا پروکوپنکو که تا اوایل سال ۲۰۲۲ در بانک مرکزی روسیه فعالیت داشت، در مقاله‌ای در فارن افرز نوشت: «امید‌های غرب بر پایه فرضی نادرست بنا شده‌اند. چالش‌های اقتصادی روسیه هنوز آن‌قدر حاد نیستند که در کوتاه‌مدت تأثیر معنی‌داری بر روند جنگ داشته باشند.»
بوریس بوندارف، دیپلمات روسی که به‌صورت علنی در اعتراض به حمله به اوکراین از سمت خود استعفا داد، درباره نگرش پوتین نسبت به نیروهایش گفت: «زندگی روس‌ها برای او اهمیتی ندارد. آنها فقط گوشت دم توپ هستند.» یک مقام نزدیک به دولت اوکراین که نخواست نامش فاش شود، تأکید کرد که مقامات در کی‌یف درک می‌کنند که دولت ترامپ ناگزیر باید با مسکو تعامل کند. با این حال، او معتقد است که مقامات ترامپ دیر یا زود خواهند فهمید که پوتین تمایلی به مصالحه ندارد. او تاکید کرد: «آنها باید این مسیر را طی کنند و خودشان به این نتیجه برسند.»
پیتر شرودر بر این باور است که پوتین در کوتاه‌مدت تحت فشار‌های اقتصادی تسلیم نخواهد شد، بنابراین ایالات متحده دو گزینه پیش رو دارد. او توضیح می‌دهد: «یا باید مذاکرات را به شکلی پیش ببرید که به دو خواسته اصلی پوتین پاسخ داده شود یا باید وضعیت کنونی را حفظ کنید و صبر کنید تا زمانی که رئیس‌جمهور روسیه از قدرت کنار برود.»
مشاوران ترامپ پیشنهاد‌هایی برای پایان دادن به جنگ مطرح کرده‌اند. در مقاله‌ای که در آوریل ۲۰۲۴ با همکاری فرد فلیتز منتشر شد، ژنرال بازنشسته کیت کلوگ—که ترامپ او را به‌عنوان فرستاده ویژه برای روسیه و اوکراین منصوب کرده است، به‌طور کلی طرحی را ارائه داد که بر اساس آن، اوکراین به‌طور موقت کنترل مناطق اشغالی توسط روسیه را از دست می‌دهد. در مقابل، ایالات متحده نوعی تضمین امنیتی ارائه خواهد کرد و مسئله عضویت اوکراین در ناتو برای مدت نامعلومی از دستور کار خارج می‌شود.
این که پوتین حاضر باشد تلاش‌های خود برای جلوگیری از عضویت اوکراین در ناتو را متوقف کند و به جای آن، توافقی دیپلماتیک را بپذیرد که این موضوع را به حالت تعلیق درآورد، به جزئیات چنین توافقی وابسته می‌باشد. از سوی دیگر، زلنسکی عضویت در ناتو را بخشی حیاتی از بقای اوکراین می‌داند و به‌سختی حاضر خواهد شد از آن صرف‌نظر کند. مسئله مهم دیگر این است که آیا پوتین واقعاً به یک توافق صلح پایبند خواهد ماند یا نه. مایکل کارپنتر دراین‌باره هشدار می‌دهد: «باید این احتمال را در نظر گرفت که روسیه از هرگونه آتش‌بس موقت یا حتی یک توافق صلح برای تجدید قوا و بازسازی نظامی خود استفاده کند تا در زمانی که مناسب بداند، دوباره حمله کند.»
